Ο Ροτ μεγάλωσε με τη μητέρα του, Μαρία Γκρούμπελ, και με τον θείο του, Ζίγκμουντ Γκρούμπελ, ο οποίος είχε και την κηδεμονία του, αφού ο πατέρας του, Ναχούμ Ροτ, εγκατέλειψε την οικογένεια πριν τη γέννηση του παιδιού.[9] Ο νεαρός Γιόζεφ μεγάλωσε σε μια συνοικία που κατοικούνταν από γερμανόφωνους ορθόδοξους Εβραίους, και από τα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσής του στο εβραϊκό δημοτικό σχολείο του Μπρόντυ έμαθε τα γίντις, μαζί με τα γερμανικά και τα πολωνικά. Η μητέρα και ο γιος, τελείως εξαρτημένοι οικονομικά από τον θείο του, περνούν χρόνια φτωχικά. Η μητέρα του δεν μπορούσε να ελπίζει σε δεύτερο καλύτερο γάμο, γιατί ήταν ακόμα παντρεμένη με τον Ναχούμ Ροτ, και ο Γιόζεφ ήταν πολύ μικρός για να δουλέψει. Έτσι πέρασε στερημένη παιδική ηλικία αλλά, παρόλα αυτά, κατόρθωσε να μορφωθεί αφού ο θείος του ξοδεύει λεφτά για τη μόρφωσή του. Έτσι από το 1905 ως το 1913 φοιτά στο Γυμνάσιο του Μπρόντυ, το μόνο Γυμνάσιο (εκτός της πρωτεύουσας, του Λέμπεργκ (σημερινό Λβιβ) που υπήρχε σε όλη τη Γαλικία, και μάλιστα ήταν από τους καλύτερους μαθητές. Τότε ξεκίνησε το ενδιαφέρον του για τη λογοτεχνία, με τη συγγραφήποιημάτων.
Με πορτοκαλί χρώμα η Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία τα χρόνια που έζησε ο Pοτ. Η Γαλικία (Galizien) στα σύνορα με τη Ρωσία (Russisches Reich).
Μετά το τέλος των σπουδών στο Γυμνάσιο, τον Μάιο του 1913, μετακόμισε στο Λβιβ για να σπουδάσει στο πανεπιστήμιο της πόλης. Ωστόσο απώτερος στόχος του ήταν η φοίτησή του στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βιέννης –στην καρδιά της αυτοκρατορίας–, κάτι που έγινε δυνατό το φθινόπωρο του 1913. Την ίδια εποχή, που εγκαθίσταται πλέον μόνιμα στη Βιέννη, παρακολουθεί και το «XI (11o) Σιωνιστικό Συνέδριο» που οργανώνεται στην πόλη από τις 2 έως τις 9 Σεπτεμβρίου 1913 (σύνεδρος του οποίου είναι και ο Φραντς Κάφκα).[10]
Βιέννη (1913 - 1916)
Ζει μόνος του και φτωχικά σε ένα διαμέρισμα μιας λαϊκής συνοικίας της πόλης ενώ επιβιώνει με τα λιγοστά χρήματα που του στέλνει η οικογένειά του. Απογοητευμένος από την ποιότητα των μαθημάτων στο πανεπιστήμιο, θα το εγκαταλείψει σταδιακά, μέχρι το 1916 όπου θα διακόψει τη φοίτηση εντελώς. Τον Αύγουστο του 1914, λίγο μετά την κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έρχονται –μαζί με χιλιάδες άλλους Εβραίους– πρόσφυγες στη Βιέννη, η μητέρα του και μια θεία του.[11] Μένουν όλοι μαζί, σε ένα άλλο μικρό και φτωχικό διαμέρισμα, και ζουν από το επίδομα των προσφύγων και από ότι χρήματα κατορθώνει να τους στείλει, ο αδερφός της μητέρας του. Ωστόσο εκείνα τα χρόνια θα κάνει και τα πρώτα του βήματα στη λογοτεχνία. Το 1914 και το 1915 πρωτοδημοσιεύονται έργα του (ποιήματα, διηγήματα και δοκίμια) σε εφημερίδες της Βιέννης, όπως η Österreichs Illustrierte Zeitung (Το αίνιγμα του κόσμου, ποίημα) και η Neues Wiener Jurnal.
1916 - 1918
Αν και αρχικά ήταν δηλωμένος ειρηνιστής, αργότερα αναθεώρησε τις απόψεις του και τον Μάιο του 1916, επιδίωξε να στρατευτεί. Η στρατολογία τον έκρινε ανίκανο προς στράτευση, αλλά στις 28 Αυγούστου 1916 κατατάχτηκε εθελοντής θέλοντας να σταλεί στο μέτωπο. Τελικά, υπηρέτησε στο μέτωπο της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Γαλικίας, αλλά σε υπηρεσία γραφείου, πιθανότατα σαν λογοκριτής.[12] Εξακολούθησε τη συνεργασία του με εφημερίδες, δημοσιεύοντας κυρίως σχόλια και επιφυλλίδες στις εφημερίδες Abend και Der Friede.
Ο Ροτ φοιτητής στη Βιέννη.
1919
Γύρισε στη Βιέννη τον Δεκέμβριο του 1918. Αποφάσισε να επιστρέψει στην ιδιαίτερη πατρίδα του, αλλά μπήκε σε περιπέτειες. Την κατείχαν οι Ουκρανοί, που θέλησαν να τον επιστρατεύσουν. Το απέφυγε, μόνο που παραλίγο να το πάθει κατά την επιστροφή του όταν βρέθηκε στην περιοχή των Καρπαθίων, όπου πολεμούσαν οι Ουκρανοί με τους Τσεχοσλοβάκους. Ύστερα από πολλές περιπέτειες ξαναβρέθηκε στη Βιέννη τον Μάρτιο του 1919. Είχε προσελκυστεί όπως και πολλοί νέοι της εποχής του από τις σοσιαλιστικές ιδέες, που με την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία γνώρισαν τεράστια δημοτικότητα, και υπέγραφε τις συνεργασίες του στην εφημερίδα Vorwärts, επίσημο όργανο του Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος ως «Ο κόκκινος Ροτ» (der rote Roth).[13]
Επίσης θα συνεργαστεί μόνιμα με την εφημερίδα Neuer Tag και περιστασιακά με την Neues Wiener Tagelblatt. Το φθινόπωρο του 1919 θα γνωριστεί με τη γυναίκα που θα γινόταν σύζυγός του (και η οποία θα έχει ένα τόσο τραγικό τέλος), την επίσης Εβραία από τη Γαλικία, Φρηντερίκε "Φρηντλ" Ράιχλερ. Η εφημερίδα Der Neue Tag, με την οποία συνεργαζόταν, τον έστειλε στην Ουγγαρία τον Αύγουστο του 1919, ένα ταξίδι το οποίο υπήρξε η αφορμή για κάποια ταξιδιωτικά κείμενα, που δημοσιεύτηκαν με τον τίτλο «Reise ins Heanzenland». Επ' αφορμή αυτού του ταξιδιού θα εκδώσει και αυστριακό διαβατήριο.
1920
Ύστερα από το κλείσιμο της Neuer Tag θα εγκατασταθεί μόνιμα στο Βερολίνο, όπου προσπάθησε και κατάφερε να αυξήσει τον κύκλο των συνεργασιών του. Έτσι, θα συνεργαστεί με τις Neue Berliner Zeitung (στην οποία δημοσίευσε σειρά ανταποκρίσεων από τον πόλεμο της Ρωσίας με την Πολωνία), Berliner Tageblatt και Berliner Bõrsen-Courier. Το 1923 θα συνεργαστεί με τη μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδα Frankfurter Zeitung και σαν ανταποκριτής της θα κάνει ένα μεγάλο ταξίδι στην Ευρώπη, από τη νότια Γαλλία, στην Αλβανία και τη Σοβιετική Ένωση.
1921 - 1922
Το 1921 θα κάνει ένα σύντομο ταξίδι στη Γαλικία για να παρασταθεί στην ετοιμοθάνατη μητέρα του, η οποία πεθαίνει αμέσως μετά την άφιξή του. Παντρεμένος πλέον με τη Φρηντλ (ο γάμος έγινε στις 5 Μαρτίου 1922 στη συναγωγή της Βιέννης),[14] θα ζήσει για πρώτη και τελευταία φορά σε δικό του σπίτι, μόνιμα εγκαταστημένος, σε ένα Βερολίνο με μεγάλη πνευματική κίνηση, κοιτίδα πολλών λογοτεχνικών ιδεών και κινημάτων της εποχής, τα οποία ο Ροτ παρακολουθεί από κοντά. Αλλά η Γερμανία αντιμετώπιζε σοβαρότατη οικονομική κρίση κυρίως εξαιτίας των επανορθώσεων που της επέβαλε η Συνθήκη των Βερσαλλιών.
1923
Ο Ροτ και η γυναίκα του ξαναγύρισαν το 1923 στη Βιέννη. Έστελνε συνεργασίες του στην εφημερίδα Frankfurter Zeitung (Frankfurter Allgemeine σήμερα), όπως και στην Prager Tagelblatt, που κυκλοφορούσε στην Πράγα. Από το καλοκαίρι του 1923 άρχισε να κάνει ταξίδια στην Πράγα, όπου γνωρίστηκε με τον Μαξ Μπροντ, τον εκδότη του Κάφκα. Κατά τους μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο δημοσίευσε στην εφημερίδα της Βιέννης Arbeiterzeitung, το μυθιστόρημα Das Spinnennetz (Ο ιστός της αράχνης) σε συνέχειες. Αξιοσημείωτο είναι ότι τρεις μέρες αφότου ολοκληρώθηκε η δημοσίευσή του, εκδηλώθηκε το πραξικόπημα της μπιραρίας στο Μόναχο. Οι πρωταγωνιστές του, Χίτλερ και Λούντεντορφ, αναφέρονται στον Ιστό της αράχνης.
1924
Επίσης, τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 1924, πάλι σε συνέχειες, δημοσίευσε το μυθιστόρημα Hotel Savoy, ενώ τον Ιούλιο και τον Αύγουστο δημοσιεύτηκε η Die Rebellion (Η εξέγερση). Τα δύο τελευταία μυθιστορήματα δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Frankfurter Zeitung και κυκλοφόρησαν τον ίδιο χρόνο και σε βιβλίο από τις εκδόσεις Schmiede. Δίνει συνεργασίες του και στο σατιρικόπεριοδικό της αριστεράςLachen Links.
Ο Ροτ (δεξιά) με τη σύζυγό του Φρηντλ (στο μέσον), γύρω στο 1925.
Παρίσι (1925 - 1928)
Το 1925 θα εκδοθούν σε βιβλίο αμέσως μετά τη συγγραφή τους, οι νουβέλες του April, Die Geschichte einer Liebe (Απρίλης, η ιστορία μιας αγάπης) και Der blinde Spiegel: Ein kleiner Roman (Ο τυφλός καθρέφτης: ένα μικρό μυθιστόρημα). Την άνοιξη του 1925 η Frankfurter Zeitung τον στέλνει σαν μόνιμο ανταποκριτή της στο Παρίσι.
Η αρχική παραμονή του στο Παρίσι δεν κράτησε παρά μόνο ένα χρόνο, 1925-1926. Την άνοιξη του 1926 η εφημερίδα του, τον αντικαθιστά με άλλο ανταποκριτή, και ο Ροτ (αφού εγκαταστήσει τη γυναίκα του στη Βιέννη), φεύγει για ένα τετράμηνο ταξίδι στη Ρωσία. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Παρίσι όμως, προσελκύεται από τη γαλλική κουλτούρα, και μελετά συστηματικά Γάλλους συγγραφείς. Από μια περιήγησή του το καλοκαίρι του 1925 στη νότιο Γαλλία προέκυψε μια σειρά κειμένων που με τίτλο «Στη νότιο Γαλλία» δημοσιεύτηκαν στην Frankfurter Zeitung. Το καλοκαίρι του 1926 θα γράψει το σημαντικό του δοκίμιοJuden auf Wanderschaft (Περιπλανώμενοι Ιουδαίοι) το οποίο θα εκδοθεί σε βιβλίο το 1927.
Οι ανταποκρίσεις του, 18 κείμενα με τίτλο «Ταξίδι στη Ρωσία» αντιμετώπιζαν με ιδιαίτερη αυστηρότητα την πολιτική που ασκούνταν από το κομμουνιστικό καθεστώς. Στο ταξίδι αυτό άρχισε να γράφει το μυθιστόρημα Die Flucht ohne Ende (Φυγή χωρίς τέλος) ενώ του προμήθευσε το υλικό για το επόμενο μυθιστόρημα που γράφτηκε μεταξύ 1928-1929, αλλά εκδόθηκε μετά τον θάνατό του, το Der stumme Prophet (Ο βουβός προφήτης). Το 1927, η Frankfurter Zeitung τον έστειλε στην τότε Γιουγκοσλαβία και στην Αλβανία. Οι ανταποκρίσεις του δημοσιεύτηκαν υπό τον τίτλο «Ταξίδι στην Αλβανία»).
Το φθινόπωρο η εφημερίδα τον έστειλε ένα ταξίδι στη κεντρική Γερμανία, για να ακολουθήσει τον δρόμο που έκανε ο Γερμανός ποιητήςΧάινριχ Χάινε στο διάσημο μυθιστόρημά του Ταξίδι στο Χαρτς. Προέκυψαν έτσι τα «Γράμματα από τη Γερμανία». Τα χρόνια αυτά είναι ιδιαίτερα προσοδοφόρα αφού είναι από τους πιο (αν όχι ο πιο) καλοπληρωμένους δημοσιογράφους της Γερμανίας τότε, αφού από την F.Z μόνο, λαμβάνει μισθό 1000 μάρκων το μήνα.[15] Η επόμενη χρονιά (1928) του επιφύλαξε μια σημαντική γνωριμία: γνωρίστηκε και συνδέθηκε με φιλία με τον Στέφαν και τη Φρεντερίκε Τσβάιχ, αλλά και μια βαριά δυστυχία: η γυναίκα του Φρηντλ, η οποία από το 1926 είχε αρχίσει να δείχνει σημάδια ψυχικής αποδιοργάνωσης, ασθενεί από σχιζοφρένεια και νοσηλεύεται σε ψυχιατρικό νοσοκομείο του Βερολίνου.[16]
Μετά την (προσωρινή) ανάκαμψή της το ζευγάρι εγκαθίσταται για μερικούς μήνες στο Παρίσι. Έχοντας σκοπό να ζήσει πλέον μόνο από τη συγγραφή, επιλέγει τον εκδοτικό οίκο "Kiepenheuer & Witsch", ο οποίος του δίνει εκτός από μεγάλα ποσοστά και μηνιαίο υψηλό μισθό. Σε αυτόν τον οίκο θα εκδώσει το Zipper und sein Vater (Ο Τσίπερ κι ο πατέρας του) και τη μελέτη «Το εβραϊκό θέατρο της Μόσχας» το 1928 και το Rechts und links (Δεξιά και Αριστερά) το 1929. Η εφημερίδα του τον έστειλε στο διάστημα Μαΐου - Ιουλίου 1928 στην Πολωνία και στο διάστημα Οκτωβρίου - Νοεμβρίου 1929 στην Ιταλία. Αποτέλεσμα δυο σειρές ανταποκρίσεων «Γράμματα από την Πολωνία» και «Η τέταρτη Ιταλία».
1929
Στα τέλη του 1929 το ζεύγος Ροτ επιστρέφει στο Βερολίνο. Ενώ ο Ροτ γράφει το μυθιστόρημά του Ιώβ, η Φρηντλ δυστυχώς δεν καλυτερεύει και ο Ροτ βυθίζεται στη μελαγχολία και στις τύψεις καθώς πιστεύει ότι φταίει αυτός για την κατάσταση της γυναίκας του επειδή: «...δεν κατάφερε να της προσφέρει αυτό που έχει ανάγκη κάθε γυναίκα, τη θαλπωρή της οικογένειας, ένα σπίτι, παιδιά».[17]. Η κατάσταση της γυναίκας του χειροτερεύει διαρκώς ο Ροτ αναγκάζεται να τη βάλει σε μια ιδιωτική νευρολογική κλινική του Βερολίνου.
Το 1929 μπήκε στη ζωή του η Σύμπιλ Ράρες, μια Εβραία ηθοποιός με την οποία δημιούργησε σχέση που όμως δεν κράτησε πολύ. Εν αντιθέσει, η επόμενη γνωριμία του με την Άντρεα Μάνγκα Μπελ, συντάκτρια σε περιοδικό τέχνης, μια καλλονή κατά το ήμισυ Κουβανή, μητέρα δύο παιδιών, την οποία γνώρισε τον Αύγουστο του 1929 θα διαρκέσει μέχρι το 1936. Από το καλοκαίρι του 1929 ο Ροτ και αφού είχε διακόψει τη συνεργασία του με την F.Z. λίγο πριν λόγω οικονομικών διαφορών, άρχισε τη συνεργασία του με την ακροδεξιά εφημερίδα Müncher Neuesten Nachrichten (τη σημερινή Süddeutsche Zeitung που είναι όμως προοδευτική). Οι λόγοι που πήγε στη Müncher Neuesten Nachrichten ήταν καθαρά οικονομικοί, δημοσίευσε δε σ' αυτή σειρά άρθρων μεταξύ Μαΐου 1929 και Αυγούστου 1931, που όμως δεν είχαν πολιτικό περιεχόμενο.
1930
Τη χρονιά αυτή ο Ροτ δημοσίευσε το μυθιστόρημα Hiob. Roman eines einfachen Mannes (Ιώβ. Η ιστορία ενός απλού ανθρώπου), που, όπως ομολογεί, το έγραψε ενώ έπινε συνέχεια. Ο Ιώβ γίνεται και μεγάλη εμπορική επιτυχία, πουλώντας σε μικρό χρονικό διάστημα 30.000 αντίτυπα. Επίσης, κυκλοφορεί σε ένα τόμο με τον τίτλο «Panoptikum. Gestalten und Kulissen» τα κείμενα που είχε δημοσιεύσει στη Frankfurter Zeitung. Το καλοκαίρι του 1930 θα αρχίσει να γράφει το πιο διάσημο έργο του, Το εμβατήριο Ραντέτσκυ. Όταν η συγγραφή θα έχει τελειώσει (1933) ο Ροτ θα εγκαταλείψει οριστικά τη Γερμανία.
Η Φρηντλ εισήχθη στις 23 Σεπτεμβρίου 1930 στο σανατόριο "Rekawinkel" στην Αυστρία (σημ. Πρέσσμπαουμ) ζυγίζοντας 32 κιλά. Τον Δεκέμβριο του 1933 και αφού ο συγγραφέας είχε εξαντληθεί οικονομικά από την πανάκριβη νοσηλεία της συζύγου του, την εισάγει στο δημόσιο στο δημόσιο ίδρυμα "Am Steinhof Sanatorium" της Βιέννης, στο οποίο ο Ροτ πληρώνει μόνο τα έξοδα διατροφής.[18]
Εμιγκρές
Στις 30 Ιανουαρίου 1933 ο Αδόλφος Χίτλερ έγινε καγκελάριος της Γερμανίας, την ίδια μέρα ο Ροτ την εγκατέλειψε. Ο Ροτ ήξερε πολύ καλά τι θα συνέβαινε αν παρέμενε στη Γερμανία. Ήδη από το καλοκαίρι του 1932 είχε πει:
«Είναι καιρός να φεύγουμε. Θα καίνε τα βιβλία μας εννοώντας εμάς τους ίδιους. Όποιος λέγεται Βάσσερμαν, Ροτ, Ντέμπλιν, δεν έχει καιρό για χάσιμο. Πρέπει να φύγουμε για να ριχτούν μόνο τα βιβλία στην πυρά».
Και πραγματικά, υπήρξε κα ισε αυτό προφητικός. Τη νύχτα της 10ης Μαϊου 1933 μια εμγάλη πυρά άναψε στο Βερολίνο και τα βιβλία όλων των Εβραίων συγγραφέων κάηκαν.[19]
1933-1936
Αρχικά πήγε στο Παρίσι και λίγο αργότερα πήγαν να τον βρουν εκεί η Αντρέα και τα παιδιά της. Αυτόν τον πρώτο χρόνο της εξορίας του θα γράψει τις νουβέλες Stationschef Fallmerayer (Ο σταθμάρχης Φαλμεράυερ), Triumph der Schönheit (Ο θρίαμβος της ομορφιάς) και Die Büste des Kaisers (Η προτομή του Αυτοκράτορα) που θα εκδοθούν αμέσως στο Παρίσι. Μετά το Παρίσι, θα δοκιμάσει την τύχη του στη Μασσαλία και τη Νίκαια στην οποία και θα μείνει μέχρι το καλοκαίρι του 1935. Στη Νίκαια γράφει το δοκίμιο Der Antichrist (Ο Αντίχριστος) και τη νουβέλα Die hundert Tage (Οι εκατό ημέρες).
Τον ξαναβρίσκουμε στο Παρίσι τον Ιούνιο του 1935. Εγκαινίασε συνεργασία με ένα περιοδικό που εξέδιδαν Γερμανοί εξόριστοι στην Αυστρία, το Der Christliche Ständestaat. Μάιο και Ιούνιο του 1936 ταξίδεψε στο Άμστερνταμ. Κατόπιν πήγε στην Οστένδη, όπου είχε επαφές με άλλους γερμανόφωνους συγγραφείς, ανάμεσά τους και με τον Στέφαν Τσβάιχ. Στις λογοτεχνικές παρέες εκεί ήταν παρούσα και μια κοπέλα τριάντα χρονών, η συγγραφέας Ίρμγκαρντ Κρόιν. Έγιναν εραστές και η σχέση του με την Αντρέα πήρε τέλος. Κυκλοφόρησε και το έργο του Beichte eines mörders: Erzählt in einer nacht (Η ομολογία ενός δολοφόνου: μέσα σε μια νύχτα).
Το 1935 η Φρηντλ μεταφέρθηκε στο προοδευτικών αντιλήψεων ψυχιατρικό νοσοκομείο "Mauer-Öhling" στο Αμστέττεν της Αυστρίας, αφού ένας φίλος του Ροτ κατάφερε να βρει μια θέση για τη γυναίκα του. Για τον Ροτ από το 1937 και μετά τα προβλήματα υγείας από την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ (συνήθεια που είχε αποκτήσει κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου) θα αρχίσουν να γίνονται ορατά.
Το αλκοόλ τον νικά
Το 1937 είναι η χρονιά που ο Ροτ θα ασπασθεί και επίσημα τον Καθολικισμό και μάλιστα θα βαπτιστεί.[20] Τον Νοέμβριο του 1937 επανέκαμψε στο Παρίσι. Κατέλυσε στο ξενοδοχείο "Foyot", μόνιμο χώρο διαμονής του, οσάκις βρισκόταν στη γαλλική πρωτεύουσα. Ήταν η τελευταία φορά: σε λίγο το "Foyot" κατεδαφίστηκε. Εγκαταστάθηκε τότε σ' ένα άλλο ξενοδοχείο ακριβώς απέναντι, στο "De La Poste". Και πλέον παραδόθηκε στο αλκοόλ. Εξέδωσε το έργο Das falsche Gewicht. Die Geschichte eines Eichmeisters (Το κάλπικο ζύγι. Η ιστορία ενός κρατικού αξιωματούχου επί των μέτρων και των σταθμών).
1938
Το 1938 η Κρόιν προσελκύστηκε από τη γοητεία ενός αξιωματικού του ναυτικού με τον οποίο πήγε να ζήσει στη Νίκαια. Ο Ροτ επιχείρησε να επανασυνδεθεί με την Άντρεα Μάνγκα Μπελ, αλλά βρήκε την πόρτα της κλειστή. Προσεταιριζόμενος όλο και περισσότερο τους μοναρχικούς αναλαμβάνει και μια αποστολή τον Φεβρουάριο του 1938: μια ομάδα Αυστριακών μοναρχικών που επεδίωκαν την παλινόρθωση της μοναρχίας στην πατρίδα τους, τον έστειλε στη Βιέννη να συναντήσει τον καγκελάριο Σούσνιγκ. Μόνο που αντί του Σούσνιγκ συνάντησε τον αρχηγό της αστυνομίας, ο οποίος τον πληροφόρησε ότι είναι ανεπιθύμητος στην Αυστρία. Τον Ιούνιο του 1938 ήταν παρών στην κηδεία του θεατρικού συγγραφέα Έντεν φον Χόρβατ στο Παρίσι. Λίγο αργότερα, το φθινόπωρο, πήγε στο Άμστερνταμ. Ήταν η τελευταία φορά που το έβλεπε. Μια καρδιακή προσβολή δεν θα περιορίσει το πάθος του για το ποτό. Θα είναι πάντως το '38 η χρονιά που θα κυκλοφορήσει το σημαντικό έργο του Die Kapuzinergruft (Η κρύπτη των Καπουτσίνων).
1939
Το 1939 εκδόθηκε το έργο του Die Geschichte von der 1002. Nacht (Ιστορία της χιλιοστής δεύτερης νύχτας). Στο διάστημα Φεβρουαρίου - Μαΐου δημοσίευσε συνεργασίες με τίτλο «Μαύρο-κίτρινο ημερολόγιο» στην εφημερίδα Die Österreichische Post. Στις 22 Μαΐου ετοίμασε ένα κείμενο με τίτλο «Η βελανιδιά του Γκαίτε στο Μπούχενβαλντ». Το υπαγόρευσε σε κάποιον του οποίου το όνομα δεν γνωρίζουμε, ο οποίος στο τέλος του κειμένου γράφει: «Τελευταίο άρθρο πριν από το θάνατό του».
Στις 23 Μαϊου του 1939 έμαθε ότι ο φίλος του θεατρικός συγγραφέας Έρνστ Τόλλερ αυτοκτόνησε στη Νέα Υόρκη. Η είδηση αυτή τον τσάκισε. Εισήχθη στο νοσοκομείο Νεκέρ, όπου στις 27 Μαΐου 1939 τον βρήκε ο θάνατος σε ηλικία 45 χρονών από «κίρρωση του ήπατος που προήλθε από υπερβολική χρήση αλκοόλ»[21]
Η κηδεία του έγινε μετά από τρεις μέρες στο νεκροταφείο του Τιαί. Πήγαν εκεί να τον αποχαιρετήσουν επιφανείς άνθρωποι των γραμμάτων, εμιγκρέδες, δημοσιογράφοι. Αλλά και πολλοί φτωχοί άγνωστοι πολιτικοί εξόριστοι μαζί με τους οποίους πήγαινε στα αστυνομικά τμήματα να ζητήσει να τους παρασχεθεί άδεια παραμονής στη Γαλλία. Ο τάφος του βρίσκεται στον ρωμαιοκαθολικό τομέα του νεκροταφείου. Και πάνω τοποθετήθηκε μια πλάκα με την επιγραφή στα γαλλικά: «Γιόζεφ Ροτ - Αυστριακός συγγραφέας - Πέθανε στην εξορία στο Παρίσι».
Λίγους εβδομάδες μετά το θάνατό του θα εκδοθεί το τελευταίο έργο του Der Leviathan (Λεβιάθαν). Ένα χρόνο μετά το θάνατό του οι στρατιές του Χίτλερ μπήκαν στη Γαλλία.
Η τύχη της Φρηντλ Ροτ
Η γυναίκα του από το 1935 διέμενε νοσηλευόμενη στο ψυχιατρικό νοσοκομείο "Mauer-Öhling" στο Αμστέττεν της Κάτω Αυστρίας (σημερινό κρατικό νοσοκομείο "Landesklinikum Amstetten"). Τον Μάιο του 1940 καταφτάνει στο νοσοκομείο μια επιτροπή γιατρών και ζητάει τα ιατρικά αρχεία όλων των ασθενών. Οι ασθενείς σταδιακά μεταφέρονται στο νοσοκομείο "Linz-Niedernhart". Στις 3 Ιουλίου του 1940 η Φρηντλ Ροτ είναι μία ανάμεσα στους 50 ασθενείς που μεταφέρονται εκείνη τη μέρα. Από εκεί ύστερα από έντεκα μέρες παραμονής, οδηγείται στο Σλος Χάρτχαϊμ (γνωστό κέντρο ευθανασίας των Ναζί υπό τη διεύθυνση του διαβόητου Ρούντολφ Λονάουερ), όπου στις 15 Ιουλίου 1940 (επίσημα καταχωρημένη ημερομηνία θανάτου), πεθαίνει στον θάλαμο αερίων.[22]
Τα σημαντικότερα έργα
Das Spinnennetz (Ο ιστός της αράχνης), 1923 Το έργο πρωτοδημοσιεύτηκε σε συνέχειες σε μια σοσιαλιστική εφημερίδα της Βιέννης, και αφορά στη ζωή ενός ασήμαντου ανθρώπου που στην προσπάθειά του να ανέρθει κοινωνικά, συνεργάζεται με το παρακράτος σε μια κοινωνία που κυοφορούσε ήδη το φασισμό.
Hotel Savoy, 1924 Μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου και ενώ οι αιχμάλωτοι στρατιώτες επιστρέφουν στις πατρίδες τους, ένας στρατιώτης tου αυστριακού στρατού έγκλειστος σε ένα στρατόπεδο στη Σιβηρία, πιάνει δωμάτιο για λίγες μέρες στο υπερ-πολυτελές ξενοδοχείο Σαβόυ, σε μια πόλη στα σύνορα της Ρωσίας με την Αυστρία. Εντυπωσιασμένος από το περιβάλλον νομίζει ότι μπήκε σε έναν άλλο κόσμο, αλλά ο κόσμος του ξενοδοχείου είναι όπως και ο πραγματικός κόσμος: το Hotel Savoy, με τα εφτά του πατώματα, τον χρυσό του θυρεό και τον πορτιέρη με τη στολή, φαντάζει στα μάτια μου πιο ευρωπαϊκό απ' όλα τ' άλλα ξενοδοχεία της Ανατολής.[23]
Die Rebellion(Η εξέγερση), 1924 Η νουβέλα διηγείται την ιστορία ενός βετεράνου του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου που έχοντας χάσει το πόδι του στη μάχη, καταλήγει περιπλανωμένος μουσικός για να καταφέρει να συντηρήσει τον εαυτό του.
Die Flucht ohne Ende(Φυγή χωρίς τέλος), 1927 Η ιστορία ενός αξιωματικού του Αυστρουγγρικού στρατού, του Φραντς Τούντα, ο οποίος ύστερα από την αιχμαλωσία του σε ένα ρωσικό στρατόπεδο στη Σιβηρία κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, απελευθερώνεται με το τέλος του πολέμου αλλά αντί να γυρίσει στην πατρίδα του, παίρνει μέρος στην Οκτωβριανή Επανάσταση και στο ρωσικό εμφύλιο πόλεμο με το μέρος των μπολσεβίκων, επειδή νιώθει οτι δεν έχει πια πατρίδα να γυρίσει, ούτε κανέναν να τον περιμένει. Ούτε όμως σε αυτόν το καινούριο κόσμο μπορεί ενσωματωθεί και τον εγκαταλείπει για μια χωρίς νόημα περιπλάνηση στην Κεντρική Ευρώπη.
Rechts und Links(Δεξιά κι αριστερά), 1929 Τρεις άνθρωποι, τρεις χαρακτήρες, που προσπαθούν όλοι τους με διάφορα μέσα να ανέρθουν στην κοινωνική ιεραρχία της Αυστρίας. Για να το πετύχουν, αλλάζουν στάσεις και απόψεις ανάλογα με τα συμφέροντά τους, ενώ ο Ροτ σκιαγραφεί όχι τρεις τύπους ανθρώπων αλλά την ίδια την ουσία της ανθρώπινης κατάστασης.[24]
Der stumme Prophet (Ο βουβός προφήτης), 1929 Το μυθιστόρημα, ο Ροτ άρχισε να το γράφει το 1926 κατά τη διάρκεια της ολιγόμηνης παραμονής του στη Σοβιετική Ένωση. Ο ίδιος ο συγγραφέας το έχει χαρακτηρίσει σαν ένα μυθιστόρημα για τον Λέον Τρότσκυ, αλλά ο πρωταγωνιστής, ένας αυτοεξόριστος εβραϊκής καταγωγής που απογοητευμένος τριγυρνά στην Ευρώπη του μεσοπολέμου έχει πολλές ομοιότητες και με τον ίδιο τον συγγραφέα.
Hiob. Roman eines einfachen Mannes(Ιώβ. Η ιστορία ενός απλού ανθρώπου), 1930 Η ζωή ενός συνηθισμένου Εβραίου, του Μέντελ Σίνγκερ και πως τα βάσανα της ζωής πρώτα στα γκέτο της τσαρικής Ρωσίας και μετά στους ανελέητους δρόμους της Νέας Υόρκης θα τον καταρρακώσει ψυχικά και σωματικά. Ο Τόμας Μαν ανέφερε «είναι αδύνατον να περιγράψω τον λεπτό ποιητικό λόγο αυτού του βιβλίου, εγγυώμαι όμως για τις εκπληκτικές λογοτεχνικές αρετές του».
Radetzkymarsch (Το εμβατήριο Ραντέτσκυ), 1932 Το μυθιστόρημα αυτό θεωρείται το καλύτερο του Ροτ αλλά και ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα του 20ου αι. Η ζωή της αριστοκρατικής οικογένειας των Φον Τρόττα από τον πρώτο απλό Σλοβένο στρατιώτη πρόγονο που χάρη στην ανδρεία του στον πόλεμο θα ανέρθει κοινωνικά μέχρι και τον τρίτο απόγονο που θα παρακμάσει ταυτόχρονα με την Αυτοκρατορία των Αψβούργων.
Berlin. Ein Lesebuch für Spaziergänger (Βερολινέζικα χρονικά: 1920-1933), 1933 Μια σειρά κειμένων που δημοσιεύτηκαν τα χρόνια από το 1920 έως το 1933 στις εφημερίδες με τις οποίες συνεργαζόταν κατά τη διάρκεια των χρόνων που δούλευε ως ανταποκριτής στο Βερολίνο. Το τελευταίο κείμενο της συλλογής είναι το συγκλονιστικό «Auto-da-fe του πνεύματος» για το κάψιμο των βιβλίων από τους Ναζί έξω από τη Γερμανική Βουλή. Τα κείμενα συγκέντρωσε ο δημοσιογράφος Μίκαελ Μπίνερτ και πρωτοδημοσιεύτηκαν στη Γερμανία το 1996
Beichte eines mörders: Erzählt in einer nacht (Η ομολογία ενός δολοφόνου: μέσα σε μια νύχτα), 1936 Σε ένα ρωσικο καφενείο στο Παρίσι, οι θαμώνες του ακούν μια ολόκληρη νύχτα την αφήγηση του Σεμιόν Γκολούμπτσικ, ενός διεφθαρμένου και αδίστακτου δολοφόνου.
Das falsche Gewicht. Die Geschichte eines Eichmeisters (Το κάλπικο ζύγι. Η ιστορία ενός επιθεωρητή επί των μέτρων και των σταθμών), 1937 Η ιστορία ενός έντιμου επιθεωρητή μέτρων και σταθμών σε μια περιφέρεια της Αυστροουγγαρίας, όπου η απάτη και η δωροδοκία είναι η καθημερινή πρακτική των εμπόρων. Ο τίμιος επιθεωρητής Άνζελ Άιμπενσυτς θα αντισταθεί όσο μπορεί στον πόλεμο που του κηρύσσουν οι έμποροι, αλλά στο τέλος θα βουλιάξει στο ποτό και στην απάθεια του μάταιου αγώνα. «Το κάλπικο ζύγι» θεωρείται ένα από τα αρτιότερα έργα της ύστερης περίοδου του Ροτ.
Die Kapuzinergruft (Η κρύπτη των Καπουτσίνων), 1938 Μυθιστόρημα για τον χαμένο κόσμο της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας, με ήρωα ένα άλλο μέλος της ευρύτερης οικογένειας των Φον Τρόττα του «Εμβατηρίου Ραντέτσκυ», που με την ήττα της χώρας του στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μπαίνει στο περιθώριο της ζωής μπροστά στη νέα πραγματικότητα της εθνικιστικής Γερμανίας.[25]
Der Leviathan(Ο Λεβιάθαν), 1938 Ένας Εβραίος έμπορος κοραλλιών που έχει αληθινό πάθος για αυτά, επισκέπτεται κάποια στιγμή τη θάλασσα για να δει από κοντά αυτά τα δημιουργήματα της φύσης που τόσο αγαπάει. Γυρίζοντας όμως στην πόλη του ανακαλύπτει ότι έχει εγκατασταθεί εκεί, ένας άλλο έμπορος που πουλάει τεχνητά κοράλλια, και που απειλεί να του πάρει την πελατεία του. Αναγκάζεται για να επιζήσει να νοθεύει τα αυθεντικά κοράλια με τα τεχνητά και αυτή η απάτη θα καταστρέψει τελικά τη ζωή του. Και αυτή η νουβέλα εκδόθηκε μεταθανάτια.[26]
Die Geschichte von der 1002 Nacht(Χίλιες και δύο νύχτες), 1939 Στη λαμπερή Βιέννη του 19ου αιώνα, ο ίλαρχος και βαρώνος Ταίνινγκερ απολαμβάνει όλα τα προνόμια της τάξης του ζώντας μία αξιοπρεπή ζωή μέχρι τη μοιραία γνωριμία του με μια ασήμαντη γυναίκα, τη Δεσποινίδα Σίνγκαλ και του παιδιού που θα αποκτήσει μαζί της. Αυτός ο γιός με την αντικοινωνική συμπεριφορά που θα αναπτύξει μεγαλώνοντας, θα του στοιχίσει την άνοδο του στα υψηλότερα στρατιωτικά κλιμάκια. Θα εμπλακεί σε έναν λαβύρινθο ψεύτικων κατηγοριών τις οποίες δεν θα μπορέσει να αντικρούσει γιατί …Δεν μπορούσε να κάνει τίποτα ενάντια στη βασανιστική επίγνωση ότι αυτός ήταν ένοχος για όλα. Το μυθιστόρημα εκδόθηκε μετά το θάνατό του.[27]
Die Legende vom Heiligen Trinker (Ο θρύλος του Αγίου Πότη), 1939 Νουβέλα με ήρωα τον περιπλανώμενο αλήτη Αντρέας που περνά τις τελευταίες μέρες μιας ζωής κατεστραμμένης από το αλκοόλ, ενώ μια σειρά συνταρακτικών γεγονότων θα προηγηθεί του άδοξου θανάτου του. Και αυτό το διήγημα εκδόθηκε μερικούς μήνες μετά τον θάνατό του.[28]
Εργογραφία και οι ελληνικές εκδόσεις
«Η εξέγερση».
1916: Der Vorzugsschüler (Ο πρώτος μαθητής), διήγημα
1933: Joseph Roth in Berlin. Ein Lesebuch für Spaziergänger — Βερολινέζικα χρονικά: 1920-1933, μτφ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Άγρα, 2016
1934: Tarabas, ein Gast auf dieser Erde (Ταραμπάς, ένας φιλοξενούμενος σ’ αυτή τη γη), μυθιστόρημα
1934: Triumph der Schönheit — Ο θρίαμβος της ομορφιάς, νουβέλα
1934: Die Büste des Kaisers — Η προτομή του αυτοκράτορα, νουβέλα, μτφ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης, εκδ. Άγρα, 2022 (εκδόθηκε μαζί με τον Θρίαμβο της ομορφιάς)
1938: Die Kapuzinergruft —Η κρύπτη των Καπουτσίνων, → μτφ. Νίκος Δεληβοριάς, εκδ. Οδυσσέας, 1985 & επανέκδοση 2007 και εκδ. ΔΟΛ → μτφ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Άγρα, 2014
1938: Der Leviathan — Ο Λεβιάθαν, μτφ. Πελαγία Τσινάρη, εκδ. Ροές, 2012
1939: Die Geschichte von der 1002 Nacht — Χίλιες και δύο νύχτες, μτφ. Γιώργος Δεπάστας, εκδ. Ολκός, 2012
1939: Die Legende vom Heiligen Trinker — Ο θρύλος του Αγίου Πότη, → μτφ. Τούλα Σιετή ως «Το συναξάρι του αγίου πότη», εκδ. Οδυσσέας, 1989 → μτφ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Άγρα, 2006
1939: Die Eiche Goethes in Buchenwald — Η βελανιδιά του Γκαίτε στο Μπούχενβαλντ, μτφ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Άγρα, 2020
Perlefter — Περλέφτερ, μτφ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης, εκδ. Άγρα, 2022, ημιτελές μυθιστόρημα που ανακαλύφθηκε το 1978
Jede Freundschaft mit mir ist verderblich: Joseph Roth und Stefan Zweig - Briefwechsel 1927-1938 — Αλληλογραφία 1927-1938 - Γιόζεφ Ροτ, Στέφαν Τσβάιχ, μτφ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης, εκδ. Άγρα, 2021
The Hotel Years — Τα χρόνια των ξενοδοχείων: περιπλανώμενος στην Ευρώπη ανάμεσα στους πολέμους, μτφ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Άγρα, 2019
Βιβλιογραφία
Volker Weidermann: Οστάνδη 1936: Στέφαν Τσβάιχ και Γιόζεφ Ροτ, μτφ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. «Άγρα», Αθήνα 2016, ISBN 978-960-505-260-7
Εργοβιογραφία του Γιόζεφ Ροτ στο «Ιώβ. Η ιστορία ενός απλού ανθρώπου» (εκδόσεις Άγρα, μετάφραση Μαρία Αγγελίδου). Την υπογράφουν οι Τώνια Χ. Παπαϊωάννου και Παναγιώτης Κ. Τσούκας
↑Ο πατέρας του, έμπορος σιτηρών την περίοδο του γάμου του, βρέθηκε αντιμέτωπος με οικονομικές δυσχέρειες και νομικές επιπλοκές, οι οποίες του προκάλεσαν σοβαρές ψυχικές διαταραχές που οδήγησαν σε εγκλεισμό στο ψυχιατρείο. Πιθανόν να αυτοκτόνησε. S. Niels Bokhove: Nieuwe glimp van Nachum Roth. Een ooggetuige herinnert zich de vader van Joseph Roth. In: De Parelduiker 14 (2009), Nr. 4, S. 37–44
↑Επίμετρο που συνοδεύει την έκδοση της νουβέλας «Φυγή χωρίς τέλος», εκδ. "Οδυσσέας", σελ. 169.
.jpg)
.jpg)
