Το δικαίωμα ψήφου των νέων είναι το δικαίωμα της νεολαίας να ψηφίζει και αποτελεί μέρος του ευρύτερου κινήματος για καθολική ψηφοφορία και για τα δικαιώματα των νέων. Οι περισσότερες δημοκρατίες έχουν μειώσει την ηλικία ψήφου ανάμεσα στα 16 και τα 18 έτη, ενώ ορισμένοι υποστηρικτές του δικαιώματος ψήφου των παιδιών ελπίζουν να αρθούν εντελώς οι ηλικιακοί περιορισμοί.[1]
Συζήτηση
Δικαίωμα ψήφου
Το δημοκρατικό ιδεώδες «μία ψήφος ανά άτομο» υποστηρίζει το δικαίωμα ψήφου σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους, προκειμένου η σοφία ενός πιο αντιπροσωπευτικού εκλογικού σώματος να αποφέρει καλύτερα αποτελέσματα για την κοινωνία. Ο καθορισμός της ηλικίας ψήφου στα 16 ή κάτω από τα 16 έτη, για παράδειγμα, θα επιτύγχανε αυτόν τον πρακτικό στόχο, ενώ θα δημιουργούσε και μια πιο ηθική δημοκρατία για όσους πιστεύουν ότι σε εκείνους που επηρεάζονται περισσότερο από κυβερνητικές αποφάσεις με το μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής[2] δίνεται τουλάχιστον ίσος λόγος στη λήψη αποφάσεων.
Επαρκής αλφαβητισμός, κατανόηση και ευφυΐα
Πολλές χώρες δεν απαιτούν από τους ψηφοφόρους αλφαβητισμό να είναι για να ψηφίσουν, επιβεβαιώνοντας την ιδέα ότι η επίτευξη ενός συγκεκριμένου επιπέδου παιδείας δεν χρειάζεται για να κατανοήσει κανείς πώς να ψηφίσει σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα ή τις πεποιθήσεις του. Στον νόμο του 1965 για τα δικαιώματα ψήφου στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, καθορίστηκε ότι η βασική εκπαίδευση (που συνήθως επιτυγχάνεται μέχρι την ηλικία των 12-13 ετών) παρέχει «επαρκή παιδεία, κατανόηση και ευφυΐα για την ψηφοφορία σε οποιεσδήποτε εκλογές».[3] Υπάρχει και η άποψη ότι τα ψηφοδέλτια που ρίχνονται από κάποιον (δηλαδή παιδιά) με μειωμένη κατανόηση μπορεί απλώς να κατανέμουν τυχαία ψήφους και να μην έχουν καμία επίδραση στο αποτέλεσμα των εκλογών.[4]
Επιπλέον, η καθηγήτρια νομικής Βίβιαν Χάμιλτον υποστηρίζει ότι υπό το φως ευρημάτων της αναπτυξιακής ψυχολογίας και τη γνωστική και κοινωνική νευροεπιστήμη, τα κράτη «δεν μπορούν πλέον να δικαιολογήσουν τον εκλογικό αποκλεισμό των εφήβων ισχυριζόμενα ότι δεν έχουν τις σχετικές ικανότητες».[4]
Ο Τζον Γουόλ υποστηρίζει ότι ακριβώς επειδή τα παιδιά και οι νέοι σκέφτονται διαφορετικά από τους ενήλικες, θα συνεισφέρουν με μοναδικό τρόπο σε αποφάσεις με φρέσκες προοπτικές και χρήσιμες ιδιότητες, όπως η συμπόνια.[5]
Πολιτικές γνώσεις
Όσον αφορά τις γνώσες για τις πολιτικές αποφάσεις, ο Ντάνιελ Χαρτ υποστηρίζει ότι οι 16χρονοι έχουν αποδειχθεί εξίσου ικανοί να αξιολογήσουν υποψηφίους που ευθυγραμμίζονται με τις αξίες και τα ενδιαφέροντά τους με τους 18χρονους και τους 19χρονους (αν και όχι τόσο με τους 30χρονους).[6]
Άλλοι αμφισβητούν το ότι η έλλειψη των πολιτικών γνώσεων ενός 18χρονου είναι καλός λόγος αποκλεισμού, δεδομένου του ότι οι ενήλικες δεν χρειάζεται να αποδείξουν κάποιο επίπεδο πολιτικών γνώσεων πριν ψηφίσουν.[4] Επιπλέον, δεν αναμένεται κάθε ψηφοφόρος να έχει γνώσεις για κάθε ζήτημα, αλλά η σοφία του πλήθους από διαφορετικές εμπειρίες ζωής είναι αυτό που συμβάλλει σε μια υγιή και ενημερωμένη κοινωνία, συμπεριλαμβανομένων των προοπτικών που είναι μοναδικές για άτομα κάτω των 18 ετών.[4] Επιπλέον, ενώ η προηγούμενη γνώση και εμπειρία μπορεί να προσφέρουν μεγαλύτερη κατανόηση, μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε λιγότερο αντικειμενική λήψη αποφάσεων περιορίζοντας ένα κατά τα άλλα ανοιχτό μυαλό.[4]
Ορισμένοι μελετητές που υποστηρίζουν περαιτέρω μείωση της ηλικίας ψήφου, προωθούν την ιδέα ότι θα πρέπει η ψήφος να είναι πάντα προαιρετική κάτω από μια ορισμένη ηλικία, έτσι ώστε όσοι πιστεύουν ότι δεν γνωρίζουν αρκετά ακόμη να μην αναγκάζονται να συμμετέχουν μέχρι να το θελήσουν.[7]
Νεανικός ακτιβισμός
Οι νέοι και οι φοιτητές ακτιβιστές έχουν μακρά ιστορία υπεράσπισης ενός μέλλοντος χωρίς αποκλεισμούς, κι έτσι έχουν αρχίσει να ζητούν τη δυνατότητα να ψηφίζουν σε ορισμένες ή σε όλες τις εκλογές.[8]
Ανεξαρτησία από συνομηλίκους και γονείς
Δεν έχει αποδειχθεί ότι οι γονείς έχουν επιρροή στη συμπεριφορά των νέων κατά την ψηφοφορία σε μελέτες χωρών όπου δόθηκε δικαίωμα ψήφου σε 16χρονους, όπως αυτός ο φόβος δεν εκδηλώθηκε όταν δόθηκε το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες.[6][9] Ομοίως, η πίεση των συνομηλίκων έχει αποδειχθεί ότι δεν έχει μεγαλύτερη επιρροή στους εφήβους από ό,τι στους ενήλικες κατά την ψηφοφορία.[10]
Ο Τζον Γουόλ υποστηρίζει ότι ακόμα κι αν τα παιδιά επέλεγαν να ψηφίσουν ακριβώς όπως οι γονείς τους ή οι συνομήλικοι τους, αυτό δεν θα δικαιολογούσε την άρση του δικαιώματός τους, όπως η αντίστοιχη συμπεριφορά δεν θα απέκλειε τους ενήλικες.[5]
Ωριμότητα
Ενώ οι έφηβοι συχνά είναι πιο παρορμητικοί σε ορισμένες περιστάσεις μέχρι τα 20 τους χρόνια,[11] σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον, όπως είναι το εκλογικό κέντρο, δεν υπάρχει σημαντική διαφορά στην ικανότητα ενός 16χρονου να πάρει προσεκτικές, ορθολογικές αποφάσεις όπως κάθε άλλος ψηφοφόρος.[9] Άλλοι υποστηρίζουν ότι τα κράτη δεν πρέπει να στερούν δικαιώματα από τα παιδιά, όπως η ψήφος, μόνο και μόνο επειδή δεν μπορούν να ασκήσουν άλλα δικαιώματα, όπως η οδήγηση.[1] Μεγάλο μέρος της ανάπτυξη στο αναλυτικό τμήμα του εγκεφάλου λαμβάνει χώρα μεταξύ 14 και 16 ετών, γι' αυτό οι 16χρονοι έχουν συχνά περισσότερα κοινωνικά προνόμια όπως να μπορούν να εργαστούν ή να οδηγήσουν αυτοκίνητο, κάτι που είναι πιο δύσκολο από το να ψηφίσουν.[12] Στο ρωμαϊκό δίκαιο, το ελάχιστο όριο ηλικίας για πλήρη πολιτικά δικαιώματα ήταν τα 14 (για τους άνδρες), ενώ σε μεγάλο μέρος της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Βόρειας Ευρώπης του 9ου-11ου αιώνα η ηλικία ενηλικίωσης (κυρίως για τη συμμετοχή σε πολέμους) ήταν τα 15.[4]
Νομιμότητα και εμπιστοσύνη
Οι μελετητές δεν έχουν φτάσει σε αρνητικά αποτελέσματα από τη μείωση της ηλικίας ψήφου σε χώρες σε όλο τον κόσμο, ενώ θετικά αποτελέσματα, όπως η αυξημένη εμπιστοσύνη στους θεσμούς, κερδίζουν έδαφος με την πάροδο του χρόνου.[13] Μια μελέτη σε πέντε χώρες της Λατινικής Αμερικής, για παράδειγμα, όπου η ηλικία ψήφου μειώθηκε στα 16, έδειξε σημαντική συσχέτιση αυτής της αλλγής με την εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση.[14]
Εκλογικές δεξιότητες και συνήθειες
Οι μελετητές δεν βρήκαν αρνητικά αποτελέσματα από τη μείωση της ηλικίας ψήφου κάτω των 18 ετών σε χώρες σε όλο τον κόσμο, ενώ σε πολλά μέρη, υπάρχουν θετικά αποτελέσματα όπως η αυξημένη συμμετοχή.[13] Έχει αποδειχθεί ότι το δικαίωμα ψήφου στους νέους πριν από τα 18 αναπτύσσει πιο εύρωστες και μακροχρόνιες συνήθειες ψηφοφορίας,[9] οδηγώντας σε μεγαλύτερα ποσοστά (~25% υψηλότερα, σύμφωνα με μια μελέτη) συμμετοχής στις εκλογές στο μέλλον.[3] Μελέτες σε Νορβηγία,[15]Αυστρία[16] και Σκωτία[17][18] διαπίστωσαν ότι το να επιτρέπεται σε 16χρονους να ψηφίσουν οδήγησε αυτούς τους ψηφοφόρους να έχουν «ουσιαστικά υψηλότερα επίπεδα δέσμευσης στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία (μέσω της ψηφοφορίας) καθώς και άλλες μορφές πολιτικής συμμετοχής». Από την άλλη, ορισμένες χώρες της Νότιας Αμερικής (Αργεντινή, Βραζιλία και Ισημερινός) μειώνουν την ηλικία ψήφου στα 16, και θεσμοθετούν την υποχρεωτική ψηφοφορία από τα 18, γεγονός που καθιστά δύσκολη τη μελέτη των επιπτώσεων της προσέλευσης από τη χαμηλότερη ηλικία ψήφου. Η Ινδονησία παρέχει μια πιθανή μελέτη περίπτωσης για μη δυτικές δημοκρατίες, αν και έχει μειώσει την ηλικία ψήφου μόλις στα 17.[19] Η εκπαίδευση των παιδιών στη δημοκρατία θα ήταν πιθανώς πιο διαρκής εάν μειωνόταν ή εξαλειφόταν η ηλικία ψήφου, ενώ το πόσο επιδέξια θα μπορούσαν να γίνουν τα παιδιά κατά τη διάρκεια λίγων εκλογών είναι άγνωστο, αφού αυτό δεν έχει ακόμη δοκιμαστεί κάτω από την ηλικία 16.[5]
Στην Ελλάδα, η ηλικία ψήφου έχει οριστεί στα 17 έτη από τις 3 Αυγούστου 2016[20], ενώ μέχρι τότε ήταν τα 18 έτη.
Ισότητα μεταξύ γενεών
Θα μπορούσε να δοθεί πολύ μεγαλύτερη εκπροσώπηση σε άτομα κάτω των 18 ετών, έτσι ώστε αυτοί που έχουν τα περισσότερα οφέλη από μακροπρόθεσμες αποφάσεις να μπορούν να έχουν λόγο. Για παράδειγμα, η κλιματική αλλαγή είναι ένα από τα κορυφαία προβλήματα των νέων σε όλο τον κόσμο.[21]
Προτεινόμενες ελάχιστες ηλικίες ψήφου
16
Επί του παρόντος, αποτελεί τη χαμηλότερη ηλικία ψήφου σε εθνικές εκλογές σε όλο τον κόσμο, ενώ φαίνεται να υπάρχει συναίνεση στις μελέτες ότι οι ψηφοφόροι στα 16 έχουν αποδειχθεί ουσιαστικά ίδιοι με τους ψηφοφόρους στα 18.[22][23] Η πλειονότητα των εκστρατειών για τη μείωση της ηλικίας ψήφου παγκοσμίως (από τον Ιανουάριο του 2023) επιδιώκει την ηλικία ψήφου στα 16, με ίσως το πιο αξιοσημείωτο παράδειγμα την έγκριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να μειώσουν τα μέλη της την ηλικία ψήφου στα 16.[24] Σε χώρες με υποχρεωτική ψηφοφορία και ηλικία ψήφου τα 16 (Αργεντινή, Βραζιλία και Ισημερινός), οι κυρώσεις για μη συμμετοχή στις εκλογές ξεκινούν από τα 18.
15
Οι Έιβι Χάιν και Τα-Νεχίσι Κόουτς ζήτησαν να μειωθεί η ηλικία ψήφου στα 15[25][26] (τα Ηνωμένα Έθνη ορίζουν ως "νεολαία" τις ηλικίες από 15 έως 24 ετών).[27]
6
Ο καθηγητής πολιτικής επιστήμης Ντέιβιντ Ράνσιμαν υποστηρίζει τη μείωση της ηλικίας ψήφου στα 6, δεδομένου ότι σε αυτήν την ηλικία τα παιδιά πηγαίνουν συνήθως σχολείο και έχουν την ικανότητα να διαβάζουν και να χειριστούν ένα ψηφοδέλτιο.[28][29]
5
Τα συμβούλια νέων (ή παιδικά κοινοβούλια) συχνά περιλαμβάνουν παιδιά από την ηλικία των 5 ετών, γεγονότ το οποίο χρησιμοποιεί ο Τζον Γουόλ ως απόδειξη της ετοιμότητάς τους για άλλους πολιτικούς ρόλους, όπως η ψηφοφορία (υποστηρίζει την πλήρη κατάργηση των ορίων ηλικίας).[24]
4
Τα δημοκρατικά σχολεία εφαρμόζουν και υποστηρίζουν την καθολική ψηφοφορία στο σχολείο, η οποία επιτρέπει την ψήφο σε κάθε μέλος του σχολείου, συμπεριλαμβανομένων των μαθητών και του προσωπικού. Τα σχολεία πιστεύουν ότι αυτό το χαρακτηριστικό είναι απαραίτητο για την προετοιμασία των μαθητών να ζήσουν στην κοινωνία γενικότερα. Το Sudbury Valley School, για παράδειγμα, επιτρέπει σε όλα τα παιδιά ηλικίας 4 ετών και άνω να έχουν ισότιμο λόγο στη λειτουργία του.[30]
0 (εξάλειψη απαιτήσεων ηλικίας)
Ορισμένοι συνηγορούν υπέρ της εξάλειψης του ορίου ηλικίας για το δικαίωμα ψήφου, σημειώνοντας ότι στην πράξη τα πολύ μικρά παιδιά δεν θα επιλέξουν να ψηφίσουν, αλλά ότι θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να το πράξουν όταν νιώσουν έτοιμα,[1] ενώ ορισμένοι υποστηρίζουν να τους παραχωρηθεί δικαίωμα ψήφου μέσω πληρεξουσίου (γονέα) μέχρι το παιδί να θελήσει να ψηφίσει.[24] Άλλοι αναφέρουν πώς απαγορεύτηκαν τα τεστ αλφαβητισμού για ενήλικες και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να καταργηθούν και για τα μικρά παιδιά, αφαιρώντας το όριο ηλικίας για την ψηφοφορία.[31][32]
↑Stiers, Dieter; Hooghe, Marc; Goubin, Silke (2020-02-01). «Are 16-year-olds able to cast a congruent vote? Evidence from a "voting at 16" initiative in the city of Ghent (Belgium)» (στα αγγλικά). Electoral Studies63: 102107. doi:10.1016/j.electstud.2019.102107. ISSN0261-3794.