Μανώλης Μανωλέας

Μανώλης Μανωλέας
Γενικές πληροφορίες
Όνομα γεννήσεως	Αντώνης Κρητικός
Γέννηση	1903 Καρδαμύλη Μεσσηνίας
Θάνατος	20  Απριλίου 1944 Καλλιθέα Αττικής
Συνθήκες θανάτου	ανθρωποκτονία
Ψευδώνυμο	Μανώλης Μανωλέας και Σάμος
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα
Σπουδές	Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο Εργαζομένων της Ανατολής
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	πολιτικός συνδικαλιστής
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/Κίνημα	Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας και Παλλαϊκό Μέτωπο
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	μέλος της Βουλής των Ελλήνων (εκλογική περιφέρεια Πειραιά)

Ο Εμμανουήλ «Μανώλης» Μανωλέας (Καρδαμύλη Μεσσηνίας, 1903 - Καλλιθέα Αττικής, 20 Απριλίου 1944), γεννημένος ως Αντώνης Κρητικός, γνωστός υπό το ψευδώνυμο «Σάμος»^[1], ήταν Έλληνας εργάτης, συνδικαλιστής, ανώτερο στέλεχος του ΚΚΕ και βουλευτής Πειραιά το 1932 και το 1936.

Επί δικτατορίας Μεταξά συνελήφθη και εξορίστηκε στην Ανάφη και αργότερα φυλακίστηκε στην Κέρκυρα. Ύστερα από σύγκρουση του με τον Νίκο Ζαχαριάδη, υπέγραψε δήλωση μετανοίας και εντάχθηκε στους μηχανισμούς Ασφαλείας του καθιεστώτος, ενώ ανέλαβε κοθοδηγητικό ρόλο στην ΕΟΝ. Πιθανώς να συνέβαλε και στη δημιουργία της Προσωρινής Διοίκησης του ΚΚΕ, χωρίς όμως εμφανή ρόλο.

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, έγινε μέλος της ΕΣΠΟ. Ύστερα, συνεργάστηκε με τους Γερμανούς και ανέλαβε ηγετικές θέσεις στον αντικομμουνιστικό αγώνα των κατοχικών κυβερνήσεων. Εκτελέστηκε από την ΟΠΛΑ, θεωρούμενος ως δωσίλογος, τον Απρίλιο του 1944.

Κομμουνιστικός βίος

Πρώτα χρόνια

Γεννήθηκε στην Καρδαμύλη το 1903. Στις αρχές της δεκαετίας του '20 εντάχθηκε στην ΟΚΝΕ και το ΚΚΕ και το 1925 εκλέχθηκε πρόεδρος των ναυπηγοξυλουργών της Καλαμάτας. Κατά τα χρόνια 1926-1927 διετέλεσε Γενικός Γραμματέας του Εργατικού Κέντρου του Γυθείου. Το 1929 η δράση του μετατέθηκε στον Πειραιά όπου άρχισε η κύρια κομματική του δράση.^[2] Το 1932 εκλέχθηκε για πρώτη φορά βουλευτής του ΚΚΕ στον Πειραιά, ενώ το 1934 ήταν υποψήφιος δήμαρχος Πειραιά.^[3]

Το 1933 μετέβη στην ΕΣΣΔ όπου φοίτησε στο Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο Εργαζομένων της Ανατολής.^[4] Κατά τον Ιάκωβο Χονδροματίδη, το ταξίδι του τον οδήγησε στο συμπέρασμα πως «ο κομμουνισμός της Σοβιετικής Ένωσης, δεν είχε καμία σχέση με εκείνον που ο ίδιος οραματιζόταν και αγωνιζόταν να εγκαταστήσει».^[4] Το 1935 επέστρεψε στην Ελλάδα, και τέθηκε εκ νέου υποψήφιος του ΚΚΕ στον Πειραιά, όπου επανεκλέχθηκε στις εκλογές του 1936 με το Παλλαϊκό Μέτωπο.^[3] Στον Πειραιά ήταν υποψήφιος και ο Ζαχαριάδης, ο οποίος δεν εξελέγη, αφού ο Μανωλέας συγκέντρωσε περισσότερους ψήφους.^[5]

Η υψηλή δημοφιλία του Μανωλέα στον Πειραιά, οδήγησε στην δημιουργία κομματικής νεολαίας, γνωστή ως «Μανώληδες»^[6].

Σύλληψη και σύγκρουση με τον Ζαχαριάδη

Ο Μανωλέας ήταν από τα πρώτα ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ που συνέλαβε το καθεστώς της 4ης Αυγούστου.^[7] Εκτοπίστηκε αρχικά στην Ανάφη, στη συνέχεια μεταφέρθηκε στις φυλακές της Αίγινας και τελικά φυλακίστηκε στην Κέρκυρα, στην απομόνωση της Ακτίνας Θ' μαζί με τον Ζαχαριάδη.^[8] Εκεί, διαφώνησε έντονα μαζί του σε θέματα όπως το Μακεδονικό και η μικρασιατική εκστρατεία, θεωρώντας τις θέσεις του ΚΚΕ λανθασμένες.^[6] Τον Νοέμβριο του 1938 στην Κέρκυρα υπέγραψε δήλωση μετανοίας και αποκήρυξης του κομμουνισμού και αποφυλακίστηκε^[6], απόφαση η οποία οφείλεται και στο θάνατο του Χρήστου Μαλτέζου, ύστερα από σκληρά βασανιστήρια.^[9]

Στις 22 Νοέμβρη 1938, εδώ στην Κέρκυρα ένας ήρωας, ο Χρήστος Μαλτέζος πέθανε. Και ένας προδότης ο Μανωλέας έκανε δήλωση. Συμβολική σύμπτωση. Αναδείχνοντας τέτοιους ήρωες και ξεκαθαρίζοντας τέτοιους προδότες, το ΚΚΕ στέρεα, ακλόνητα, αποφασιστικά βαδίζει προς τη νίκη, παρ' όλες τις δυσκολίες, τις θυσίες και τις προδοσίες.^[10]

--Νίκος Ζαχαριάδης, Θέσεις για την Ιστορία του ΚΚΕ, Εκδοτικό της ΚΕ του ΚΚΕ, Αθήνα 1945

Αντικομμουνιστικός βίος

Ιδεολογική μεταστροφή και ένταξη στην ΕΟΝ

Μετά την αποφυλάκιση, εντάχθηκε στους μηχανισμούς Ασφάλειας του καθεστώτος και ανέλαβε καθοδηγητικό ρόλο στην ΕΟΝ.^[6] Το καθεστώς τον χρησιμοποιεί φανερά για τους δικούς του σκοπούς. Τον στέλνει σε διάφορα μέρη κράτησης κομμουνιστών για να προπαγανδίσει υπέρ των δηλώσεων μετανοίας και του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου.^[11]

Ο Υφυπουργός Δημοσίας Ασφαλείας, Κωνσταντίνος Μανιαδάκης, μαζί με αξιωματικούς της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών (Παξινό - Χαραλαμπίδη) και μερικούς πρώην κομμουνιστές που είχαν ενταχθεί στις υπηρεσίες της Ασφάλειας (Τυρίμος, Μιχαηλίδης κ.α) συγκρότησαν στα τέλη του 1939 την Προσωρινή Διοίκηση του ΚΚΕ (ΠΔ), το συνδεδεμένο με τις αρχές «καθοδηγητικό» όργανο του ΚΚΕ, με σκοπό να εξαρθρωθεί ο πραγματικός παράνομος μηχανισμός και να συλληφθούν τα μέλη του ΚΚΕ που αγνοούσαν το ρόλο της Προσωρινής Διοίκησης.^[6] Στη Προσωρινή διοίκηση, είναι αμφίβολο αν συμμετείχε και ο Μανωλέας. Η όποια ενδεχόμενη δράση του θα περιορίζεται σε ένα αφανή ρόλο, αφού κανένα μέλος της ΠΔ δεν τον κατονόμασε ποτέ.^[12] Η δράση της ΠΔ οδήγησε σε πλήρη σύγχυση τα μέλη του ΚΚΕ.^[13]

Δράση την περίοδο της κατοχής

Με την κατάληψη της χώρας από τις δυνάμεις του άξονα, εντάχθηκε στην ΕΣΠΟ.^[1] Μετά την ανατίναξη των γραφείων της, αντιμετωπίζοντας οικονομικές δυσκολίες εργάστηκε ως μάγειρας.^[1] Από το 1943 και μετά, ο Μανωλέας συνεργαζόταν με τις γερμανικές αρχές στο κατοχικό ραδιόφωνο μαζί με την Σίτσα Καραϊσκάκη και στο Γραφείο Τύπου της γερμανικής πρεσβείας όπου έκανε τακτικές εκπομπές κατά του κομμουνισμού και του μπολσεβικισμού, ενώ διάφορα αντικομμουνιστικά και αντιεαμικά άρθρα του δημοσιεύτηκαν στον κατοχικό τύπο.^[14] Στην αρθρογραφία του, ο Μανωλέας ανέφερε πως η στρατηγική αλλαγή του ΚΚΕ από ταξικό κόμμα σε απελευθερωτική οργάνωση, δεν αποσκοπούσε στην απελευθέρωση της Ελλάδας αλλά στην μεταπολεμική επιβολή κομμουνιστικού καθεστώτος μέσω της εργαλειοποίησης του πατριωτισμού.^[15] Ταυτόχρονα είχε αναλάβει την ηγεσία ομάδας πρακτόρων των γερμανικών υπηρεσιών ασφαλείας.^[16]

Εκτέλεση από την ΟΠΛΑ

Η δράση του επί κατοχής, τον κατέστησε στόχο της ΟΠΛΑ, με αποτέλεσμα την εκτέλεση του στις 20 Απριλίου 1944 έξω από το τραμ στην Αγία Ελεούσα στην Καλλιθέα.^[17] Δύο μέλη της ΟΠΛΑ που επέβαιναν μαζί του στη διαδρομή Πειραιάς-Αθήνα, τον υποχρέωσαν να κατεβεί από το τραμ στην Καλλιθέα και με υποπολυβόλα Sten που είχαν κρυμμένα κάτω από τα παλτά τους τον εκτέλεσαν.^[18]

Παραπομπές

1. Γκουντουβάς 2019, σελ. 190.
2. Χονδροματίδης 2017, σελ. 172.
3. Γκουντουβάς 2019, σελ. 15-16.
4. Χονδροματίδης 2017, σελ. 172-173.
5. Γκουντουβάς 2019, σελ. 15.
6. Χονδροματίδης 2017, σελ. 173.
7. Γκουντουβάς 2019, σελ. 25.
8. Γκουντουβάς 2019, σελ. 25-26.
9. Γκουντουβάς 2019, σελ. 35-36.
10. Γκουντουβάς 2019, σελ. 36-37.
11. Γκουντουβάς 2019, σελ. 37.
12. Γκουντουβάς 2019, σελ. 56.
13. Χονδροματίδης 2017, σελ. 173· Γκουντουβάς 2019, σελίδες 37-39.
14. Χονδροματίδης 2017, σελ. 174.
15. Χαραλαμπίδης 2023, σελ. 88-9.
16. Χαραλαμπίδης 2023, σελ. 88 σημ.141.
17. Χαραλαμπίδης 2023, σελ. 89.
18. Χανδρινός 2012, σελ. 134.

Πηγές

• Γκουντουβάς, Σωτήρης (2019). Το ΚΚΕ κατά την περίοδο 1939-41. Η Παλιά Κεντρική Επιτροπή και η Προσωρινή Διοίκηση. Αθήνα: Πάντειο Πανεπιστήμιο. 
• Χαραλαμπίδης, Μενέλαος (2023). Οι δωσίλογοι:Ένοπλη, πολιτική και οικονομική συνεργασία στα χρόνια της κατοχής (Β' έκδοση). Αθήνα: Αλεξάνδρεια. ISBN 978-618-223-034-3. 
• Χανδρινός, Ιάσονας (2012). Το τιμωρό χέρι του λαού: Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα (Β' έκδοση). Αθήνα: Θεμέλιο. ISBN 978-960-310-356-1. 
• Χονδροματίδης, Ιάκωβος (2017). Η μαύρη σκιά στην Ελλάδα: Εθνικοσοσιαλιστικές και φασιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και της Κατοχής 1923-1945. Αθήνα: Γνώμων εκδοτική. ISBN 978-618-5018-67-2.