Ο Γιόχαν Φίσαρτ (γερμανικά: Johann Baptist Fischart) (περ. 1546 – 1591) ήταν Γερμανός ουμανιστής, σατιρικός ποιητής και νομικός, ο ισχυρότερος Προτεστάντης λογοτεχνικός αντίπαλος της Αντιμεταρρύθμισης.[9]
Βιογραφικά στοιχεία
Ο Φίσαρτ γεννήθηκε στο Στρασβούργο (σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες στο Μάιντς) περίπου το 1546. Έλαβε καλή εκπαίδευση στη Βορμς και στη συνέχεια σπούδασε στο πανεπιστήμιο του Τύμπινγκεν. Από το 1566 ταξίδεψε στη Φλάνδρα, στην Ιταλία, τη Γαλλία και την Αγγλία και κατά την επιστροφή του έλαβε το διδακτορικό του στη Νομική στη Βασιλεία. Από το 1570 έως το 1580 έζησε κυρίως στο Στρασβούργο, τη δεκαετία αυτή εμφανίστηκαν τα κύρια λογοτεχνικά του έργα που εκδόθηκαν από τον κουνιάδο του εκδότη Μπέρναρντ Γιόμπιν. Από το 1581 έως το 1583 ήταν δικηγόρος στο Αυτοκρατορικό Δικαστήριο στο Σπάιερ, το 1583 παντρεύτηκε και διορίστηκε δικαστής στο Φορμπάκ της Λωρραίνης. Πέθανε εκεί τον χειμώνα του 1590–1591.[10]
Λογοτεχνικό έργο
Ο Γιόχαν Φίσαρτ μελέτησε την αρχαία λογοτεχνία, αλλά επίσης και τη λογοτεχνία της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Ολλανδίας και της Αγγλίας. Ήταν δικηγόρος, θεολόγος, σατιρικός και ο ισχυρότερος Προτεστάντης αντίπαλος της Αντιμεταρρύθμισης. Η σάτιρά του στράφηκε αλύπητα στη διαφθορά της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής της εποχής του, την παρακμή των ηθών της κοινωνίας, την αυθαιρεσία των αρχών, τον θρησκευτικό φανατισμό, την αστρολογική δεισιδαιμονία, τη σχολαστική παιδαγωγική, την προγονολατρεία, αλλά ιδιαίτερα την παπική εξουσία, τη ζωή των ιερωμένων και των Ιησουιτών.
Ως ποιητής χαρακτηρίζονταν από ευγλωττία και γραφικότητα στο ύφος καθώς και τη συμβολική γλώσσα που χρησιμοποιούσε. Αντιμετώπισε τη γερμανική γλώσσα με μεγάλη ελευθερία, επινοώντας νέες λέξεις και εκφράσεις που φανερώνουν την πολυμάθεια και την ευστροφία του.[11]
Το πλοίο της καλής τύχης από τη Ζυρίχη (1576)
Από τα κύρια έργα του, τα πρώτα είναι επιθέσεις κατά του παπισμού, των Φραγκισκανών και των Δομινικανών, και δύο από τα τελευταία είναι πολεμικές σάτιρες κατά της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας και ιδιαίτερα των Ιησουιτών. Αρχικά ήταν Λουθηρανός και στη συνέχεια Καλβινιστής, υπερασπίστηκε τα καλβινιστικά δόγματα - ο μόνος σημαντικός Γερμανός συγγραφέας που το έκανε. Τα έργα του γελοιοποιούσαν επίσης τις μόδες της εποχής.[12]
Το κύριο έργο του Φίσαρτ είναι το Affentheurliche und ungeheurliche Geschichtsschrift (Πιθηκοθεωρητική και εξωφρενική ιστοριογραφία,1575) - μετονομάστηκε σε Geschichtklitterung (Διαστρέβλωση της ιστορίας) σε μεταγενέστερες εκδόσεις (1582, 1590) - μια πολύ διευρυμένη, ελεύθερη και ποιητική μετάφραση του έργου του Φρανσουά ΡαμπελαίΓαργαντούας και Πανταγκρυέλ. Έργο ηθικής σάτιρας, αποτελείται από αποσπάσματα στα γερμανικά, ελληνικά, λατινικά, ολλανδικά και ιταλικά και θεωρείται ένα από τα πρώτα έργα της πειραματικής λογοτεχνίας στη γερμανική γλώσσα, αναφέρεται συχνά ως Η αγρύπνια των Φίννεγκαν του 16ου αιώνα λόγω της πειραματικής του γλώσσας.[13]
Αξιοσημείωτο είναι επίσης Το πλοίο της καλής τύχης από τη Ζυρίχη (Das glückhafft Schiff von Zürich, 1576), ένα αφηγηματικό ποίημα του 16ου αιώνα, που αναφέρεται στην περιπέτεια μιας παρέας από τη Ζυρίχη, που ταξίδεψε από την πόλη τους στο Στρασβούργο σε μια μέρα και έφερε, ως απόδειξη του άθλου, μια κατσαρόλα με χυλό που είχε μαγειρευτεί στη Ζυρίχη και ήταν ακόμη ζεστός στο Στρασβούργο. Στόχευε να απεικονίσει την παροιμία «η επιμονή υπερνικά όλες τις δυσκολίες».[14]
Ο Φίσαρτ έγραψε με πολυάριθμα ψευδώνυμα, έτσι δεν είναι βέβαιο αν κάποια από τα έργα που του αποδίδονται είναι όντως δικά του. Περισσότερα από 50 δοκίμια και σατιρικά έργα, τόσο σε πεζό όσο και σε στίχους, σώζονται και θεωρούνται αυθεντικά έργα του.
Έργα
Barfüsser Secten und Kuttenstreit, 1570/71
Von St Dominici des Predigermönchs und St Francisci Barfüssers artlichem Leben (1571), ένα ποίημα με το εκφραστικό σύνθημα «Έχετε μύτες και δεν το μυρίζετε» (Sie haben Nasen und riechen's nit), γραμμένο για να υπερασπιστεί τους Προτεστάντες έναντι ορισμένων πονηρών κατηγοριών, μεταξύ των οποίων ότι ο Λούθηρος είχε επικοινωνία με τον διάβολο.
Artliches Lob der Lauten, 1572
Eulenspiegel Reimenweis, 1572, έμμετρο έργο σχετικά με τα κατορθώματα του φανταστικού χωρατατζή Τιλ Όιλενσπιγκελ.
Aller Praktik Großmutter, 1572
Ein Vorbereitung in den Amadis, 1572
Flöh Haz \ Weiber Traz, 1573, 1577 στο οποίο περιγράφει μια μάχη μεταξύ ψύλλων και γυναικών
