Ο Γρηγόριος Γαβράς από την Οικογένεια Γαβρά ήταν γιος τού Βυζαντινού δούκα Χαλδίας (διοικητή της Τραπεζούντας) Θεόδωρου Γαβρά, ο οποίος ενεπλάκη σε μία μικρή, αποτυχημένη εξέγερση κατά τού Αυτοκράτορα Αλέξιου Α΄ Κομνηνού γύρω στο έτος 1091.
Η ζωή στην Κωνσταντινούπολη
Καθώς ο πατέρας τού Γρηγορίου ήταν σημαντικός κυβερνήτης και τρομερός στρατηγός, ο Αλέξιος Α΄ ήθελε να ευθυγραμμιστεί με την αυτοκρατορική οικογένεια. Έτσι όταν ο Γρηγόριος βρισκόταν με τον πατέρα του στην Κωνσταντινούπολη στα τέλη της δεκαετίας του 1080, αρραβωνιάστηκε την κόρη τού αδελφού τού Αλεξίου Α΄, τού σεβαστοκράτορα Ισαάκιου Κομνηνού. Ο Γρηγόριος έμεινε στην αυτοκρατορική Αυλή, καθώς ο πατέρας του επέστρεψε στην Τραπεζούντα.
Λίγο αργότερα η μητέρα τού Γρηγορίου απεβίωσε και ο πατέρας του ξανανυμφεύτηκε σύντομα, αυτή τη φορά με μία αρχόντισσα των Αλανών, που έτυχε να ήταν εξαδέλφη της συζύγου τού Ισαάκιου Κομνηνού. Όταν αυτό έγινε γνωστό στην πρωτεύουσα, ο αρραβώνας τού Γρηγορίου διακόπηκε αθόρυβα, καθώς θεωρούνταν πλέον στενοί συγγενείς και σύμφωνα με τους αστικούς και εκκλησιαστικούς νόμους, τέτοιοι γάμοι απαγορεύονταν. Ο Αλέξιος Α΄, ωστόσο, ανησύχησε για την αντίδραση του Θεοδώρου, και έτσι κράτησε τον Γρηγόριο ως όμηρο στην Αυλή για να εξασφαλίσει τη συνέχιση της καλής συμπεριφοράς τού Θεοδώρου, καθησυχάζοντας τον Θεόδωρο με τον ισχυρισμό ότι σκεφτόταν να νυμφεύσει τον Γρηγόριο με μία από τις κόρες του.
Σύντομα ο Θεόδωρος επέστρεψε στην πρωτεύουσα και κατέστρωσε σχέδιο για να απαγάγει τον γιο του και να επιστρέψει μαζί του στην Τραπεζούντα. Πήρε το αγόρι μέχρι το λιμάνι τού Φάρου πριν φύγει με πλοίο στον Εύξεινο Πόντο. Σύντομα ενημερώθηκε ο Αλέξιος Α΄ και απάντησε στέλνοντας μία μοίρα πλοίων, για να συλλάβει πατέρα και γιο. Προσπέρασαν τον Θεόδωρο κοντά στην πόλη του Αιγίνου και τον συμβούλεψαν να παραδώσει τον γιο του στους αντιπροσώπους τού Αυτοκράτορα. Για να τον πείσουν, επανέλαβαν την επιθυμία τού Αυτοκράτορα να παντρέψει τον Γρηγόριο με μία από τις κόρες του, τη Μαρία Κομνηνή. Βλέποντας ότι δεν είχε άλλη επιλογή, ο Θεόδωρος συμμορφώθηκε και ο Γρηγόριος σύντομα βρέθηκε για άλλη μία φορά εγκλωβισμένος στην Κωνσταντινούπολη.
Αντίσταση κατά του Αλεξίου Α΄
Κατά την επιστροφή του ο Αλέξιος Α΄ επικύρωσε το συμβόλαιο γάμου μόνο με τις συνήθεις νομικές διατυπώσεις και έδωσε τον Γρηγόριο στη φροντίδα ενός από τους συνοδούς της αυτοκράτειρας, του ευνούχου Μιχαήλ. Σύντομα ο Μιχαήλ καθιέρωσε ένα αυστηρό εκπαιδευτικό και πολεμικό πρόγραμμα για το αγόρι, στο οποίο ο Γρηγόρης σύντομα άρχισε να αγανακτεί. Αντιπαθούσε τον διδάσκαλό του, δυσκολευόταν να ακολουθήσει τους κανόνες και ήταν εκνευρισμένος, που δεν του φέρονταν με τον σεβασμό που άξιζε ένα μελλοντικό μέλος της αυτοκρατορικής οικογένειας. Σύντομα οι σκέψεις του στράφηκαν στο πώς θα μπορούσε να δραπετεύσει από την Αυλή και να επιστρέψει στον πατέρα του.
Συγκεντρώνοντας μία μικρή ομάδα συνωμοτών, μερικοί από τους οποίους ήταν στρατιωτικοί που ήταν κοντά στον Αυτοκράτορα, ο Γρηγόριος περιέγραψε τα σχέδιά του για απόδραση. Ένας από αυτούς ανέφερε τα σχέδια τού Γρηγορίου στον Αλέξιο Α΄, αλλά ο Αυτοκράτορας αρνήθηκε να τον πιστέψει. Εκείνοι λοιπόν οι λίγοι που ήταν πιστοί στον Αλέξιο Α΄, έφτιαξαν τότε σχέδιο για να συλλάβουν τον ανυποψίαστο Γρηγόριο και τους υποστηρικτές του στα πράσα. Όταν ο Γρηγόριος επέμεινε ότι ήθελε να φύγει αμέσως από την Κωνσταντινούπολη, του είπαν ότι δεν θα ακολουθούσαν το σχέδιό του, αν δεν τους εγγυόταν με όρκο το σχέδιο του. Ο Γρηγόριος συμφώνησε και έτσι τον πήγαν στην εκκλησία, όπου φυλάσσονταν ένας από τους ήλους (τα καρφιά) της σταύρωσης τού Ιησού Χριστού. Εδώ τού είπαν να κλέψει το ιερό λείψανο και να το βγάλει έξω, για να το ορκιστεί. Ο Γρηγόριος, νέος και αφελής, τους άκουσε και έκλεψε το ιερό αντικείμενο.
Σε εκείνο το σημείο, ένας από τους άνδρες που είχαν κρατήσει τον Αυτοκράτορα ενήμερο για τη συνωμοσία, πήγε να φέρει μερικούς φρουρούς και επέστρεψε φωνάζοντας: «Κοίτα, εδώ είναι ο Γαβράς, και ο ιερός ήλος είναι μέσα στα ρούχα του δίπλα στο στήθος του». [1] Ο Γρηγόριος συνελήφθη και προσήχθη στον Αυτοκράτορα, όπου αποκαλύφθηκε το καρφί. Όταν ανακρίθηκε, παραδέχτηκε τα πάντα, ενώ αποκάλυψε και τα ονόματα των συνωμοτών του. Ο Αλέξιος τον έκρινε ένοχο και τον έστειλε στον Γεώργιο Μεσοποταμίτη, δούκα της Φιλιππούπολης, ο οποίος διατάχθηκε να τον κρατήσει φυλακισμένο σε έναν από τους πύργους της πόλης. Οι συνδημότες του Γρηγορίου εξορίστηκαν ή φυλακίστηκαν όλοι.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Πηγές
- Anna Comnena, The Alexiad, μετάφραση ERA Sewter, Penguin Classics, 1969
- George Finlay, History of the Byzantine and Greek Empires from 1057 - 1453, Volume 2, William Blackwood & Sons, 1854
- Skoulatos, Basile (1980). Les personnages byzantins de l'Alexiade: Analyse prosopographique et synthèse [The Byzantine Personalities of the Alexiad: Prosopographical Analysis and Synthesis] (in French). Louvain-la-Neuve and Louvain: Bureau du Recueil Collège Érasme and Éditions Nauwelaerts. OCLC 8468871.
