Το Δεσποτικό είναι ορεινός οικισμός του νομού Ιωαννίνων στις νότιες παρυφές του όρους Κασιδιάρης, στη κοιλάδα του ποταμού Καλαμά και σε υψόμετρο 540 μέτρα.[1] Το χωριό βρίσκεται στα 32 χιλιόμετρα βορειοδυτικά των Ιωαννίνων, στα δεξιά ταξιδεύοντας από την παλιά εθνική οδό Ιωαννίνων - Ηγουμενίτσας. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης αποτελεί τη τοπική κοινότητα Δεσποτικού που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Μολοσσών του δήμου Ζίτσας και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 92 κατοίκους.[2] Οι απογραφές πραγματικού πληθυσμού (de facto) μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είναι:
Το ιστορικό Δεσποτικό (παλιές ονομασίες ΄Ιλιον (Ilium), Κρετσούνιστα) βρίσκεται 32 χιλιόμετρα ΒΔ των Ιωαννίνων στα όρια του σημερινού Δήμου Ζίτσας της δημοτικής ενότητας των Μολοσσών. Τα σπίτια του σημερινού Δεσποτικού είναι απλωμένα σε συνοικίες και σκαρφαλωμένα στις πλαγιές του όρους Κασιδιάρη (παλαιά ονομασία Σούτιστα) με πλούσια βλάστηση από βελανιδιές, πλατάνια, πουρνάρια, καρυδιές, αμυγδαλιές, ελιές και άλλα δέντρα.[10][11]
Ιστορία
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
(Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 19/12/2022)
Ο ιστορικός/αρχαιολόγος Nicholas Hammond τοποθετεί το Δεσποτικό στο αρχαίο Ίλιον[12] (Ίλιον) και ειδικότερα στην περιοχή του αρχαίου πύργου στην τοποθεσία Παλαιόκαστρο τον οποίο χρονολογεί μεταξύ 290-272 π.Χ. (σελ. 670).[12] Κατά τη μεσαιωνική περίοδο η Κρετσούνιστα, σύμφωνα με τους ιστορικούς Π. Αραβαντινό και Ι. Λαμπρίδη, ήταν το προπύργιο των Βυζαντινών και του Δεσποτάτου της Ηπείρου και αριθμούσε πάνω από 700 οικογένειες. Στα νότια του χωριού βρίσκεται το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία [13] με τοιχογραφίες του 18ου αι. και το ιερό λείψανο του Αγίου Τρύφωνα, προστάτη των γεωργών. Ο γνωστός λογοτέχνης πολιτικός Χρήστος Χρηστοβασίλης,[14] που μας δίνει πολλές ιστορικές πληροφορίες στα διηγήματά του με τη ντοπιολαλιά και το ήθος της εποχής, καμάρωνε πως καταγόταν από αυτούς τους Σουλιώτες, είχε δε αναπτύξει πολλούς κοινωνικούς και πνευματικούς δεσμούς με τους κατοίκους της Κρετσούνιστας.
↑Κακαϊδής, Νίκος (1989). Η λαϊκή κατοικία και ο εξοπλισμός της στο Δεσποτικό Ιωαννίνων. Αδελφότητα Δεσποτικού. σελ. [Χρειάζεται σελίδα].
↑ 12,012,1Hammond, Nicholas Geoffrey Lemprière (1967). Epirus The Geography, the Ancient Remains, the History and Topography of Epirus and Adjacent Areas. Oxford: Oxford University Press. σελ. 696. The river is certainly the Kalamas, and Ilium is short of it, as the xxnn miles (= 36 km.) from Hadrianopolis brings us to a point between Lavdhani and Dhespotikon, I take the site on the ridge above Dhespotikon to be Ilium (see p. 197, above).
↑Κακαϊδής, Νίκος (1996). Το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία με το ιερό λείψανο του Αγίου Τρύφωνος. Αθήνα: Κοινωφελές Ίδρυμα Έλλης Πασχίδη. σελ. [Χρειάζεται σελίδα].
↑Κακαϊδής, Νίκος (1987). Η Κρετσούνιστα και οι άνθρωποί της στο έργο του Χρήστου Χρηστοβασίλη. Αθήνα: Αδελφότητα Δεσποτικού. σελ. [Χρειάζεται σελίδα].
