Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν (ταινία)

Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν
Σκηνοθεσία	Γκάι Χάμιλτον[1][2][3]
Παραγωγή	Άλμπερτ Ρ. Μπρόκολι και Χάρι Σάλτζμαν
Σενάριο	Τομ Μάνκιεβιτς
Βασισμένο σε	Ζήσε κι άσε τους άλλους να πεθάνουν
Πρωταγωνιστές	Ρότζερ Μουρ[2][3][4], Γιάφετ Κότο[2][4][5], Τζέιν Σέιμουρ[2][4][5], Ντέιβιντ Χέντισον[4], Μπέρναρντ Λι[4], Λόις Μάξγουελ[4], Τζέφρεϊ Χόλντερ[4], Γκλόρια Χέντρι[4], Κλίφτον Τζέιμς[4][5], Τζούλιους Χάρις[4], Άλβιν Άλκορν[4], Ντένις Έντουαρντς[4], Joie Chitwood[4], Λον Σάτον[4], Μαντλίν Σμιθ[6], Σέιν Ρίμερ[6] και Μαρκ Σμιθ[6]
Μουσική	Τζορτζ Μάρτιν
Φωτογραφία	Τεντ Μουρ
Μοντάζ	Μπερτ Μπέιτς
Ενδυματολόγος	Τζούλι Χάρις
Εταιρεία παραγωγής	Eon Productions
Διανομή	InterCom και Metro-Goldwyn-Mayer
Πρώτη προβολή	1973, 19  Δεκεμβρίου 1973 (Γερμανία)[7], 27  Ιουνίου 1973 (Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και Καναδάς)[8], 12  Ιουλίου 1973 (Ηνωμένο Βασίλειο)[8] και 17  Αυγούστου 1973 (Ιρλανδία)[8]
Διάρκεια	121 λεπτά[9]
Προέλευση	Ηνωμένο Βασίλειο[10][11][12] και Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής[10]
Γλώσσα	Αγγλικά
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Το Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν είναι μια κατασκοπευτική ταινία του 1973. Ήταν η όγδοη ταινία της σειράς Τζέιμς Μποντ από την Eon Productions και η πρώτη στην οποία πρωταγωνιστούσε ο Ρότζερ Μουρ ως ο φανταστικός πράκτορας της MI6 Τζέιμς Μποντ. Σκηνοθέτης της ταινίας ήταν ο Γκάι Χάμιλτον και παραγωγοί ο Άλμπερτ Ρ. Μπρόκολι και ο Χάρι Σάλτζμαν, ενώ ο Τομ Μάνκιεβιτς έγραψε το σενάριο. Αν και οι παραγωγοί είχαν προσεγγίσει τον Σον Κόνερι για να επιστρέψει μετά το Τα διαμάντια είναι παντοτινά (1971), εκείνος αρνήθηκε και επιστρατεύθηκε ο Ρότζερ Μουρ για τον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Η ταινία βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα (1954) του Ίαν Φλέμινγκ. Η ιστορία περιλαμβάνει έναν βαρόνο των ναρκωτικών από το Χάρλεμ, γνωστό ως κύριος Μπιγκ, ο οποίος σχεδιάζει να διανείμει δύο τόνους ηρωίνης δωρεάν για να θέσει εκτός λειτουργίας ανταγωνιστές βαρόνους ναρκωτικών και στη συνέχεια να γίνει μονοπωλιακός προμηθευτής. Στην πορεία αποκαλύπτεται ότι ο κύριος Μπιγκ είναι το alter ego του δρος Κανάνγκα, ενός διεφθαρμένου δικτάτορα της Καραϊβικής, ο οποίος κυβερνά ένα φανταστικό νησί όπου καλλιεργούνται κρυφά οποιούχες παπαρούνες. Ο Μποντ ερευνά τους θανάτους τριών Βρετανών πρακτόρων που τον οδηγούν στον Κανάνγκα και σύντομα παγιδεύεται σε έναν κόσμο με γκάνγκστερ και βουντού καθώς προσπαθεί να σταματήσει το σχέδιο του βαρόνου των ναρκωτικών.

Το Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν κυκλοφόρησε στο απόγειο της εποχής του blaxploitation και περιέχει πολλά αρχέτυπα και κλισέ.^[13] Η πλοκή του ξεφεύγει από τις προηγούμενες ταινίες Τζέιμς Μποντ με μεγαλομανείς κακούς και εστιάζει στη διακίνηση ναρκωτικών, ένα συχνό θέμα ταινιών της περιόδου. Εκτυλίσσεται σε αφροαμερικανικά πολιτιστικά κέντρα, όπως το Χάρλεμ και η Νέα Ορλεάνη, καθώς και στα νησιά της Καραϊβικής. Είναι επίσης η πρώτη ταινία του Τζέιμς Μποντ στην οποία μια Αφροαμερικανίδα συνδέεται ερωτικά με τον 007.

Η ταινία σημείωσε επιτυχία στο box office και έλαβε γενικά θετικές κριτικές. Το τραγούδι του τίτλου της, που γράφτηκε από τους Πολ και Λίντα Μακάρτνεϊ και ερμηνεύτηκε από την μπάντα τους, τους Wings, ήταν επίσης υποψήφιο για το Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού.

Πλοκή

Τρεις πράκτορες της MI6 σκοτώνονται κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες μέσα σε 24 ώρες στα κεντρικά γραφεία των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, στη Νέα Ορλεάνη και στο κρατίδιο Σαν Μονίκ της Καραϊβικής, ενώ παρακολουθούν τις επιχειρήσεις του δικτάτορα του νησιού, δρα Κανάνγκα. Ο Τζέιμς Μποντ, πράκτορας 007, στέλνεται στη Νέα Υόρκη για έρευνα. Ο Κανάνγκα βρίσκεται επίσης στη Νέα Υόρκη, όπου επισκέπτεται τα Ηνωμένα Έθνη. Μετά την άφιξη του Μποντ, ο οδηγός του, ενώ οδηγούσε το αυτοκίνητο, σκοτώνεται με βλήμα από τον Γουίσπερ, έναν από τους άντρες του Κανάνγκα, ενώ πηγαίνει τον Μποντ στον Φέλιξ Λάιτερ της CIA. Ο Μποντ παραλίγο να σκοτωθεί στο τροχαίο ατύχημα που ακολουθεί.

Η πινακίδα του δολοφόνου οδηγεί τον Μποντ στο Χάρλεμ όπου συναντά τον κύριο Μπιγκ, έναν αρχιμαφιόζο που διευθύνει μια αλυσίδα εστιατορίων σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά αυτός και η CIA δεν καταλαβαίνουν γιατί ο πιο ισχυρός μαύρος γκάνγκστερ στη Νέα Υόρκη συνεργάζεται με τον ηγέτη μιας ασήμαντης νησιωτικής χώρας. Ο Μποντ συναντά τη Σολιτέρ , μια όμορφη αναγνώστρια ταρό που μπορεί να δει τόσο το μέλλον όσο και τα μακρινά γεγονότα στο παρόν. Ο κύριος Μπιγκ απαιτεί από τους μπράβους του να σκοτώσουν τον Μποντ, αλλά ο Μποντ τους εξουσιάζει και δραπετεύει με τη βοήθεια του πράκτορα της CIA Στράτερ. Ο Μποντ πηγαίνει με πτήση στο Σαν Μονίκ, όπου γνωρίζει τη Ρόζι Κάρβερ, τοπική πράκτορα της CIA. Όταν ο Μποντ υποπτεύεται ότι η Ρόζι είναι διπλή πράκτορας του Κανάνγκα, η Ρόζι προσπαθεί να δραπετεύσει, αλλά σκοτώνεται από τον Κανάνγκα. Στη συνέχεια, ο Μποντ χρησιμοποιεί μια τράπουλα με κάρτες ταρό που περιλαμβάνουν μόνο το χαρτί "Οι εραστές" για να ξεγελάσει τη Σολιτέρ ώστε να πιστέψει ότι η μοίρα τους θέλει ενωμένους. Έχοντας χάσει την παρθενία της και ως εκ τούτου την ικανότητά της να βλέπει το μέλλον, η Σολιτέρ συνειδητοποιεί ότι ο Κανάνγκα θα τη σκοτώσει, οπότε συμφωνεί να συνεργαστεί με τον Μποντ.

Ο Μποντ και η Σολιτέρ δραπετεύουν με βάρκα και πηγαίνουν στη Νέα Ορλεάνη. Εκεί, ο Μποντ αιχμαλωτίζεται από τον κύριο Μπιγκ, ο οποίος αφαιρεί το προσωπείο του και αποκαλύπτει ότι είναι ο Κανάνγκα. Παράγει ηρωίνη και προστατεύει τα χωράφια με παπαρούνες, εκμεταλλευόμενος τον φόβο των ντόπιων για τον βουντού ιερέα Σαμέντι. Ως κύριος Μπιγκ, ο Κανάνγκα σχεδιάζει να μοιράσει δωρεάν την ηρωίνη στα εστιατόριά του, κάτι που θα αυξήσει τον αριθμό των εξαρτημένων. Σκοπεύει να χρεοκοπήσει τους άλλους εμπόρους ναρκωτικών με το δώρο του και στη συνέχεια να αυξήσεις τις υψηλές τιμές της ηρωίνης για να επωφεληθεί από τις τεράστιες εξαρτήσεις από τα ναρκωτικά που θα έχει καλλιεργήσει.

Θυμωμένος με τη Σολιτέρ επειδή έκανε σεξ με τον Μποντ χάνοντας την ικανότητά της να διαβάζει τις κάρτες ταρό, ο Κανάνγκα παραδίδει την Πασιέντζα στον Σαμέντι για να θυσιαστεί. Οι μπράβοι του Κανάνγκα αφήνουν τον Μποντ για να τον φάνε οι κροκόδειλοι στο αγρόκτημά του στον Βαθύ Νότου. Ο Μποντ ξεφεύγει πατώντας πάνω στις πλάτες των ζώων μέχρι να βγει στην όχθη. Αφού πυρπολεί το εργαστήριο ναρκωτικών, κλέβει ένα ταχύπλοο και δραπετεύει, καταδιωκόμενος από τους άνδρες του Κανάνγκα υπό την εντολή του Άνταμ καθώς και από τον σερίφη Πέπερ και την πολιτειακή αστυνομία της Λουιζιάνα. Οι περισσότεροι διώκτες του ναυαγούν ή μένουν πίσω και ο Άνταμ σκοτώνεται σε συντριβή με βάρκα από τον Μποντ.

Ο Μποντ πηγαίνει στο Σαν Μονίκ και στήνει εκρηκτικά σε όλα τα χωράφια με τις παπαρούνες. Σώζει τη Σολιτέρ από τη θυσία βουντού και ρίχνει τον Σαμέντι σε ένα φέρετρο με δηλητηριώδη φίδια. Ο Μποντ και η Σολιτέρ δραπετεύουν στο υπόγειο κρησφύγετο του Κανάνγκα. Ο Κανάνγκα τους συλλαμβάνει και τους δύο και τους κατεβάζει σε μια δεξαμενή με καρχαρίες. Ωστόσο, ο Μποντ δραπετεύει και αναγκάζει τον Κανάνγκα να καταπιεί ένα σφαιρίδιο συμπιεσμένου αερίου, κάνοντας το σώμα του να φουσκώσει και να εκραγεί.

Ο Λάιτερ βάζει τον Μποντ και τη Σολιτέρ σε ένα τρένο που φεύγει από τη χώρα. Ένας από τους μπράβους επιβιβάζεται κρυφά και προσπαθεί να σκοτώσει τον Μποντ, αλλά ο Μποντ κόβει τα καλώδια του προσθετικού του βραχίονα και τον πετάει έξω από το παράθυρο. Καθώς η ταινία τελειώνει, αποκαλύπτεται ότι ο Σαμέντι είναι κρυμμένος στο μπροστινό μέρος του τρένου.

Διανομή

• Ρότζερ Μουρ ως Τζέιμς Μποντ – 007, Βρετανός πράκτορας της MI6 σε αποστολή να ερευνήσει τη δολοφονία τριών συναδέλφων του
• Γιάφετ Κότο ως δρ Κανάνγκα / κύριος Μπιγκ, διεφθαρμένος δικτάτορας της Καραϊβικής και βαρόνος ναρκωτικών
• Τζέιν Σέιμουρ ως Σολιτέρ, μέντιουμ του Κανάνγκα και ερωτική παρτενέρ του Μποντ ^[14]
• Κλίφτον Τζέιμς ως σερίφης Τζ. Β. Πέπερ
• Μπέρναρντ Λι ως Μ, επικεφαλής της Μυστικής Υπηρεσίας Πληροφοριών
• Λόις Μάξγουελ ως Μανιπένι, γραμματέας του M

Παραγωγή

Σενάριο

Κατά τα γυρίσματα του Τα διαμάντια είναι παντοτινά, το Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν επιλέχθηκε ως το επόμενο μυθιστόρημα του Ίαν Φλέμινγκ που θα διασκευαζόταν. ^[15]

Ο Γκάι Χάμιλτον επιλέχθηκε ξανά για να σκηνοθετήσει και, καθώς ήταν λάτρης της τζαζ, ο Μάνκιεβιτς του πρότεινε να κινηματογραφήσει στη Νέα Ορλεάνη. Ο Χάμιλτον δεν ήθελε να χρησιμοποιήσει τη Λιπαρή Τρίτη αφού το Τζέιμς Μποντ, πράκτωρ 007: επίχειρηση κεραυνός (1965) παρουσίαζε το Junkanoo, μια παρόμοια γιορτή, έτσι μετά από περισσότερες συζητήσεις με τον συγγραφέα αποφάσισε να χρησιμοποιήσει δύο γνωστά χαρακτηριστικά της πόλης, τις κηδείες τζαζ και τα κανάλια. ^{[15] [16]}

Ενώ έψαχνε για επιπλέον τοποθεσίες στην Τζαμάικα, το πλήρωμα ανακάλυψε μια φάρμα κροκοδείλων που ανήκε στον Ρος Κανάνγκα, αφού πέρασε μια πινακίδα που προειδοποιούσε ότι «οι καταπατητές θα τρώγονται». Η φάρμα μπήκε στο σενάριο και επίσης ενέπνευσε τον σεναριογράφο να ονομάσει τον κακό της ταινίας από Κανάνγκα. ^[15]

Ηθοποιοί

Ο Μπρόκολι και ο Σάλτζμαν προσπάθησαν να πείσουν τον Σον Κόνερι να επιστρέψει ως Τζέιμς Μποντ, αλλά εκείνος αρνήθηκε. ^[15] Την ίδια περίοδο, η United Artists σκεφτόταν για τον ρόλο τους Στιβ ΜακΚουίν και Πωλ Νιούμαν. Ο Χάμιλτον συνέστησε και τον Μπαρτ Ρέινολντς αφού τον είχε παρακολουθήσει στην τηλεόραση. ^[17] Στη συνέχεια ο Μπρόκολι πλησίασε τον Ρέινολντς για τον ρόλο, αλλά ο Ρέινολντς θεώρησε ότι τον Μποντ έπρεπε να υποδυθεί Βρετανός ηθοποιός και απέρριψε την προσφορά. ^[18] Μεταξύ των ηθοποιών που δοκιμάστηκαν για τον ρόλο του Μποντ ήταν ο Τζούλιαν Γκλόβερ, που θα υποδύθηκε τον Αριστοτέλη Κριστάτο στο Τζέιμς Μποντ, πράκτωρ 007: Για τα μάτια σου μόνο (1981), ο Τζον Γκάβιν, ο Τζέρεμι Μπρετ, ο Σάιμον Όουτς, ο Τζον Ρόναν και ο Γουίλιαμ Γκαντ. Ο κύριος υποψήφιος για τον ρόλο ήταν ο Μάικλ Μπίλινγκτον . Ο Μπρόκολι πρότεινε στον Άντονι Χόπκινς να παίξει τον ρόλο, αλλά ο Χόπκινς δεν πίστευε ότι ταίριαζε στον ρόλο. ^[19]

Εντωμεταξύ, η United Artists εξακολουθούσε να ψάχνει έναν Αμερικανό να παίξει τον Μποντ, αλλά ο Μπρόκολι επέμενε ότι ο ρόλος έπρεπε να ερμηνευτεί από Βρετανό ηθοποιό και πρότεινε τον Ρότζερ Μουρ. Ο Μουρ, ο οποίος είχε θεωρηθεί υποψήφιος για τον ρόλο στις ταινίες Τζέιμς Μποντ, πράκτωρ 007, εναντίον Δόκτορος Νο (1962) και Στην υπηρεσία της αυτής μεγαλειότητας (1969), τελικά επικράτησε. ^[16] Μετά την επιλογή του Μουρ, ο Μπίλινγκτον παρέμεινε στην κορυφή της λίστας σε περίπτωση που ο Μουρ αρνιόταν να συνεχίσει στην επόμενη ταινία. Ο Μουρ προσπάθησε να μη μιμείται ούτε τον Κόνερι ούτε τη δική του προηγούμενη ερμηνεία ως Σάιμον Τέμπλαρ στον Άγιο και ο Μάνκιεβιτς προσάρμοσε το σενάριο στην περσόνα του Μουρ δίνοντας πιο κωμικές σκηνές και ανάλαφρη προσέγγιση στον Μποντ. ^[15]

Ο Μάνκεβιτς είχε σκεφτεί να κάνει τη Σολιτέρ μαύρη και η Νταϊάνα Ρος ήταν η πρώτη του επιλογή. ^[20] Ο Μπρόκολι και ο Σάλτζμαν αποφάσισαν να μείνουν στην περιγραφή του Φλέμινγκ για μια λευκή γυναίκα και, αφού σκέφτηκαν την Κατρίν Ντενέβ, έδωσαν τον ρόλο στην Τζέιν Σέιμουρ, η οποία συμμετείχε στην τηλεοπτική σειρά The Onedin Line. ^[15] Μετά την επιλογή της Σολιτέρ, ο χαρακτήρας της Ρόζι Κάρβερ μετατράπηκε σε μαύρη γυναίκα την οποία υποδύθηκε η Γκλόρια Χέντρι. ^[21]

Γυρίσματα

Τα γυρίσματα ξεκίνησαν στις 13 Οκτωβρίου 1972 στη Νέα Ορλεάνη της Λουιζιάνας. ^[22] Για λίγο καιρό, γυρνούσε μόνο το ένα συνεργείο, αφού ο Μουρ είχε διαγνωστεί με πέτρες στα νεφρά . Ο Χάμιλτον ήθελε αρχικά να γυρίσει στην Αϊτή, αλλά δεν μπορούσε λόγω της πολιτικής αστάθειας υπό το καθεστώς του Ντιβαλιέ. ^[23] Τον Νοέμβριο, η παραγωγή μετακόμισε στην Τζαμάικα, η οποία υποτίθεται ότι ήταν το Σαν Μονίκ. Τον Δεκέμβριο, η παραγωγή χωρίστηκε μεταξύ των εσωτερικών χώρων στα στούντιο Pinewood στο Ηνωμένο Βασίλειο και των γυρισμάτων στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης. ^{[15] [24] [25]} Σύμφωνα με πληροφορίες, οι παραγωγοί αναγκάστηκαν να πληρώσουν προστασία σε μια τοπική συμμορία του Χάρλεμ για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια του συνεργείου. Όταν τελείωσαν τα χρήματα, αναγκάστηκαν να φύγουν. ^[26] Ορισμένα εξωτερικά στιγμιότυπα στην πραγματικότητα γυρίστηκαν στο Μανχάταν λόγω της δυσκολίας στη χρήση πραγματικών τοποθεσιών του Χάρλεμ. ^[27]

Το 1973 , ζητήθηκε από τον Σαλβαδόρ Νταλί να σχεδιάσει μια σουρεαλιστική τράπουλα ταρό για την ταινία. Ωστόσο, η αμοιβή του ήταν πολύ μεγάλη για τον προϋπολογισμό της ταινίας. ^[28] Ο Νταλί συνέχισε να εργάζεται στην τράπουλα και την έβγαλε σε κυκλοφορία το 1984.

Μουσική

Ο Τζον Μπάρι, ο οποίος είχε δουλέψει στις προηγούμενες επτά ταινίες, δεν ήταν διαθέσιμος κατά τη διάρκεια της παραγωγής καθώς δούλευε στο σκηνικό μιούζικαλ Billy. ^[29] Οι Μπρόκολι και Σάλτζμαν ζήτησαν από τον Πολ Μακάρτνεϊ να γράψει το τραγούδι των τίτλων. Ο Σάλτζμαν, λόγω της απόφασής του να μην κάνει την παραγωγή της ταινίας A Hard Day's Night (1964), ήθελε πολύ να συνεργαστεί με τον Μακάρτνεϊ. Δεδομένου ότι ο μισθός του Μακάρτνεϊ ήταν υψηλός και ένας άλλος συνθέτης δεν μπορούσε να προσληφθεί με το υπόλοιπο του μουσικού προϋπολογισμού, ο Τζορτζ Μάρτιν, ο οποίος ήταν παραγωγός του Μακάρτνεϊ όσο ήταν στους Beatles, επιλέχθηκε για να γράψει τη μουσική για την ταινία. ^[30]

Το τραγούδι "Live and Let Die", που γράφτηκε από τον Μακάρτνεϊ και τη σύζυγό του Λίντα και ερμηνεύτηκε από το γκρουπ τους, Wings, ήταν το πρώτο αληθινό τραγούδι ροκ εν ρολ που χρησιμοποιήθηκε στους τίτλους ταινίας Μποντ και έγινε μεγάλη επιτυχία στο Ηνωμένο Βασίλειο (όπου έφτασε νούμερο εννέα στα τσαρτ) και τις ΗΠΑ (όπου έμεινε στο νούμερο 2 για τρεις εβδομάδες). Ήταν υποψήφιο για Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού, αλλά έχασε από το "The Way We Were". ^[31]

Κυκλοφορία και υποδοχή

Η ταινία κυκλοφόρησε στις Ηνωμένες Πολιτείες στις 27 Ιουνίου 1973. Η παγκόσμια πρεμιέρα έγινε στο Odeon της πλατείας Λέστερ στο Λονδίνο στις 6 Ιουλίου 1973, με γενική κυκλοφορία στο Ηνωμένο Βασίλειο την ίδια ημέρα. ^[32] Από προϋπολογισμό περίπου 7 εκατομμυρίων δολαρίων, ^[33] (43 εκατομμύρια δολάρια σε δολάρια 2019 [38]) η ταινία απέφερε 161,8 εκατομμύρια δολάρια (988 εκατομμύρια δολάρια σε δολάρια 2019 [38]) παγκοσμίως. ^[33]

Η ταινία κατέχει το ρεκόρ της ταινίας με τις περισσότερες προβολές στην τηλεόραση στο Ηνωμένο Βασίλειο, προσελκύοντας 23,5 εκατομμύρια θεατές όταν έκανε πρεμιέρα στο ITV στις 20 Ιανουαρίου 1980. ^[34]

Παραπομπές

1. www.imdb.com/title/tt0070328/. Ανακτήθηκε στις 8  Απριλίου 2016.
2. stopklatka.pl/film/zyj-i-pozwol-umrzec. Ανακτήθηκε στις 8  Απριλίου 2016.
3. www.filmaffinity.com/en/film751179.html. Ανακτήθηκε στις 8  Απριλίου 2016.
4. www.imdb.com/title/tt0070328/fullcredits. Ανακτήθηκε στις 8  Απριλίου 2016.
5. www.allocine.fr/film/fichefilm_gen_cfilm=1123.html. Ανακτήθηκε στις 8  Απριλίου 2016.
6. (Τσεχικά) Česko-Slovenská filmová databáze. 2001.
7. (Γερμανικά) Λεξικό παγκόσμιων κινηματογραφικών ταινιών. Zweitausendeins.
8. (Αγγλικά) Internet Movie Database. www.imdb.com/title/tt0070328/releaseinfo/. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2023.
9. live-and-let-die-0.
10. The American Film Institute Catalog of Motion Pictures. 54996. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2020.
11. (Αγγλικά) Academy Awards Database. 3440. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2020.
12. BFI Film & TV Database. 4ce2b6af09c75. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2020.
13. (2000) Album notes for Inside Live and Let Die. MGM/UA Home Video.
14. Nolasco, Stephanie (27 Ιουλίου 2022). «Jane Seymour says she's 'very open' to reprising Solitaire from James Bond film 'Live and Let Die'». Fox News (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2022. 
15. Inside Live and Let Die (DVD). MGM/UA Home Video. 2000. ASIN: B000LY209E. 
16. Bond 1973: The Lost Documentary (DVD). MGM/UA Home Video. 2000. ASIN: B000LY209E. 
17. Field & Chowdhury 2015, σελ. 232.
18. Reynolds, Burt (1994). My Life. New York: Hyperion. σελ. 140. ISBN 978-0-786-86130-9. 
19. Jones, Alice (13 Δεκεμβρίου 2012). «'Purple Rain' again and again; and, Anthony Hopkins 007?». The Independent. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Νοεμβρίου 2020. 
20. Mankiewicz, Tom· Crane, Robert (2012). My Life as a Mankiewicz: An Insider's Journey through Hollywood. University Press of Kentucky. σελ. 155. ISBN 978-0-8131-6123-5. 
21. Field & Chowdhury 2015, σελ. 239.
22. Field & Chowdhury 2015, σελ. 242.
23. Field & Chowdhury 2015, σελ. 237.
24. Exotic Locations. Live and Let Die, Ultimate Edition DVD: MGM/UA Home Video. 2000. 
25. «Live and Let Die – Location Guide». Mi6-HQ.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2008. 
26. Roger Moore (2000). Live and Let Die Audio commentary 1. Live and Let Die, Ultimate Edition DVD: MGM/UA Home Video. 
27. Field & Chowdhury 2015, σελ. 249.
28. Kravinsky, Nina (7 Νοεμβρίου 2019). «See Surreal Tarot Cards Designed by Salvador Dalí for a James Bond Movie». Smithsonian Magazine (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Νοεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2020. 
29. Field & Chowdhury 2015, σελ. 250.
30. Lindner, Christoph (2003). The James Bond Phenomenon: a Critical Reader. Manchester University Press. σελίδες 130–131. ISBN 978-0-7190-6541-5. 
31. Burlingame 2014, σελ. 109.
32. «Live And Let Die (1973)». Mi6-HQ.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουνίου 2012. 
33. «Live and Let Die». The Numbers. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2011. 
34. «TV's jewels fail to shine in list of all-time winners». Electronic Telegraph. 7 February 1998. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 June 2013. https://web.archive.org/web/20130613042615/http://www.corrie.net/chat/ratucs/press/top100.html. Ανακτήθηκε στις 13 October 2008. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν (ταινία)

• Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν  στην IMDb
• Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν στο AllMovie
• Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν στο Rotten Tomatoes
• Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν στο Box Office Mojo
• Επίσημος ιστότοπος MGM: Live and Let Die