Γιαν Κουπέτσκυ

Γιαν Κουπέτσκυ
Γέννηση	3  Απριλίου 1667[1] Pezinok[2][3][4]
Θάνατος	16  Ιουλίου 1740[5][6][7] Νυρεμβέργη[8][3]
Ιδιότητα	ζωγράφος[9][1][4] και πορτρετίστας[1]
Κίνημα	μπαρόκ
Είδος τέχνης	προσωπογραφία
Καλλιτεχνικά ρεύματα	μπαρόκ
Σχετικά πολυμέσα

Ο Γιαν Κουπέτσκυ και ο γιος του σε χαρακτικό του [Μπέρναρντ Φόγκελ

Ο Γιαν Κουπέτσκυ (τσεχ. Jan Kupecký, γερμ. Johann Kupetzky, ουγγρ. Kupecky János ή Kupeczky János, 1667 – 16 Ιουλίου 1740) ήταν Τσέχος ζωγράφος της εποχής του μπαρόκ, που ασχολήθηκε σχεδόν αποκλειστικά με την προσωπογραφία (πορτρέτο). Γεννήθηκε στο Μπάζιν του τότε Βασιλείου της Ουγγαρίας (το σημερινό Πέζινοκ της Σλοβακίας), ενώ εργάσθηκε στην Ουγγαρία, τη Σλοβακία, τη Βιέννη και τη Νυρεμβέργη. Ο χαράκτης Μπέρναρντ Φόγκελ (Bernhard Vogel, 1683-1737) φιλοτέχνησε μεγάλο αριθμό χαρακτικών βασισμένων σε έργα ζωγραφικής του Κουπέτσκυ.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Κουπέτσκυ ήταν γιος Προτεσταντών («Τσέχων Αδελφών») γονέων από τη Βοημία (συγκεκριμένα από τη Μλάντα Μπόλεσλαβ), οι οποίοι, όπως και πάρα πολλοί άλλοι εκείνη την εποχή, αναζήτησαν καταφύγιο στην τότε ουγγρική Σλοβακία από τους διωγμούς που έκαναν οι Ρωμαιοκαθολικοί στη Βοημία.

Σύμφωνα με τις πηγές, άρχισε σπουδές ζωγραφικής με τον Ελβετό ζωγράφο Μπένεντικτ Κλάους (Benedikt Klaus), ο οποίος εργαζόταν τόσο στη Βιέννη, όσο και στο Βασίλειο της Ουγγαρίας. Στα είκοσί του χρόνια, ο Κουπέτσκυ πραγματοποίησε ένα μακρόχρονο ταξίδι μελέτης στην Ιταλία. Στη Ρώμη ο πρίγκιπας Αλέξανδρος Βενέδικτος Σομπιέσκι, γιος του βασιλιά της Πολωνίας Ιωάννη Γ΄, τον βοήθησε να αποκτήσει κάποια φήμη. Ο Κουπέτσκυ επέστρεψε στη Βιέννη το 1709, μετά από παραμονή 22 ετών στη Βενετία και στη Ρώμη. Ελάχιστα γνωρίζουμε για τις δραστηριότητές του στην Ιταλία, όπως και για τα πρώτα του έργα και την εγκατάστασή του στη Βιέννη.

Σύμφωνα με τον σύγχρονό του βιογράφο του, τον Ελβετό προσωπογράφο Γιόχαν Κασπάρ Φύσλι, ο Προτεστάντης Κουπέτσκυ, που έμεινε πιστός στο δόγμα των γονέων του, παρέμενε απομονωμένος και αποτραβηγμένος στο Ρωμαιοκαθολικό περιβάλλον της Βιέννης, όπου ήταν ισχυρή η επίδραση της βασιλικής αυλής και της αριστοκρατίας. Ωστόσο, αυτή η εικόνα αναιρείται εν μέρει από το γεγονός ότι ο ζωγράφος είχε σημαντικές παραγγελίες έργων από την αυλή κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Βιέννη. Φιλοτέχνησε προσωπογραφίες διάφορων μελών της δυναστείας, του πρίγκιπα Ευγενίου της Σαβοΐας, αρκετών αριστοκρατών και, στο Κάρλοβι Βάρι, ακόμα και του Ρώσου Τσάρου Μεγάλου Πέτρου. Το πλούσιο έργο αυτής της περιόδου περιλαμβάνει μια σειρά θαυμάσιων πορτρέτων της οικογένειας του ζωγράφου, φίλων του και του ίδιου, καθώς και αρκετών προσώπων των οποίων η ταυτότητα παραμένει άγνωστη.

Το 1733 ο Κουπέτσκυ, φοβούμενος θρησκευτικές διώξεις, εγκατέλειψε τη Βιέννη καταφεύγοντας στη Νυρεμβέργη με την οικογένειά του. Παρέμεινε και πέθανε σε αυτή την πόλη. Ως ο σημαντικότερος προσωπογράφος στη Γερμανία της εποχής του, δημιούργησε τις προσωπογραφίες πολυάριθμων Γερμανών πριγκίπων, αξιωματούχων της εκκλησίας, πλούσιων εμπόρων και λογίων, ενώ τα έργα του έγιναν προσιτά με χαρακτικά και στο ευρύ κοινό, ακόμα και όσο ζούσε. Δια των μαθητών του και των μιμητών του, η επίδραση και το καλλιτεχνικό παράδειγμά του παρέμειναν ζωντανά και εξαπλωμένα για πολλές δεκαετίες.

Παρά το ότι ο Κουπέτσκυ πέρασε όλη σχεδόν τη ζωή του έξω από την πατρίδα του, πάντοτε θεωρούσε τον εαυτό του Τσέχο ζωγράφο.^[10]

Το έργο του

Ο Κουπέτσκυ επηρεάσθηκε και εμπνεύσθηκε κυρίως από τους Καραβάτζο, Ρένι and Ρέμπραντ.

Μεταξύ των έργων του συγκαταλέγονται και τα εξής:

• Προσωπογραφία του Τσάρου Πέτρου Α΄ της Ρωσίας
• Προσωπογραφία του Αλεξέι Πετρόβιτς, τσάρεβιτς της Ρωσίας
• Προσωπογραφία του Ματθία Μπελ
• Πολεμιστής Kuruc

Παραπομπές

1. The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/6083. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
2. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 15  Δεκεμβρίου 2014.
3. «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 25  Φεβρουαρίου 2017.
4. Research Library in Olomouc: (Τσεχικά) REGO. aleph.vkol.cz/F/?func=find-c&ccl_term=sys%3D000008872&local_base=svk04. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2024.
5. «Johann [Kupezky, Johann; Kupeczky, Johann; Kopetzki, Johann Kupetzky»]. SIKART. 4030804.
6. (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. kupecky-jan. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
7. Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jn20011018114. Ανακτήθηκε στις 23  Νοεμβρίου 2019.
8. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31  Δεκεμβρίου 2014.
9. «Kupezky, Johann» (Γερμανικά) σελ. 396.
10. http://www.ceskatelevize.cz/ct24/kultura/134123-jan-kupecky-autoportret/ Jan Kupecký-Autoportrét (στην τσεχική)

Πηγές

• Το λήμμα «Κουπέτσκυ Ιωάννης» στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη-Πάτση», τόμ. 16 (1972), σελ. 207
• Safarik, Eduard A.: Johann Kupezky. Ein Meister des Barockportraits (κατάλογος εκθέσεως), 2002 (στη γερμανική)