Η ιερά μονή Παναγίας ΓοργοεπηκόουΜάνδρας ( η Γοργοϋπηκόου) είναι εκκλησιαστικό ίδρυμα- μονή του 20ου αιώνα, το οποίο βρίσκεται στην περιοχή της Μάνδρας Αττικής και ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Μεγάρων και Σαλαμίνας[1].Είναι γυναικεία μονή στην οποία αποδίδονται από τους πιστούς πολυάριθμα θαύματα που συνδέονται με την ιερή εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου. Η μονή βρίσκεται σε ύψωμα που δεσπόζει στην περιοχή με θέα προς το Θριάσιο Πεδίο και τον κόλπο της Ελευσίνας.
Όνομα και ετυμολογία
Η ιερά μονή Παναγίας Γοργοεπηκόου αποδόθηκε στη λατρεία της Παναγίας, καθώς εκεί αποθησαυρίζεται η εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου, αντίγραφο της αρχικής εικόνας της Παναγίας που βρίσκεται στην ιερά μονή Δοχειαρίου του Αγίου Όρους.[2]
Περιγραφή
Το μοναστήρι αποτελεί ένα από τα νεώτερα κτίσματα στην Αττική, καθώς η ίδρυσή του αποφασίστηκε το έτος 1975 , από τη θέληση τεσσάρων μοναχών να δημιουργήσουν ένα τόπο πνευματικής άσκησης και προσευχής στην περιοχή. Το μοναστήρι αποτελεί κοινοβιακό χώρο γυναικών και ανήκει στην ιερά Μητρόπολη Μεγάρων και Σαλαμίνος. Βρίσκεται στην περιοχή του Θριασίου πεδίου και εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου, στο Γενέσιον της Θεοτόκου.
Ιστορία
Ιστορία εικόνας Παναγίας Γοργοεπηκόου
Η ιερή εικόνα της Παναγίας Γοργοεπηκόου αγιογραφήθηκε στο Άγιο Όρος πριν από το 1900. Απεικονίζεται η Παναγία που κρατάει «το θείο βρέφος στην αγκαλιά της σαν σε θρόνο χερουβικό, με ιλαρό το πρόσωπό της, με γλυκύτατους οφθαλμούς και ένα αμυδρό μειδίαμα στα χείλη»[3]. Σύμφωνα με την ιερή παράδοση, περίπου στα 1800, ένας μοναχός από το Άγιον Όρος πήγε στη Μικρά Ασία, όπου βρίσκονταν μετόχια αγιορείτικα, για να πουλήσει αγιογραφημένες εικόνες . Ανάμεσα σε αυτές τις εικόνες ήταν και αυτή της Παναγίας με το προσωνύμιο Γοργοεπήκοος. Την εικόνα αγόρασε στην πόλη της Σμύρνης μια ευλαβής οικογένεια και με τα χρόνια, την κληροδοτούσε σε κάθε πρωτότοκο. Έτσι έφτασε στα χέρια της Ιφιγένειας Αναπλιώτου.
Κάποια μέρα του 1907 – η Ιφιγένεια ακόμη ήταν βρέφος – οι γονείς γευμάτιζαν στον κάτω όροφο του σπιτιού τους, όταν από τον επάνω όροφο, πού ήταν η κούνια με το παιδί, ακούστηκε ένας δυνατός θόρυβος. Ανήσυχοι είδαν την εικόνα μόνη της να είχε μετακινηθεί από το εικονοστάσι και είχε σταθεί όρθια στο κιγκλίδωμα της κούνιας, τη στιγμή που το βρέφος κοιμόταν. Κάλεσαν τον ιερέα και έκαναν μια κατανυκτική παράκληση στην Παναγία. Αυτό το γεγονός το γιόρταζαν κάθε χρόνο την ίδια μέρα, σε ανάμνηση εκείνου του θαύματος, στις 8 Σεπτεμβρίου, κάνοντας αγρυπνία στο σπίτι τους.
Κατά τον ξεριζωμό των Ελλήνων από την περιοχή της Ιωνίας, η οικογένεια μετέφερε στην Ελλάδα τη θαυματουργή εικόνα, καλυμμένη με ένα άσπρο μαντήλι. Αρχικά οι πρόσφυγες έφτασαν στη Μυτιλήνη και μετά από λίγα χρόνια κατέληξαν στην Αθήνα. Η εικόνα αποδείχτηκε πολύ θαυματουργή[4]. Στις 8 Σεπτεμβρίου, πολλά χρόνια μετά την άφιξη της οικογένειας στην Ελλάδα, εκδηλώθηκε φωτιά στο δωμάτιο όπου φύλαγε η Ιφιγένεια την εικόνα. Τότε κάηκαν ολοσχερώς πολλά αντικείμενα, εκτός από την εικόνα της Παναγίας που έμεινε αλώβητη μέσα στις φλόγες[5].
Το Ιστορικό δημιουργίας της μονής
Στην αρχή τέσσερεις μοναχές, σύμφωνα με τη θεία βούληση , επιθυμούσαν να χτίσουν ένα μοναστήρι αφιερωμένο στη χάρη της Παναγίας Γοργοεπηκόου.
Τον Ιανουάριο του 1965,στα Μελίσσια,αναζητούσαν έναν τόπο κατάλληλο για να χτίσουν το μοναστήρι. Μετά από πολλούς κόπους ,κατέληξαν σε ένα οικόπεδο στο Καπανδρίτι. Έδωσαν προκαταβολή για αυτό, αλλά η πρωτοβουλία δεν ευδοκίμησε.
Η Ιφιγένεια Αναπλιώτου, γνωστή στις μοναχές, τις επισκέφθηκε στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή λέγοντας πως έπρεπε να μεταβεί στην εκκλησία ,προκειμένου να πάρει μια εικόνα της που την είχε αφήσει εκεί για τους Χαιρετισμούς, καθώς είχε μαθευτεί πως είναι θαυματουργή και της την ζητούσαν.
Οι τέσσερεις γυναίκες πληροφορήθηκαν πως η εικόνα απεικόνιζε την Παναγία Γοργοεπήκοο και ζήτησαν ,αν μπορούν, να την έχουν, αφού στη χάρη της ήθελαν να δημιουργήσουν το μοναστήρι. Η Ιφιγένεια όμως δεν ήταν έτοιμη να την αποχωριστεί και αρνήθηκε. Τον Αύγουστο του 1965 ,οι μοναχές ζήτησαν να τους δώσει για λίγο την εικόνα να την φωτογραφίσουν, επειδή σχεδίαζαν να κάνουν την πρώτη τους υπαίθρια Λειτουργία στο Καπανδρίτι, αφιερωμένη στην Υπεραγία Θεοτόκο.. Η Ιφιγένεια την άφησε, διατυπώνοντας πως «Πάντα ήθελε να Της χτίσει μια εκκλησία, αλλά δεν νομίζει πως μπορεί να τα καταφέρει»[4].
Η Λειτουργία αυτή δεν κατέστη δυνατόν να γίνει, εξαιτίας διαφόρων εμποδίων. Σύμφωνα με την παράδοση ,μια γυναίκα τους είπε πως δε θα χτιζόταν εκεί το μοναστήρι, γιατί οραματίστηκε πως αυτό θα γινόταν πάνω σε οροσειρά. Τότε, μετά από καιρό, οι μοναχές προβληματίστηκαν πως ίσως θα έπρεπε να το έχτιζαν τελικά στην Μάνδρα, γι’ αυτό και μαζί με δύο δικηγόρους, το διοικητή της αστυνομίας Κηφισιάς και τη γυναίκα αυτή πήγαν στη Μάνδρα και εκεί η γυναίκα αναγνώρισε τον τόπο που της υπέδειξε η Παναγία.
Στην περιοχή ο τόπος τριγύρω ήταν απότομος, δύσβατος και άνυδρος. Ευρισκόμενες σε δίλημμα, ζήτησαν από την Παναγία να τους υποδείξει την περιοχή και με θεϊκό σημάδι επιλέχθηκε η περιοχή της Μάνδρας. Καθώς ο ιδιοκτήτης του οικοπέδου Νικόλαος Σταμίδης προσέφερε οικειοθελώς 25 στρέμματα, στις 25 Μαρτίου κατασκευάστηκε πρόχειρα ένα Προσκυνητάρι της Παναγίας και κάθε μέρα έσκαβαν οι ίδιες για να ανοίξουν δρόμο προς το μοναστήρι. Κάθε Κυριακή έρχονταν από την περιοχή 20 με 30 άτομα για να βοηθήσουν. Ο Γιώργος Λιάσκος, κάτοικος της περιοχής, είχε δει ,όπως και άλλοι τσέλιγκες και εργάτες που χτυπούσαν πεύκα για ρετσίνι , όταν ήταν δεκαέξι χρόνων μια καλόγρια , η οποία του ζητούσε να της δώσει και την άλλη μισή κάπα. Ο Γιώργος Λιάσκος, μόλις είδε τις τέσσερεις μοναχές θυμήθηκε τα λόγια της καλόγριας και τους είπε: «Τώρα έχετε το μισό οικόπεδα από το Βορρά. Εγώ θα σας δώσω το άλλο μισό από το Νότο.»
Έτσι κατασκευάστηκε ,αρχικά, ένα εκκλησάκι και εγκαταστάθηκαν εκεί στις 18 Δεκεμβρίου 1966. Στην αρχή δεν ανέβαιναν προσκυνητές, αλλά σιγά σιγά πήγαιναν συχνότερα άνθρωποι που ,σύμφωνα με τις μαρτυρίες τους αποκαλυπτόταν η Θεοτόκος στον ύπνο τους, λέγοντας χαρακτηριστικά : «είμαι εγώ που μένω εκεί πάνω. Η καινούρια στα μεταλλεία του Σκαλιστήρη. Η Μαρία μητέρα του Μανώλη. Ελάτε! Γιατί δεν έρχεστε να με δείτε;»
Οι μοναχές, αν και ζούσανε μόνες τους στην ερημιά, είχαν την Παναγία για προστάτη και φύλακά τους. Κάθε πρωί στον Όρθρο στο «Πάσα πνοή» και στον Εσπερινό στο «Κατευθυνθήτω η προσευχή μου» η εικόνα χτυπούσε σαν με μία πέτρα για να εμφανίζει την επιθυμία της.
Μετά από πολλές δυσκολίες, ο Μητροπολίτης Αττικής και Μεγαρίδος, με ένα σχέδιο της Μονής , υπέγραψε το Διάταγμα της Ιδρύσεως της Ιεράς Μονής της Γοργοεπηκόου, με βασιλική βούλα και άδεια ιδρύσεώς το 1972. Στις 6 Αυγούστου 1971 έθεσαν το θεμέλιο λίθο του Μοναστηριού στο Θριάσιο Πεδίο, στις 23 Σεπτεμβρίου 1973 έγιναν τα εγκαίνια από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη και εισήλθαν οι μοναχές με Μέγαν Πανηγυρικό Εσπερινό και Αγιασμό . Στις 29 Οκτωβρίου 1978 θεμελιώθηκε ο καθολικός ναός της μονής ,από το Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Μεγάρων και Σαλαμίνος κ.κ. Βαρθολομαίο, και στις 7 Σεπτεμβρίου του 1982 έγιναν τα «Θυρανοίξια».[6]
Χατζηγιαννιού, Χρυσούλα (2002). Ιερά κοινοβιακή μονή Παναγίας της Γοργοεπηκόου, επιμ. Η Κυρία Γοργοεπήκοος: Από την αιματοβαμμένη Σμύρνη στα βουνά της Μάνδρας. Μάνδρα: Έκδοσις Ε'.
