Ζακ Μανζάρ

Ζακ Μανζάρ
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	12  Μαρτίου 1805[1] Ρενς[1]
Θάνατος	1874[1] Παρίσι[1]
Χώρα πολιτογράφησης	Γαλλία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Γαλλικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	συγγραφέας ελληνιστής[1] τυπογράφος καθηγητής[1] δικηγόρος[1] έφορος μεταφραστής

Ο Ζακ Μανζάρ, (Jacques Mangeart 1805-1874) ήταν τυπογράφος, συγγραφέας αλλά και δεκανέας στο εκστρατευτικό σώμα των Γάλλων του Μαιζόν, που ήρθαν για να απελευθερώσουν την Πελοπόννησο από τους Τούρκους.

Βιογραφία

Ο Ζακ Μανζάρ, γεννήθηκε το 1805 στην πόλη Ρανς της Βόρειας Γαλλίας και πέθανε στο Παρίσι το 1874. Σπούδασε νομική και φιλοσοφία, απέκτησε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αρχαία ελληνική και λατινική γραμματεία αλλά και για τη μοίρα του νεότερου ελληνισμού που εκείνη την εποχή αγωνιζόταν για την ανεξαρτησία του. Έφτασε στην Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1828 , ακολουθώντας τον στρατηγό Μαιζόν (Maison), κυρίως με εξωστρατιωτικούς σκοπούς, στο πλαίσιο της νεόκοπης γαλλικής πολιτικής απέναντι στην Ελλάδα και έφυγε στις 18/3/1829 για το Ναυαρίνο και μετά για τη Γαλλία. Γυρνώντας στη Γαλλία δίδαξε φιλοσοφία, εργάστηκε ως δικηγόρος και ανέλαβε έφορος της βιβλιοθήκης της πόλης Βαλανσιέν, όπου και ασχολήθηκε με διάφορα τοπικά ζητήματα. Μετέφρασε υπομνημάτισε, ή εξέδωσε μεταξύ άλλων Οβίδιο, Κικέρωνα, Βιργίλιο και Πλάτωνα ενώ συνέγραψε και διάφορες μελέτες και δοκίμια.

Ο Μανζάρ στην Πάτρα

Ο Μανζάρ ήταν τυπογράφος και συγγραφέας, αλλά ως γνώστης της ιστορίας της Ελλάδας, θέλοντας να γνωρίσει καλύτερα την χώρα που θαύμαζε, συμμετείχε «ως δεκανέας στο εκστρατευτικό σώμα των Γάλλων, που έφυγε από την Τουλόν για να απελευθερώσει την Πελοπόννησο»^[2] από τους Τούρκους. Έφτασε στην Πάτρα τον Οκτώβριο του 1828 , ακολουθώντας τον στρατηγό Μαιζών (Maison), όπου μαζί με τον Ρεμπώ εγκατέστησε το πρώτο τυπογραφείο, που προοριζόταν για την έκδοση ιδιωτικής εφημερίδας, έχοντας την έγκριση του Υπουργού Εξωτερικών της Γαλλίας La Ferronays. Ο Μανζάρ εξέδωσε μαζί με τον Ρεμπώ, την εφημερίδα της Πάτρας «Ο Ταχυδρόμος της Ανατολής (Le Courrier d’Orient)», της οποίας το πρώτο φύλλο κυκλοφόρησε το «Σάββατο 6 Δεκεμβρίου 1828 και το ενδέκατο και τελευταίο κυκλοφόρησε επίσης στην Πάτρα, στις 12 Μαρτίου 1829»^[3],ενώ στη συνέχεια η έκδοσή της συνεχίστηκε στην Αίγινα.

Ο Μανζάρ είναι ο συγγραφέας του βιβλίου που αποτελεί εξαιρετική πηγή πληροφοριών για την Πάτρα, αμέσως μετά την απελευθέρωσή της από τους Τούρκους, «Αναμνήσεις από το Μωριά (Souvenirs de la Moree- Recueillis pendant le sejour de Francais dans le Peloponese ed.Igonette) που εκδόθηκε στο Παρίσι το 1830».^[2] Το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα στην 20τομη σειρά Απομνημονεύματα Αγωνιστών του ´21 των εκδόσεων «Βιβλιοθήκη» Γ.Τσουκαλάς και Υιός (1955) σε επιμέλεια Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτη, με τον τίτλο Αναμνήσεις από το Μωριά, ενώ στην τελευταία έκδοση σε μετάφραση Γ. Τσουκαλά από τις εκδόσεις Φαρφουλά και Βιβλιοπωλείο Nouveau (2019) χρησιμοποιήθηκε ο τίτλος Αναμνήσεις από τας Πάτρας 1828-1829, Η δημιουργία μιας νέας πόλης, διότι αποδίδει με μεγαλύτερη ακρίβεια το περιεχόμενο του βιβλίου.

Σημασία των «Αναμνήσεων από το Μωριά»

«Οι περιγραφές του αποτελούν πηγές, όχι μόνο ιστορικές, αλλά και κοινωνιολογικές, πολιτικές, εθιμικές, γεωγραφικές και είναι η μοναδική ολοκληρωμένη μαρτυρία για την πόλη εκείνης της εποχής» ^[4]. Επιπλέον οι αναφορές που κάνει για την Πάτρα είναι ιδιαίτερα γλαφυρές και συγκινητικές ενώ περιγράφει «με ιδιαίτερα συγκλονιστικό τρόπο την κατάσταση που επικρατούσε στη περιοχή»^[5]. Η εικόνα που συνολικά αναδύεται από τις Αναμνήσεις του Μανζάρ είναι ότι οι Έλληνες ένοιωθαν ευγνώμονες για τους ελευθερωτές τους Γάλλους, ενώ στην πραγματικότητα όλα γίνονταν κάτω από "συνθήκες σκληρής εθνικής ανάγκης",^[3] αφού είτε από άγνοια, είτε από απελπισία, πίστευαν ότι οι Γάλλοι ενδιαφέρονταν για την ελευθερία τους. Στις Αναμνήσεις του είναι «ιδιαίτερα εμφανής η προσπάθειά του να υπερασπιστεί τους βασανισμένους Έλληνες έναντι της κοινής γνώμης της Δύσης και να καταρρίψει τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που κυριαρχούσαν για τους λαούς της Ανατολής»^[6],αλλά συγχρόνως και πολύ συχνά, καταγράφεται η απέχθειά του για τους κουρελιασμένους και εξαθλιωμένους Έλληνες.

Ο Μανζάρ, είτε από προκατάληψη, είτε από κακή πληροφόρηση, δεν χάνει ευκαιρία να κατηγορήσει τους Έλληνες και να δικαιολογήσει τους Γάλλους. Όπως όλοι οι ξένοι, «ζούσε μια φαντασίωση και περίμενε να αντικρύσει αναστημένους τους αρχαίους Έλληνες»^[3]. Η εντύπωση που είχε για τη χώρα και τους κατοίκους της ήταν πολύ διαφορετική από την πραγματικότητα, αφού δεν ήταν σε θέση να αντιληφθεί τις συνέπειες «ενός επτάχρονου πολέμου που είχε αφανίσει τα πάντα».^[3] Γρήγορα απογοητεύτηκε και γενικεύοντας μεμονωμένα περιστατικά, «μεταβλήθηκε σε υβριστή των Ελλήνων, χαρακτηρίζοντάς τους απατεώνες»^[3].

Η εκστρατεία του Μωριά (ποιητικό χρονικό)

Ο Μανζάρ διασώζει στα ημερολόγιά του και μια «δηκτική και περιπαικτική» μπαλάντα γραμμένη από κάποιο Γάλλο υπαξιωματικό, του οποίου το όνομα δεν γνωρίζουμε, η οποία επρόκειτο να δημοσιευθεί στην εφημερίδα «Courrier d’Orient», αλλά ο στρατηγός Schneider απαγόρευσε την δημοσίευσή της και παραλίγο να τιμωρήσει και τον στιχουργό. Ονομάζεται η «Η Εκστρατεία του Μοριά», είναι ένα ποιητικό χρονικό, όπου σατιρίζεται ο πόλεμος του Μοριά και οι άθλιες μυστικές συναλλαγές με τους Τουρκοαιγυπτίους του Ιμπραήμ. Πρόκειται για «μια ιδιαίτερα αποκαλυπτική μαρτυρία για τη γαλλική εκστρατεία στην Πελοπόννησο, το πολιτικό παρασκήνιο καθώς και τα συμπόσια του Ιμπραήμ με τους χριστιανούς ηγέτες, στρατηγούς, ναυάρχους και διπλωμάτες».^[3]

Τα κείμενα του Μανζάρ, όπως και άλλων ταξιδιωτών που περιηγήθηκαν στην Ελλάδα και δημοσίευσαν τις Αναμνήσεις τους, αν και αποτελούν σημαντικές ιστορικές πηγές, ενέχουν και πολύ υποκειμενισμό και πρέπει πάντα να προσεγγίζονται με επιφύλαξη. Μόνο συγκρίνοντας τις διάφορες διηγήσεις των περιηγητών μπορεί κάποιος να εξάγει ασφαλή συμπεράσματα.

Μανζάρ και Καρναβάλι

Τέλος, στο βιβλίο του Μανζάρ είναι αξιοσημείωτο ότι βρίσκουμε, εκτός από την περιγραφή αποκριάτικων εθίμων, την περιγραφή και του πρώτου καρναβαλικού χορού που δόθηκε στην Πάτρα το 1829 στο σπίτι του εμπόρου Μωρέττη, προς τιμήν των Γάλλων στρατιωτών του Μαιζόν ^[6] και είναι η παλαιότερη καταγραφή καρναβαλικού χορού που υπάρχει για την Πάτρα και θεωρείται η απαρχή του Πατρινού Καρναβαλιού.

Παραπομπές

1. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 13476593c. Ανακτήθηκε στις 21  Μαΐου 2024.
2. Νίκος Τζανάκος (2010). Ιωάννης Καποδίστριας Ο Ιδρυτής της Νέας Πάτρας. Πάτρα: Το Δόντι. σελ. 283. ISBN 978-960-98857-8-2. 
3. Μούλιας, Χρήστος (2021). Μούλιας, Χρήστος, επιμ. Ψηφίδες Παλιγγενεσίας. Πάτρα: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία Πελοποννήσου. σελ. 331, 332, 334. ISBN 978-618-85790-0-2. 
4. Τζανάκος, σελ. 283
5. Τζανάκος, σελ.283
6. Jacques Mangeart (2019). Δάγλας, Πάρις, επιμ. ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΑΣ ΠΑΤΡΑΣ (1828-1829). Αθήνα: Φαρφουλάς & Βιβλιοπωλείο Nouveau. σελ. 1. ISBN 978-960-9441-99-5. 

Βιβλιογραφία

• Νίκος Τζανάκος (2010). Ιωάννης Καποδίστριας Ο Ιδρυτής της Νέας Πάτρας. Πάτρα: Το Δόντι. ISBN 978-960-98857-8-2. 
• Jacques Mangeart (2019). Δάγλας, Πάρις, επιμ. ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΑΣ ΠΑΤΡΑΣ (1828-1829). Αθήνα: Φαρφουλάς & Βιβλιοπωλείο Nouveau. ISBN 978-960-9441-99-5. 
• Μούλιας, Χρήστος (2021). Μούλιας, Χρήστος, επιμ. Ψηφίδες Παλιγγενεσίας. Πάτρα: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία Πελοποννήσου. ISBN 978-618-85790-0-2.