Λίμνη Ζαϊσάν

Η Λίμνη Ζαϊσάν (καζακικά: Зайсан көлі‎‎ - Zaısan kóli, زايسان كؤلئ, Καζάχικη προφορά: [zɑjˈsɑn kɵˈlɪ], μογγολικά: Зайсан нуур‎‎ - Ζαϊσάν νούουρ: Ευγενής λίμνη, ρωσικά: Озеро Зайсан‎‎ - Οζέρο Ζαϊσάν) είναι λίμνη γλυκού νερού στο ανατολικό Καζακστάν. Βρίσκεται σε ένα κοίλο μεταξύ της Οροσειράς Αλτάι και των ορέων Ταρμπαγκατάι. Είναι η μεγαλύτερη λίμνη στην περιοχή του περιφέρεια Ανατολικού Καζακστάν. Η έκταση της λίμνης είναι περίπου 1.800 τ.χλμ.

Η λίμνη βρίσκεται σε υψόμετρο 420 μέτρων. Έχει μήκος 105 χιλιομέτρων και πλάτος 22 με 48 χιλιόμετρα. Έχει μέγιστο βάθος 15 μέτρων. Οι κύριοι παραπόταμοι της λίμνις είναι ο Καρά Ιρτίς (μαύρος Ιρτίς) και ο Κεντιρλίκ από τα ανατολικά. Ο κύριος τροφοδότης ποταμός της λίμνης Ζαϊσάν είναι ο ποταμός Ιρτίς (ή λευκός Ιρτίς). Η λίμνη παγώνει συνήθως κατά τις αρχές Νοεμβρίου και παραμένει παγωμένη μέχρι τα τέλη Απριλίου, αλλά εξακολουθεί να ζει μια πληθώρα ψαριών στον βυθό της παγωμένης λίμνης. Από την κατασκευή του φράγματος Μπουχτάρμα στο κάτω ρου του Ιρτίς η λίμνη έχει ανυψωθεί κατά 6 μέτρα, με αποτέλεσμα η έκταση της λίμνης να αυξηθεί στα 3.500 τ.χλμ.^[1] ή ακόμη και στα 5.000 τ.χλμ.^[2] Επομένως σε ορισμένες πηγές η λίμνη περιγράφετσι ως μέρος τεχνητού ταμιευτήρα.^[1]

Η Βαϊκάλη θεωρείται συχνά ως η αρχαιότερη λίμνη στον κόσμο. Υπάρχουν σαφή στοιχεία ότι η ηλικία της φτάνει τα 25 με 30 εκατομμύρια έτη.^[3][4] Η λίμνη Ζαϊσάν μπορεί να έχει ακόμη πιο μεγάλη ηλικία. Μπορεί να υφίσταται ήδη από την κρητιδική περίοδο με πιθανή ηλικία άνω των 65 εκατομμυρίων ετών^[5], πιθανότατα η ηλικία της να φτάνει τα 70 εκατομμύρια έτη.^[6], αν και η ακριβής ηλικία της είναι αμφιλεγόμενη και υπάρχει κάποια αβεβαιότητα για αυτά τα στοιχεία.^[7] Είναι δύσκολο να βρεθούν στοιχεία που να αποδεικνύουν άμεσα την ηλικία της λίμνης, αν και ορισμένες μελέτες για την ηλικία της λίμνης έχουν αναθεωρηθεί.^[8] Οι τεχνητοί ταμιευτήρες καλύπτουν μεγάλες γύρω περιοχές. Η σύγχρονη γεωλογική ανάλυση του πεδίου της λίμνης προφανώς υποστηρίζει ενδείξεις για μια μεγάλη ηλικία της λίμνης.^[9][10]

Ιστορία

Ένας δρόμος κοντά στην ακτή της λίμνης Ζαϊσάν

Το ηλιοβασίλεμα στην λίμνη Ζαϊσάν

Ο πρώτος Ρώσος που έφτασε στην περιοχή ήταν ο Ιβάν Μπουχόλτς ο οποίος ανέβηκε στον Ιρτίς για να χτίσει ένα φρούριο και να ψάξει για χρυσό. Το 1715 απωθήθηκε από τους Οϊράτ οι οποίοι είχαν ιδρύσει το χανάτο της Τζουνγκαρίας στην περιοχή.

Η κινεζική Δυναστεία Τσινγκ κατέκτησε το κράτος των Τζουνγκάρων το 1750. Αυτό οδήγησε στην αύξηση της προσοχής των Ρώσων για τα τεκταινόμενα στην περιοχή. Στην 1756 ο ρώσος κυβερνήτης του Αρινμπούρκ Ιβάν Νεπλιούγιεφ πρότεινε ακόμη και την προσάρτηση της περιοχής της λίμνης Ζαϊσάν, αλλά αυτό δεν συνέβη λόγω των κινεζικών επιτυχιών στην περιοχή.^[11] Στη Ρωσία εκφράστηκαν ανησυχίες το 1759 σχετικά με την δυνατότητα ενός κινεζικού στόλου να πλεύσει από την λίμνη Ζαϊσάν και να φτάσει μέσω του Ιρτίς στα εδάφη της Δυτικής Σιβηρίας. Το 1764 η ρωσική αποστολή που επισκέφθηκε την λίμνη Ζαϊσάν κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μια τέτοια εισβολή στο ποτάμι δεν ήταν πιθανή. Ωστόσο, στον ποταμό Μπουχτάρμα, βόρεια της λίμνης Ζαϊσάν, οι Ρώσοι ίδρυσαν στύλους.^[11] Έτσι, τα σύνορα μεταξύ των δύο αυτοκρατοριών στη λεκάνη του Irtysh οριοθετήθηκαν μερικώς. Υπήρχε μια (αραιά) αλυσίδα φυλακίων και στις δύο πλευρές του συνόρου.

Η κατάσταση στο Ζαϊσάν στα μέσα του 19ου αιώνα περιγράφεται σε μια έκθεση του Α. Αμπράμοφ (1865). Παρόλο που η περιοχή της λίμνης Ζαϊσάν είχε αναγνωριστεί ως μέρος της Κίνας των Τσινγκ από τις δύο αυτοκρατορίες, η λίμνη είχε χρησιμοποιηθεί ετησίως από αποστολές αλιείας που έστελναν οι Κοζάκοι της Σιβηρίας. Αυτές οι καλοκαιρινές αποστολές ξεκίνησαν το 1803 και το 1822-25 το εύρος τους είχε επεκταθεί αρκετά για να καταλάβει όλη τη λίμνη και το στόμιο του Μαύρου Ιρτίς. Στα μέσα του 19ου αιώνα, η παρουσία των Τσινγκ στον άνω Ιρτίς περιοριζόταν κυρίως στην ετήσια επίσκεψη του αμπάν των Τσινγκ από το Τσουγκουτσάκ σε έναν από τους σταθμούς ψαρέματος των Κοζάκων (Μπατάβσκι πικέτ).^[12]

Τα ρωσοκινεζικά σύνορα στη λεκάνη του Ιρτίς καθορίστηκαν με σχήμα αρκετά παρόμοιο με αυτό των σημερινών συνόρων Ρωσίας, Καζακστάν και Κίνας με τη Σύμβαση του Πεκίνου το 1860.^[13] Η πραγματική γραμμή των συνόρων σύμφωνα με τη σύμβαση σχεδιάστηκε από το Πρωτόκολλο του Τσουγκουτσάκ (1864), αφήνοντας τη λίμνη σε ρωσικό έλεγχο.^[14][15] Η στρατιωτική παρουσία της αυτοκρατορίας των Τσινγκ στην λεκάνη των Ιρτίς κατέρρευσε κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Ντουνγκάν το 1862–77. Μετά την πτώση της εξέγερσης και την ανάκτηση του Σιντσιάνγκ από τον Τσουό Τσονγκτάνγκ, τα ρωσοκινεζικά σύνορα στη λεκάνη του Ιρτίς προσαρμόστηκαν ελαφρώς υπέρ της Ρωσίας από τη Συνθήκη της Αγίας Πετρούπολης το 1881.

Βιβλιογραφία

• Abramof, A. (1865), «The lake Nor-Zaysan and its neighborhood», Journal of the Royal Geographical Society of London (J. Murray) 35: 58–69, doi:10.2307/3698078, https://books.google.com/books?id=YuoRAAAAYAAJ&pg=PA59 
• AAPG Studies in Geology #46, Chapter 29: "Upper Cretaceous-Cenozoic Lacustrine Deposits of the Zaysan Basin, Eastern Kazakhstan." Spencer G. Lucas, Robert J. Emry, Viacheslav Chkhikvadze, Bolat Bayshashov, Lyubov A. Tyutkova, Pyruza A. Tleuberdina, Ayzhan Zhamangara. AAPG Special Volumes. Volume Lake Basins Through Space and Time, Pages 335 - 340 (2000)
• L. E. Popov, Michael G. Bassett, V. G. Zhemchuzhnikov, L. E. Holmer and I. A. Klishevich, "Gondwanan faunal signatures from Early Palaeozoic terranes of Kazakhstan and Central Asia: evidence and tectonic implications." Geological Society, London, Special Publications 2009, 325:23-64
• A. Kröner, B.F. Windley, G. Badarch, O. Tomurtogoo, E. Hegner, B.M. Jahn, S. Gruschka, E.V. Khain, A. Demoux, and M.T.D. Wingate, "Accretionary growth and crust formation in the Central Asian Orogenic Belt and comparison with the Arabian-Nubian shield, Memoirs."

Παραπομπές

1. Soviet Encyclopedic Dictionary, Moscow, 1980, p. 451.
2. [1]
3. «Lake Baikal – UNESCO World Heritage Centre». Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2018. 
4. «Lake Baikal: Protection of a unique ecosystem». ScienceDaily. 26 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2018. 
5. Lucas; Bray; Emry; Hirsch (2012). «Dinosaur eggshell and Cretaceous-Paleogene Boundary in the Zaysan Basin, eastern Kazakstan». Journal of Stratigraphy 36 (2): 1376–1382. doi:10.1016/j.proenv.2011.09.220. 
6. Dorfman, B.F. (2011). «Zaysan-the Only Surviving Cretaceous Lake-May be Lost». Procedia Environmental Sciences 10 (B): 1376–1382. doi:10.1016/j.proenv.2011.09.220. 
7. «The Oldest Lakes in the World». World Atlas. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2018. 
8. AAPG Studies in Geology #46, (2000). Chapter 29
9. L. E. Popov et al (2009)
10. Kröner et al
11. Abramof 1865
12. Abramof 1865; see also the border shown on the map before p. 65.
13. Articles 2 and 3 in the Russian text of the treaty
14. (See the map)
15. «The Lost Frontier: the treaty maps that changed Qing's northwestern boundaries». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Μαρτίου 2015. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2021.