Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές.Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο.
Το πρότυπο τοποθετήθηκε χωρίς ημερομηνία. Για τη σημερινή ημερομηνία χρησιμοποιήστε: {{χωρίς παραπομπές|26|12|2024}}
Η Γαλλική Δημοκρατία επί του βάθρου του Καλαντριέ Ρεπουμπλικέν (1794), σε απόδοση από τον Debucourt.
Με την ονομασία Γαλλικό Δημοκρατικό Ημερολόγιο, ή Γαλλικό Επαναστατικό Ημερολόγιο, φέρεται το ημερολόγιο που θεσπίστηκε από τη Γαλλική Επανάσταση και ίσχυσε για 12 περίπου χρόνια, από τα τέλη του 1793 μέχρι το 1805, καθώς και για 18 μόνο ημέρες από την Κομμούνα του Παρισιού το 1871.
Γενικά
Μέσα στη γενικότερη αντίληψη των μεταρρυθμίσεων της Γαλλικής Επανάστασης και του αποκλεισμού σχεδόν κάθε θρησκευτικού ή πολιτειακού (βασιλικού) κατεστημένου, που ίσχυε προηγουμένως, αλλά και προκειμένου η ίδια η επανάσταση ν΄ αποτελέσει από τους θιασώτες της ορόσημο νέας χρονολόγησης, εξετάσθηκε και μελετήθηκε η καθιέρωση ενός νέου ημερολογίου βασιζόμενο στο δεκαδικό σύστημα που την ίδια εποχή άρχιζε να κυριαρχεί στις φυσικές επιστήμες. Την επιτροπή εκπόνησης του νέου ημερολογίου συγκρότησαν διάφοροι επιστήμονες κυρίως αστρονόμοι και μαθηματικοί καθώς και ένας ηθοποιός και ένας κηπουρός.
Έτσι το νέο ημερολόγιο βασιζόμενο στο δωδεκάμηνο, διατήρησε 12 μήνες και τις τέσσερις τρίμηνες εποχές. Κάθε μήνας λαμβάνοντας όνομα μετεωρολογικού φαινομένου, ή αγροτικής εργασίας, αποφεύγοντας έτσι χριστιανικές αντιλήψεις, διαιρέθηκε σε τρία δεκαήμερα, αντί των συμβατικών τεσσάρων εβδομάδων. Κάθε ημέρα του δεκαήμερου λάμβανε αριθμητική ονομασία. Η δε διάρκεια της ημέρας (του συμβατικού 24ώρου) διαιρέθηκε σε 10 ώρες και κάθε ώρα σε εκατό πρώτα λεπτά της ώρας, ενώ κάθε πρώτο λεπτό σε 100 δεύτερα του λεπτού της ώρας. Άμεση συνέπεια αυτής της διαίρεσης ήταν στο τέλος του έτους να προστίθενται οι περισσευούμενες πέντε ή έξι ημέρες των δίσεκτων ετών ενώ στον ωροχρόνο η διάρκεια της νέας ώρας να είναι μεγαλύτερη του δίωρου της συμβατικής ενώ οι αντίστοιχες των πρώτων λεπτών να είναι μεγαλύτερες και των δεύτερων λεπτών μικρότερες των συμβατικών αντίστοιχα.
Το νέο αυτό "επαναστατικό επίτευγμα" παρουσίασε στην Συμβατική Εθνοσυνέλευση ο πρόεδρος της επιτροπής Σαρλ Ρομ στις 23 Σεπτεμβρίου του 1793, όπου και εγκρίθηκε ένα μήνα αργότερα στις 24 Οκτωβρίου του ίδιου έτους και μάλιστα με αναδρομική ισχύ ενός έτους, δηλαδή από 22 Σεπτεμβρίου του 1792. Με την εφαρμογή αυτού κάθε προηγούμενο διάταγμα που όριζε ως αρχή αρίθμησης το έτος της Επανάστασης (1789) καταργήθηκε θέτοντας ορόσημο μέτρησης την ημερομηνία της αναδρομικής ισχύος δηλαδή του έτους της ανακήρυξης της Πρώτης Γαλλικής Δημοκρατίας, το 1792, λαμβάνοντας λατινογράμματη αρίθμηση (Ι,ΙΙ,ΙΙΙ,ΙV κ.λπ.).
Οι μήνες του έτους
Οι μήνες του νέου αυτού ημερολογίου ξεκινούσαν από τη φθινοπωρινή ισημερία λαμβάνοντας ονόματα ή καταλήξεις από την αρχαία ρωμαϊκή και ελληνική γλώσσα ως ακολούθως, στη γαλλική και σε (επίσημη) ελληνική απόδοση:
Φθινόπωρο: (ονομασίες με κατάληξη -αίρ)
Βαντεμιαίρ (Vendémiaire = Τρυγητής), (από το λατινικό Vindemia = "συγκομιδή σταφυλιών", "τρύγος"), αρχής γενομένης από τις 22 Σεπτεμβρίου.
Μπρυμαίρ (Brumaire = Ομιχλώδης), (από το γαλλικό Brume = «ομίχλη»), ξεκινώντας 22, 23 ή 24, Οκτωβρίου
Φριμαίρ (Frimaire = Παχνώδης), (από το γαλλικό Frimas = «δροσοπάχνη»), ξεκινώντας 21, 22 ή 23, Νοεμβρίου
Χειμώνας: (ονομασίες με κατάληξη -οζ)
Νιβόζ (Nivôse = Χιονιστής), (από το λατινικό nivosus , "χιονισμένος"), αρχής γενομένης 21, 22 ή 23 του Δεκ.
Πλυβιόζ (Pluviôse = Υετώδης), (από το λατινικό pluvius , "βροχερός"), αρχής γενομένης στις 20, 21 ή 22 Ιαν
Βαντόζ (Ventôse = Ανεμώδης) (από το λατινικό ventosus , "ανεμικός"), αρχής γενομένης 19, 20 ή 21 Φεβ
Άνοιξη: (ονομασίες με κατάληξη -αλ)
Ζερμινάλ (Germinal = Βλασταίος), (από τα λατινικά germen , «βλαστικός»), αρχής γενομένης στις 20 και 21 Μάρτη
Φλορεάλ (Floréal = Ανθεστηριώνας) (από τα λατινικά flos , "άνθος"), αρχής γενομένης στις 20 ή 21, Απρ.
Πρεριάλ (Prairial = Λειμώνιος) (από το γαλλικό Prairi (πρερί) λιβάδι, λειμώνας) ,
Καλοκαίρι: (ονομασίες με κατάληξη -ντορ εκ του ελληνικού -δώρ)
Μεσιντόρ (Messidor = Θεριστής) (από το λατινικό Μέσης , "συγκομιδή"), αρχής γενομένης 19 ή 20, Ιουνίου
Τερμιντόρ (Thermidor = Θερμιδώρ, ως θερμότατος, (ή Fervidor = Φλογιστής) (από την ελληνική Θέρμο , "ζέστη του καλοκαιριού»), ξεκινώντας 19 ή 20 του Ιούλη
Φρυκτιντόρ (Fructidor = Οπωρώδης) (από το λατινικό fructus , "φρούτα", "οπώρες"), αρχής γενομένης 18 ή στις 19 Αυγούστου
Ημέρες δεκαημέρου
primidi (πρώτη)
duodi (δεύτερη)
tridi (τρίτη)
quartidi (τετάρτη)
quintidi (πέμπτη)
sextidi (έκτη)
septidi (έβδομη)
octidi (όγδοη)
nonidi (ένατη)
décadi (δέκατη)
Σημειώνεται ότι οι εμβόλιμες ημέρες που προσθέτονταν στο τέλος του δίσεκτου έτους ήταν διάφοροι επέτειοι αφιερωμένες στην επανάσταση, την εργασία, την αρετή κ.ά.
Απόρριψη
Τελικά το ημερολόγιο αυτό καταργήθηκε από τον ίδιο τον Ναπολέοντα Α΄ με πράξη που υπογράφηκε στις 22 Φρυκτιντόρ (Fructidor) του XIII έτους από ανακήρυξης της Δημοκρατίας, ήτοι στις 9 Σεπτεμβρίου του 1805 με την βασική δικαιολογία της αβεβαιότητας του καθορισμού των δίσεκτων ετών, παρά τους κάποιους κανόνες υπολογισμού που είχαν προταθεί. Αλλά και η χρήση του υπήρξε ιδιαίτερα περιορισμένη ιδίως στις γαλλικές επαρχίες και αποικίες.
Παρατηρήσεις
Παράλληλα με αυτό το "επαναστατικό ημερολόγιο" τέθηκε σε χρήση και ένα άλλο "αγροτικό ημερολόγιο" όπου οι ημέρες του έτους φέρονταν με ιδιαίτερη ονομασία φρούτων, λαχανικών, αγροτικών εργαλείων μέχρι και ορυκτών (π.χ. καρότο, αχλάδι, αξίνα, φτυάρι, πανέρι κ.λπ.) όπου όλη η κατάσταση άγγιζε τα όρια της γελοιότητας. Στόχος και αυτής της μεταρρύθμισης ήταν ουσιαστικά η αποκοπή κάθε σχέσης με τη θρησκεία και θρησκευτικές εορτές και τελετές σε μνήμες αγίων. Συνέπεια όλων αυτών ήταν μια γενικότερη ευρωπαϊκή σκωπτική αντιμετώπιση του εγχειρήματος φθάνοντας μάλιστα ορισμένοι συγγραφείς και χρονογράφοι να αντικαθιστούν τα ονόματα των μηνών με άλλα τελείως "απίθανα" προς χάρη διακωμώδησης. Παρά ταύτα το Γαλλικό Δημοκρατικό Ημερολόγιο ίσχυσε και στις χώρες δορυφόρους που δημιούργησε τότε η Γαλλική Δημοκρατία και ειδικότερα σε συνθήκες και συμβάσεις που συνομολογήθηκαν στη διάρκεια της ισχύος του. Χαρακτηριστικές παραμένουν μέχρι σήμερα οι ημερομηνίες σπουδαίων γεγονότων όπως π.χ. η 18 Μπρυμαίρ όταν συνέβη το πραξικόπημα του Ναπολέοντα, ή η 9 Θερμιντόρ όπου συνελήφθη ο Ροβεσπιέρος και η ομάδα του και οδηγήθηκαν στη γκιλοτίνα.
Τέλος σημειώνεται ότι τόσο ο δημιουργός του Δημοκρατικού Ημερολογίου Σαρλ-Γκιλμπέρτ Ρομ, (μέλος μασονικής στοάς) όσο και του αγροτικού ημερολογίου Φαμπρ ντ'Εγκλαντίν (ηθοποιός) καταδικάστηκαν από τη Γαλλική Δημοκρατία σε θάνατο, όπου και οδηγήθηκαν στη γκιλοτίνα.
