Γιόζεφ Σουμπέτερ![]() |
| Γέννηση | 8 Φεβρουαρίου 1883
Τρεστ, Μοραβία, Αυστροουγγαρία (σήμερα Τσεχία) |
|---|
| Θάνατος | 8 Ιανουαρίου 1950 (66 ετών)
Τακόνικ, Κονέκτικατ, ΗΠΑ |
|---|
| Εθνικότητα | Αυστριακή |
|---|
| Ίδρυμα | Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ (1932-1950)
Πανεπιστήμιο της Βόννης (1925-1932)
Τράπεζα Μπίντερμαν (1921-1924)
Πανεπιστήμιο του Γκρατς (1912-1914)
Πανεπιστήμιο του Τσέρνοβιτς (1909-1911) |
|---|
| Σχολή/παράδοση | Ιστορική Σχολή των Οικονομικών |
|---|
| Πεδίο | Οικονομικά |
|---|
| Σπουδές | Πανεπιστήμιο της Βιέννης |
|---|
| Αντιτάχθηκε | Μαρξ, Κέυνς |
|---|
| Επηρεάστηκε από | Τοκβίλ, Μαρξ, Σπένσερ, Μένγκερ, Μπεμ-Μπαβέρκ, Βίζερ, Σμόλερ, Βέμπερ, Σόμπαρτ, Ντιρκέμ, Βαλράς, Παρέτο, Γιούγκλαρ, Κοντρατίεφ, Βίκσελ, Φίλιπ Ουΐκστιντ |
|---|
| Επηρέασε | Φρίμαν, Νταλ, Κίρτσνερ, Χικς, Φρίντμαν, Σάμιουελσον, Τόμπιν, Ουίλιαμς, Μπέργκσον, Γκεοργκέσκου-Ρέγκεν, Χάιλμπρονερ, Χάντιγκτον, Βάλερσταϊν, Πέρεζ, Τζόνσον, Ντάουνς, Σάουελ, Ράινερτ, Ντρούκερ, Γεγκόροφ, Ροκφέλερ |
|---|
| Συνεισφορές | Οικονομικός κύκλος
Οικονομική ανάπτυξη
Επιχειρηματικότητα
Εξελικτικά οικονομικά |
|---|
Ο Γιόζεφ Άλοϊς Σουμπέτερ (Joseph Alois Schumpeter, 8 Φεβρουαρίου 1883 - 8 Ιανουαρίου 1950) ήταν Αυστριακός οικονομολόγος μοραβικής καταγωγής[1][2]. Έγινε γνωστός για τις θεωρίες του περί Καπιταλιστικής Ανάπτυξης και Οικονομικών κύκλων, καθώς και για την εκλαΐκευση του μαρξικού όρου της «δημιουργικής καταστροφής» (του καπιταλισμού).
Βιογραφία
Τα πρώτα χρόνια
Ο πατέρας του πέθανε όταν ο Γιόζεφ ήταν τεσσάρων ετών, ενώ η μητέρα του επτά χρόνια αργότερα παντρεύτηκε έναν διακεκριμένο στρατηγό. Ο Γιόζεφ σπούδασε σε αριστοκρατικό σχολείο (το Θηρεσιανό). Η ένταξή του σε αριστοκρατικό περιβάλλον επηρέασε σημαντικά τη μετέπειτα ζωή και αντίληψη του και ορισμένες φορές τον οδήγησε σε υπερβολές: εμφανιζόταν στα διάφορα πανεπιστήμια με στολή ιππασίας και δήλωνε τις τρεις μεγάλες επιθυμίες του: Να γίνει μεγάλος εραστής, μεγάλος ιππέας και μεγάλος οικονομολόγος. Ταυτόχρονα, βέβαια, δήλωνε ότι η ζωή τελικά του ικανοποίησε μόνο μία από τις επιθυμίες του. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, σημαντικό και φημισμένο τότε για τις επιδόσεις του, στην Οικονομική Επιστήμη. Ως φοιτητής διακρίθηκε και ξεχώρισε αμέσως, με αποτέλεσμα ο Άρθουρ Σπίτχοφ, διάσημος οικονομολόγος της εποχής, να δηλώσει ότι ο Σουμπέτερ δεν υπήρξε ποτέ αρχάριος. Ως τρομερό "παιδί" διαφώνησε ανοικτά με τον σημαντικότερο καθηγητή του, Ευγένιο φον Μπον-Μπάβερκ.
Καριέρα
Μετά τη Βιέννη βρέθηκε στην Αγγλία όπου έκανε έναν σύντομο και αποτυχημένο γάμο και τελικά κατέληξε οικονομικός σύμβουλος μιας πριγκίπισσας της Αιγύπτου. Διακρίθηκε στη θέση αυτή, αφού κατάφερε να μειώσει σημαντικά τα έξοδα της πριγκίπισσας και ταυτόχρονα κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο για τη φύση της οικονομικής θεωρίας , γεγονός που του εξασφάλισε την έδρα καθηγητή στη Βιέννη, ενώ τρία χρόνια αργότερα (το 1910) κυκλοφόρησε τη "Θεωρία της Οικονομικής Ανάπτυξης" που τελικά αναδείχθηκε ως ένα από τα σημαντικότερα έργα του.
Το 1919 έγινε μέλος της επιτροπής για την εθνικοποίηση της Βιομηχανίας που σύστησε η νέα σοσιαλιστική κυβέρνηση της Γερμανίας. Την ίδια εποχή ανέλαβε υπουργός στη νεοσύστατη κυβέρνηση της κεντροαριστεράς της Αυστρίας, παραιτήθηκε όμως σύντομα, λόγω συγκρούσεων και διαφωνιών, παρόλο που εκπόνησε ένα φιλόδοξο σχέδιο σταθεροποίησης του νομίσματος (Αυστριακή κορώνα). Ακολούθησε η σύντομη θητεία του ως προέδρου της ιδιωτικής τράπεζας της Βιέννης Biedermann η οποία χρεοκόπησε, λόγω της οικονομικής καχεξίας της εποχής, με αποτέλεσμα να επιβαρυνθεί με ένα τεράστιο προσωπικό χρέος. Ο θάνατος της δεύτερης γυναίκας του στη γέννα ολοκλήρωσε μία δύσκολη εποχή για τον Σουμπέτερ.
Στο ακαδημαϊκό επίπεδο, η καριέρα του συνέχισε την ανοδική της πορεία, με την ανακήρυξη του ως επισκέπτη καθηγητή στην Ιαπωνία, στη Γερμανία και τελικά στο Χάρβαρντ.
Το έργο του
Θεωρία της οικονομικής ανάπτυξης
Σε αυτή τη μελέτη ο Σουμπέτερ καταδεικνύει το στατικό μοντέλο του καπιταλισμού, που είναι καταδικασμένο να διαγράφει αέναους και μη παραγωγικούς κύκλους. Η συσσώρευση κεφαλαίου δεν είναι πλέον η σημαντικότερη πτυχή του καπιταλισμού όπως στον Άνταμ Σμιθ, τον Μαρξ και τον Τζον Στιούαρτ Μιλ. Το οικονομικό σύστημα περιγράφεται ως μια επαναλαμβανόμενη διαδικασία όπου η αδράνεια παίζει κυρίαρχο ρόλο, η επανάληψη των ίδιων διαδικασιών είναι μία συνήθεια και ο ανταγωνισμός αναγκάζει τους κεφαλαιοκράτες να αποδίδουν στους εργάτες την πλήρη αξία της εργασίας τους. Τα κέρδη κατά τον Σουμπέτερ δεν προέρχονται από την εκμετάλλευση της εργασίας ή από κάποια ενσωματωμένη αξία στο κεφάλαιο. Τα κέρδη εμφανίζονται όταν η κυκλική μη εξελίξιμη πορεία των πραγμάτων δεν ακολουθεί τη συνήθη στατική της πορεία. Εν ολίγοις εμφανίζονται όταν εισαχθούν στην παραγωγική διαδικασία καινοτόμες ιδέες κάθε είδους, οι οποίες αυξάνουν την παραγωγικότητα σημαντικά ή βοηθούν στη δημιουργία εντελώς νέων προϊόντων. Η καινοτομία λοιπόν δίνει στον καπιταλιστή που την εκμεταλλεύεται ένα σημαντικό άλλα πρόσκαιρο πλεονέκτημα, γιατί λίαν συντόμως οι ανταγωνιστές την αντιγράφουν και αποκαθίσταται η προηγούμενη ισορροπία του τρόμου. Οι καινοτόμοι ή επαναστάτες της παραγωγής (entrepreneurs) δεν ανήκουν κατ´ανάγκην σε κάποια κοινωνική/οικονομική τάξη, ωστόσο αποτελούν τον μοχλό της ανάπτυξης και της ευημερίας.
Ο καινοτόμος ή νεωτεριστής δεν προσπορίζεται τα κέρδη που του αναλογούν, δεν μεταβιβάζει σε άλλες γενιές τις ικανότητές του. Ο επιχειρηματίας όμως που προάγει την καινοτομία έχει το κίνητρο κατά τον Σουμπέτερ να δημιουργήσει ένα ιδιωτικό βασίλειο ή μία δυναστεία, να επιτύχει και να απολαύσει τη χαρά της δημιουργίας και της επίτευξης στόχων. Εντέλει, ο ιδιοκτήτης των μέσων παραγωγής δεν διακατέχεται μόνο από τη νοοτροπία της επικράτησης και της αρπαγής του πλούτου από την κοινωνία αλλά και από έναν ιδιότυπο ρομαντισμό και διάθεση ανατροπής της στατικότητας των πραγμάτων.
Το πρόβλημα που προέκυπτε από τη Θεωρία αυτή, ήταν η εξήγηση των περιόδων ύφεσης, γιατί δηλαδή σε αυτές τις περιόδους εξέλιπε η καινοτομία. Η απάντηση δόθηκε σε επόμενα έργα του.
Οικονομικοί κύκλοι
Στους οικονομικούς κύκλους (Business Cycles), o Σουμπέτερ ισχυρίζεται ότι την οικονομική διαδικασία διατρέχουν τρεις οικονομικοί κύκλοι. Ο πρώτος κύκλος είναι μικρής διάρκειας, ο δεύτερος επαναλαμβάνεται κάθε επτά έως έντεκα χρόνια και ο τρίτος διαρκεί μέχρι και 50 χρόνια, διάστημα που συνήθως συμπίπτει με νέες σημαντικές ανακαλύψεις της επιστήμης και τεχνολογίας όπως η ατμομηχανή το αυτοκίνητο και ο ηλεκτρισμός. Η αρνητική επίδραση αστάθμητων παραγόντων, όπως η Ρωσική Επανάσταση και η αναποτελεσματική πολιτική ορισμένων κυβερνήσεων καθώς και η ταυτόχρονη και τυχαία, αλλά καθοδική πορεία και των τριών κύκλων, εξηγούσαν την έλλειψη καινοτομίας και επακόλουθα την ύφεση.
Σύμφωνα με την παραπάνω ανάλυση, ο καπιταλισμός όσον αφορά την οικονομική του δυναμική, είχε μέλλον μπροστά του (σε αντίθεση με τα επιχειρήματα των Μαρξιστών και άλλων, ότι διένυε τις τελευταίες του στιγμές). Ωστόσο η κοινωνιολογική του υπόσταση, κατά τον Σουμπέτερ, δεν επρόκειτο να αλλάξει ή να βελτιωθεί, και αυτό το γεγονός ήταν και κρίσιμο για τη μακροπρόθεσμη επιβίωση του.
Καπιταλισμός, Σοσιαλισμός & Δημοκρατία
Ο Σουμπέτερ υπήρξε σημαντικός μελετητής του Μαρξ και σε πολλά σημεία σύμφωνος με τη θεωρία του. Ωστόσο αν και η ανάλυση του, βασίζεται και χρησιμοποιεί πολλά στοιχεία της μαρξιστικής ανάλυσης, ο Σουμπέτερ θεωρεί πως ο δυναμισμός του Κεφαλαίου δεν εξηγείται επαρκώς από την πάλη των τάξεων αλλά από την εγγενή τάση προς την καινοτομία, τον ορθολογισμό και την προσήλωση στις πολιτιστικές αστικές συνήθειες. Εντούτοις ο Σουμπέτερ προβλέπει στη μελέτη του αυτή το οριστικό και αναπότρεπτο τέλος του καπιταλισμού όπως και ο Μαρξ, αλλά για διαφορετικούς λόγους. Ο καπιταλισμός θα καταρρεύσει γιατί ο ορθολογικός τρόπος της λειτουργίας του θα εναντιωθεί στον μη ορθολογικό τρόπο της πολιτισμικής διάρθρωσης των τάξεων που τον απαρτίζουν. Το σύστημα θα καταρρεύσει στο απώτερο μέλλον, λόγω της υπερβολικής γραφειοκρατικής διαχείρισης των πραγμάτων, της θεσμοποίησης της ίδιας της καινοτομίας και της αλλαγής της ατμόσφαιρας και της αυτοπεποίθησης της αστικής τάξης προς το χειρότερο. Εντέλει ο πολιτισμός της αστικής τάξης διαβρώνεται και οι ηθικές της αξίες καταρρέουν.
Βιβλιογραφία στην ελληνική γλώσσα
- Καπιταλισμός, Σοσιαλισμός & Δημοκρατία ( Capitalism, Socialism and Democracy). Εκδόσεις: ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, ISBN 978-960-02-2038-4
- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ (Joseph Schumpeter και ελληνική οικονομία), του Π. Γ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ. Εκδόσεις: UNIVERSITY STUDIO PRESS, ISBN 978-960-12-1946-2.
Πηγές
Παραπομπές
