Βασίλης Ρώτας

Βασίλης Ρώτας
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Βασίλης Ρώτας (Ελληνικά)
Γέννηση	5  Μαΐου 1889[1] Χιλιομόδι Κορινθίας
Θάνατος	30  Μαΐου 1977[1]
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ελληνικά
Σπουδές	Δραματική Σχολή Ωδείου Αθηνών Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	μεταφραστής συγγραφέας σκηνοθέτης
Οικογένεια
Σύζυγος	Κατερίνα Γιαννακοπούλου[2]
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Πόλεμοι/μάχες	Βαλκανικοί Πόλεμοι και Μικρασιατική εκστρατεία

Ο Βασίλης Ρώτας (5 Μαΐου 1889 - 30 Μαΐου 1977) ήταν Έλληνας, ποιητής, πεζογράφος, δραματουργός, συγγραφέας, στρατιωτικός, κριτικός και μεταφραστής.

Η ζωή του

Γεννήθηκε στις 23 Απριλίου/5 Μαΐου του 1889 στο Χιλιομόδι Κορινθίας. Φοίτησε στο γυμνάσιο της Κορίνθου και αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Γυμνάσιο Αθηνών. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και θέατρο στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών (1906-1910). Το 1910 φοίτησε στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Κέρκυρας. Πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913) σαν ανθυπολοχαγός, στις μάχες Κιλκίς, Ναλμπάγκιοϊ, Τζουμαγιά, Ουράνοβο, Σέτε Βρατς, Στενά της Κρέσνας, Σιμιτλί. Στη διάρκεια του πρώτου Παγκοσμίου πολέμου, στα 1916, υπηρετούσε ως αξιωματικός στο Δ΄ Σώμα Στρατού, στην Καβάλα. Ολόκληρο το Δ΄ Σώμα Στρατού μεταφέρθηκε στο Γκέρλιτς της Γερμανίας, σε μια ιδιότυπη αιχμαλωσία, μέχρι το 1919. Πήρε μέρος στην Μικρασιατική Εκστρατεία και για δύο χρόνια (1921-1922) υπηρέτησε ως στρατιωτικός ακόλουθος στην ελληνική πρεσβεία του Βερολίνου. Το 1920 παντρεύτηκε την παιδική του φίλη Κατερίνη Γιαννακοπούλου, με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά: τον Ρένο (γιατρό) (1922-2012), την Μαρούλα (ηθοποιό) (1925-1996) και τον Νικηφόρο (συνθέτη) (1929-2004). Αποστρατεύτηκε στα 1926 με το βαθμό του συνταγματάρχη και από τότε αφοσιώθηκε στη λογοτεχνία, τη μετάφραση και το θέατρο. Στη διάρκεια της Κατοχής εντάχθηκε στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο και πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση^[3]. Από το τέλος της δεκαετίας του '40 συντρόφισσά του ήταν η συγγραφέας Βούλα Δαμιανάκου (1914-2016), με την οποία έζησε από το 1954 στη Νέα Μάκρη Αττικής. Πέθανε το 1977 στην Αθήνα σε ηλικία 88 ετών.

Το έργο του

Ξεκίνησε να δημοσιεύει ποιήματα στο περιοδικό Νουμάς το 1908. Άρθρα, διηγήματα, κριτική θεάτρου και μαρτυρίες του δημοσιεύθηκαν στον παράνομο τύπο στη διάρκεια της κατοχής, τα Ελεύθερα Νέα, τη Βραδυνή, την Πρωία, την Εστία και στο περιοδικό Θέατρο (1961-1965) και στον Λαϊκό Λόγο (1965-1967). Υπήρξε βασικός συνεργάτης του περιοδικού Ελληνικά Γράμματα και ίδρυσε μαζί με άλλους φοιτητές στα 1910 τη Φοιτητική Συντροφιά.

Υπήρξε επίσης ιδρυτής του Λαϊκού Θεάτρου Αθηνών (1930-1937) στο Παγκράτι, που όμως έκλεισε με την επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής οργάνωσε το Θεατρικό Σπουδαστήριο με συνεργάτες τον Μάρκο Αυγέρη, τη Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, τον Γιάννη Τσαρούχη, τον Αντώνη Φωκά, τον Μάνο Κατράκη κ.ά. και διεύθυνε το Θεατρικό Όμιλο ΕΠΟΝ Θεσσαλίας, στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας και στο θεσσαλικό κάμπο (1944, με τη συνεργασία ηθοποιών, λογοτεχνών και μελών της ΕΠΟΝ) και έδωσε θεατρικές παραστάσεις στο βουνό και σε χωριά της Θεσσαλίας. Δίδαξε επίσης στην Επαγγελματική Σχολή Θεάτρου και στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Πειραιώς.

Εκτός από την ποιήση και το θέατρο ασχολήθηκε και με την μετάφραση. Στην ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου πέρασε και για τις μεταφράσεις των έργων του Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Επίσης ιστορική έμεινε η μετάφρασή του της κωμωδίας του Αριστοφάνη Όρνιθες για την παράσταση του 1959 από το Θέατρο Τέχνης «Κάρολος Κουν» του Καρόλου Κουν.

Ο Βασίλης Ρώτας δεν επηρεάστηκε τόσο από τα αισθητικά ρεύματα της εποχής του όσο από την λαϊκή παράδοση και το δημοτικό τραγούδι, αλλά και από τα λαϊκά παραμύθια και τον Καραγκιόζη. Η στάση του αυτή εκφράζει και την άποψή του ότι "δημιουργός, καταλύτης και αποδέκτης των πάντων είναι ο λαός". Επίσης μεγάλη επιρροή στο έργο του είχε η σαιξπηρική δραματουργία και το αρχαίο ελληνικό δράμα. Σε πολλά έργα του ο Ρώτας ακολούθησε τη μορφή και τη δομή της ελληνικής τραγωδίας (όπως στα Ελληνικά Νιάτα, 1946), των ιστορικών δραμάτων του Σαίξπηρ (Ρήγας Βελεστινλής, 1936 - Κολοκοτρώνης, 1955) και του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών (Καραγκιόζικα, 1955).

Εργογραφία

Ποίηση

• Το τραγούδι των σκοτωμένων – Κρυφός καημός. Gorlitz, Verlangsanstalt Gorlitzer Nachrichten und Anzeiger, 1917.
• Το τραγούδι του καμπούρη και άλλα τραγούδια. 1920.
• Ανοιξιάτικο αγέρι. Gorlitz, Verlangsanstalt Gorlitzer Nachrivhten und Anzeiger, 1923.
• Παιδιάτικα τραγούδια. 1943.
• Τρελή πορεία. Αθήνα, 1945.
• Τραγούδια της κατοχής πατριωτικά ηρωικά. Αθήνα, έκδοση του ποιητή, 1952.
• Κιθάρα και γαρούφαλλο• ερωτικά και άλλα ποιήματα. Αθήνα, Ίκαρος, 1953.
• Μνημόσυνο. Αθήνα, 1961. (σε συνεργασία με τη Βούλα Δαμιανάκου).
• …παρά προστάτας νάχωμεν. Αθήνα, 1974.
• Βραδινό τραγούδι. Αθήνα, 1974.
• Βραδυνό τραγούδιΒ΄. Αθήνα, 1980.
• Τραγούδια της Αντίστασης. Αθήνα, 1981.

Θέατρο

• Να ζει το Μεσολόγγι. Αθήνα, έκδοση των Μουσικών Χρονικών, 1927.
• Ιησούς δωδεκαετής εν τω ναώ• Δράμα. Μουσική Ψάχου. Αθήνα, Δημητράκος, [1929].
• Σε γνωρίζω από την κόψη• Δραματική σκηνή. Αθήνα, 1928.
• Σπιτίσιο φαΐ. Αθήνα, 1929.
• Τα κορίτσια επαναστατούν. Αθήνα, 1930.
• Ο Καρδούλας. Αθήνα, 1930.
• Μαξιλαριές. Αθήνα, 1931.
• Ο χορός των παιχνιδιών. Αθήνα, 1931.
• Οι Μαξιλαριές. Αθήνα, Δημητράκος, 1933.
• Ο χορός των παιχνιδιών. Αθήνα, Δημητράκος, 1933.
• Ρήγας ο Βελεστινλής. Αθήνα, Γκοβόστης, 1936.^[4]
• Το πιάνο• Κωμωδία για κούκλες. Αθήνα, 1943.
• Γραμματιζούμενοι• Κωμωδία. Αθήνα, έκδοση του συγγραφέα, 1943.
• Ελληνικά νιάτα• Τραγωδία. Αθήνα, Γκοβόστης, 1946.
• Ο ήρωας. Αθήνα, 1947.
• Το παραμύθι της ανέμης• Κωμωδία. Αθήνα, έκδοση του συγγραφέα, 1953.
• Καραγκιόζικα. Αθήνα, 1955.
• Κολοκοτρώνης• ή Η νίλα του Δράμαλη• Ηρωικό δράμα σε τρεις πράξεις. Αθήνα, ανάτυπο από την Επιθεώρηση Τέχνης, 1955.
• Αυγούλα • Τραγουδάκια – Στιχοπαίγνια – Μύθοι. Με μουσική Νικηφόρου Β. Ρώτα. Εικόνες Κατερίνας Νικ.Ρώτα. 1974.
• Θέατρο για παιδιά. Αθήνα, 1975.
• Καραγκιόζικα Β΄. Αθήνα, 1978.

Πεζογραφία

• Παλιές ιστορίες• Διηγήματα. Αθήνα, Ίκαρος, 1955
• Η περιουσία και άλλα διηγήματα. Αθήνα, περ. "Λαϊκός λόγος", 1966
• Δέκα παραμύθια. Αθήνα, 1981.

Μελέτες

• Οδηγός για σχολικές παραστάσεις. 1931.
• Εισαγωγή στο θέατρο του σχολείου. Αθήνα, Δημητράκος, 1933.
• Τεχνολογικά Α΄. Αθήνα, 1951.
• Τεχνολογικά Β΄. Αθήνα, 1952.
• Δραγάτες πνευματικής ελευθερίας. Αθήνα, 1961.
• Δημοκράτες παραδημοκρατικοί. Αθήνα, 1965 (σε συνεργασία με τη Βούλα Δαμιανάκου).
• Βίος και πολιτεία (σημειώματα ημερολογίου). Αθήνα, 1980.
• Θέατρο και Αντίσταση. Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1981.
• Ο αγώνας στα ελληνικά βουνά. Αθήνα, 1982.
• Κριτικοί στοχασμοί πάνω στην Οδύσσεια του Καζαντζάκη. Αθήνα, 1983.
• Θέατρο και γλώσσα 1-2. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1986.

Μεταφράσεις

• Τολστόι Λέων, Άννα Καρένινα• Πρόλογος Ε.Φ. – Μετάφρασις Βασ. Ρώτα Α΄. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1924.
• Σαίξπηρ, Άπαντα. Αθήνα, 1927-1974 (και σε συνεργασία με τη Βούλα Δαμιανάκου).
• Σίλλερ, Μαρία Στιούαρτ• Δράμα σε πέντε πράξεις• Μετάφραση Β.Ρώτα. Αθήνα, έκδοση των Μουσικών Χρονικών, 1932.
• Φρειδερίκος Σίλλερ, Δον Κάρλος• Δραματικόν ποίημα εις 5 πράξεις• Μετάφρασις Β.Ρώτα. Αθήνα, 1933.
• Χάουπτμαν, Η Χάνελε πάει στον παράδεισο. Αθήνα, 1943.
• Χάουπτμαν, Ρόζε Μπερντ. Αθήνα, 1953.
• Ξένα λυρικά. Αθήνα, Ίκαρος, 1955.
• Φρανσουά Μιλλέρ, Θωμάς Έντισον• Μετάφραση Βασίλη Ρώτα. Αθήνα, Δίφρος, 1956.
• Αριστοφάνης, Όρνιθες (Πετούμενα)• Μετάφραση, εισαγωγή & σχόλια Βασίλη Ρώτα. Αθήνα, Εταιρεία Λογοτεχνικών Εκδόσεων, 1960.
• Μπ. Μπιάν, Ένας όμηρος. Αθήνα, 1963 (σε συνεργασία με τη Βούλα Δαμιανάκου).
• Αριστοφάνης, Ειρήνη. Αθήνα, 1964.
• Τίρσο ντε Μολίνα, Δον Τζιλ με το πράσινο παντελόνι. Αθήνα, 1965.
• Καλντερόν, Ο Δήμαρχος της Καλαμέα.
• Ησίοδος, Έργα και Ημέραι. (στον τόμο Η ελληνική ποίηση ανθολογημένη).

Συγκεντρωτικές εκδόσεις

• Θέατρο 1 Αθήνα, Ίκαρος, 1964
• Θέατρο 2 Αθήνα, Ίκαρος, 1966
• Θέατρο για παιδιά, εκδ. Χαρ. Μπούρας (1975)

Παραπομπές

1. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 151177198.
2. «Ρώτας Βασίλης: Τρυφερός Λόγιος Πολυπράγμων». Ανακτήθηκε στις 10  Δεκεμβρίου 2023.
3. Θανάσης Καραγιάννης, «Βασίλης Ρώτας-χρονολόγιο», στο αφιέρωμα Βασίλης Ρώτας, Διαβάζω, τ/χ.434, (Νοέμβριος 2002), σελ.80-86
4. Κωνσταντίνος Δημαράς, «Ρήγας ο Βελεστινλής», στο: Κ.Θ.Δημαράς, Σύμμικτα Α' Από την παιδεία στην λογοτεχνία, (επιμ.Αλέξης Πολίτης), Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Αθήνα, 2000, σελ.78-80

Πηγές

• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμος 52, σελ. 451
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, τόμος 45- Λήμμα Βασίλης Ρώτας
• Βασίλης Ρώτας 1889-1977 (Αφιερωματικός τόμος), Πρόλογος-Εισαγωγή: Βούλα Δαμιανάκου, Επιμέλεια ύλης: Ελένη Βασιλοπούλου, Αθήνα 1979, σσ. 621
• "Βασίλης Ρώτας 1889-1977" (αφιέρωμα, επιμέλεια: Θαν. Ν. Καραγιάννης), περ. "Έρευνα", τεύχ. 13(98), Ιανουάριος 2001, σ. 3-80
• Καραγιάννης, Θαν., Ο Βασίλης Ρώτας και το έργο του για παιδιά και εφήβους. Θέατρο. Ποίηση. Πεζογραφία. Κλασσικά εικονογραφημένα, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2007, σσ. 660
• "Βασίλης Ρώτας. Ο ποιητής, ο θεατρικός συγγραφέας, ο άνθρωπος. 25 χρόνια από το θάνατό του" (αφιέρωμα,επιμέλεια: Θαν. Ν. Καραγιάννης), περ. "Σύγχρονη Εκπαίδευση", τεύχ. 126-127, Σεπτ. - Δεκ. 2002, τεύχ. 127: σ. 1-39
• "Βασίλης Ρώτας" (αφιέρωμα,επιμέλεια: Θαν. Ν. Καραγιάννης), περ. Διαβάζω, τεύχ. 434, (Νοέμβριος 2002), σελ.78-114

Αφιέρωμα (επιμέλεια: Θαν. Ν. Καραγιάννης),: "Βασίλης Ρώτας: 25 χρόνια απ' το θάνατό του", περ. "Το Σχολείο και το Σπίτι", τεύχ. 444-445, σ. 358-379

• Καραγιάννης Θανάσης Ν., "Ο Βασίλης Ρώτας: Ο Θεατράνθρωπος, ο Δραματουργός, ο Μεταφραστής. Χρονολόγιο [Βασικό συνοπτικό σχεδίασμα]", περ. "Μανδραγόρας", τεύχ. 38, Απρ. 2008. στο Αφιέρωμα (επιμέλεια: Θαν. Ν. Καραγιάννης)
• Καραγιάννης Θανάσης Ν., "Βασίλης Ρώτας: η δραματουργική και θεωρητική συμβολή του στο Σχολικό Θέατρο 1927-1967", στο βιβλίο του: Κείμενα. Θέατρο για παιδιά. Θέατρο για ενηλίκους, εκδ. ΠΑΡΑΛΟΣ, Αθήνα 2013, σ. 25-29, και τώρα: Θεατρικά Ανάλεκτα (2006-2015), εκδ. ΠΑΡΑΛΟΣ, Αθήνα 2015, σ. 29-33
• Καραγιάννης Θανάσης Ν., "Ο Βασίλης Ρώτας και η δραματουργία του για παιδιά και εφήβους. Από τις παραδοσιακές θεματικές και ιδεολογικές απόπειρες (1927-1934) στη μετέπειτα μεταστροφή του (1943-1966)", στο βιβλίο του: Κείμενα. Θέατρο για παιδιά. Θέατρο για ενηλίκους, εκδ. ΠΑΡΑΛΟΣ, Αθήνα 2013, σ. 31-38 και τώρα: Θεατρικά Ανάλεκτα (2006-2015), εκδ. ΠΑΡΑΛΟΣ, Αθήνα 2015, σ. 35-42
• Καραγιάννης Θανάσης Ν., "Βασίλης Ρώτας και Θέατρο Σκιών. Αναφορές-Επισημάνσεις-Προσεγγίσεις", περ. "Μανδραγόρας", τεύχ. 38, Απρ. 2008, σ. 80-84, στο βιβλίο του: Κείμενα. Θέατρο για παιδιά. Θέατρο για ενηλίκους, εκδ. ΠΑΡΑΛΟΣ, Αθήνα 2013, 39-51, και τώρα: Θεατρικά Ανάλεκτα (2006-2015), εκδ. ΠΑΡΑΛΟΣ, Αθήνα 2015, σ. 43-55
• Καραγιάννης Θανάσης Ν., "Ο σατιρικός Βασίλης Ρώτας, Σύντομη επίσκεψη στο ποιητικό και δραματουργικό έργο του για παιδιά και εφήβους", στο βιβλίο του: Θεατρικά Ανάλεκτα (2006-2015), εκδ. ΠΑΡΑΛΟΣ, Αθήνα 2015, σ. 89-97
• Καραγιάννης Θανάσης Ν., "Βασίλης Ρώτας: Η λογοτεχνική και θεατρική περιπλάνησή του κατά την περίοδο 1908-1938. Συμβολή στην ιδεολογική ενίσχυση του εργατικού και ταξικού κοινωνικού κινήματος", εισήγηση στο 5ο Επιστημονικό Συνέδριο της Κ.Ε. του ΚΚΕ (16.12.2018). Τώρα, στο βιβλίο του: Θεατρικές Διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες, εκδ. ΠΑΡΑΛΟΣ, Αθήνα 2021, σ. 121-130
• Καραγιάννης Θανάσης Ν., "Η αγωνιστική ποιητική φωνή του Βασίλη Ρώτα (5 Μάη 1889-30 Μάη 1977)", ηλεκτρ. περιοδικό ΚΑΤΙΟΥΣΑ, 30.5.2023 και εφ. "ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ", 27-28/5/2023
• Καραγιάννης Θανάσης Ν., "Ο Βασίλης Ρώτας και η Βούλα Δαμιανάκου γράφουν για τον Δημήτρη Γληνό", ηλεκτρ. περιοδικό ΚΑΤΙΟΥΣΑ, 14.12.2023
• Καραγιάννης Θανάσης Ν., "Διευκρινίσεις για τον Ύμνο του ΕΑΜ και το Θεατρικό Σπουδαστήριο του Βασίλη Ρώτα", ηλεκτρ. περιοδικό ΚΑΤΙΟΥΣΑ, 19.12.2023
• Καραγιάννης Θανάσης Ν., Το Θέατρο για παιδιά και ενήλικες. Ιστορικές, Θεωρητικές και Ιδεολογικές αναζητήσεις στο Σχολικό, Ερασιτεχνικό, Επαγγελματικό Θέατρο, Εκδοτικός Οίκος Κ. & Μ. ΣΤΑΜΟΥΛΗ, Θεσσαλονίκη 2023, σσ. 772 (Αναφορές στο έργο του Β. Ρώτα: σ. 29-38, 39-52, 67-76, 111-116, 291-304, 655-659, 660-671)

Βιβλιογραφία

• Κυριακή Πετράκου,"Τ' αποπαίδια της μοίρας: το πρώτο θεατρικό έργο του Βασίλη Ρώτα", Παράβασις 5, Επιστημονικό Δελτίο Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών, Ergo, Αθήνα 2004, σσ. 125-226
• Αρετή Βασιλείου, Βασίλης Ρώτας και Ουΐλλιαμ Σαίξπηρ: «Ο αγώνας μου μ' έναν τιτάνα», Σκηνή, τ/χ.1 (2010), σελ.110-120 και τώρα στο βιβλίο της: "ΕΠΙ ΞΥΡΟΥ ΑΚΜΗΣ" ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ, Εκδ. Παπαζήση, σελ. 313-374
• Αρετή Βασιλείου, "Η μορφή του Ιούδα στην ελληνική μεσοπολεμική δραματουργία", στο παραπάνω βιβλίο της: σελ. 411-444
• Καίτη Διαμαντάκου, Θεατρικές Ιστορίες του παππού Αριστοφάνη. Σκηνές πρόσληψης, Εκδ, GUTENBERG, Αθήνα 2021 (αρκετές αναφορές στη θεατρική προσφορά του Β. Ρώτα)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Καραγιάννης, Αθανάσιος, Ο Βασίλης Ρώτας ( 1889 - 1977 ) και η συμβολή του στη λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους, Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Σχολή Επιστημών Αγωγής, Τμήμα Παιδαγωγικό Νηπιαγωγών,2005 Τώρα: Ο Βασίλης Ρώτας και το έργο του για παιδιά και έφηβους. Θέατρο. Ποίηση. Πεζογραφία. Κλασσικά εικονογραφημένα, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2007, σσ. 660 (Στο παρόν βιβλίο η διδακτορική του διατριβή είναι κατά πολύ συμπληρωμένη και βελτιωμένη)
• Μπάρμπα Βασίλης, ο πνευματικός «καπετάνιος». Μνήμη Βασίλη Ρώτα του Μάριου Πλωρίτη. 16 Νοεμβρίου 1997, Το Βήμα.
• Βασίλης Ρώτας. Πρωτοπόρος στη ζωή και στην τέχνη. 20 Φεβρουαρίου 2009, Η Νέα Ερυθραία Κάθε Εβδομάδα On Line.
• Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ρώτας Βασίλης Αρχειοθετήθηκε 2011-08-12 στο Wayback Machine. Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.