Ο Αλεξάντρ Γεβγκένιεβιτς Λέμπεντεφ (ρωσικά: Александр Евгеньевич Лебедев, γενν. 16 Δεκεμβρίου1959, Μόσχα, ΡΣΟΣΔ, ΕΣΣΔ) είναι Ρώσος επιχειρηματίας, ο οποίος προηγουμένως αναφέρονταν ως ένας από τους Ρώσους ολιγάρχες. Μέχρι το 1992, υπηρετούσε ως αξιωματικός της πρώτης γενικής διεύθυνσης της KGB και αργότερα του διαδόχου-φορέα της KGB, της Ρωσικής Υπηρεσίας Πληροφοριών Εξωτερικού (SVR).
Στις αρχές του 2008, ήταν ένας από 100 κορυφαίους Ρώσους δισεκατομμυριούχους, καταχωρημένος ως ο 39ος πλουσιότερος Ρώσος με περιουσία περίπου 3,1 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σύμφωνα με το περιοδικό Forbes, αλλά μέχρι τον Οκτώβριο του 2008 η περιουσία μειώθηκε φτάνοντας τα 300 εκατομμύρια δολάρια.[2]
Τον Μάρτιο του 2012, το Forbes τον ανέφερε ως ένας από τους πλουσιότερους Ρώσους, με εκτιμώμενη περιουσία των 1.1 δις ευρώ. Η περιουσία του έκτοτε μειωθεί και δεν θεωρείται πλέον δισεκατομμυριούχος.[3] Είναι ιδιοκτήτης της ρωσικής εφημερίδας Novaya Gazeta και ιδιοκτήτης δύο εφημερίδων του Ηνωμένου Βασιλείου μαζί με τον γιο του Γεβγκένι Λέμπεντεφ, την The Evening Standard και τον The Independent.[4]
Πρώτα χρόνια και εκπαίδευση
Ο Αλεξάντρ Λέμπεντεφ γεννήθηκε στη Μόσχα. Ο πατέρας του, Γεβγκένι Νικολάεβιτς Λέμπεντεφ, ήταν αθλητής και μέλος της σοβιετικής εθνικής ομάδας υδατοσφαίρισης και αργότερα καθηγητής στο Κρατικό Τεχνικό Πανεπιστήμιο Μπάουμαν, το οποίο θεωρούνταν το κορυφαίο τεχνικό πανεπιστήμιο της Μόσχας. Μετά την αποφοίτησή του από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο της Μόσχας, η μητέρα του Αλεξάντρ, η Μαρία Σεργκέγιεβνα, εργάστηκε σε μια αγροτική σχολή στη Σαχαλίνη και αργότερα δίδαξε αγγλικά σε τριτοβάθμιο σχολείο της Μόσχας.
Το 1977, ο Λέμπεντεφ μπήκε στο Τμήμα Οικονομικών του Κρατικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων της Μόσχας και μετά την αποφοίτηση του το 1982, άρχισε να εργάζεται στο Ινστιτούτο Οικονομικών του Παγκόσμιου Σοσιαλιστικού Συστήματος, κάνοντας έρευνα για τη διατριβή του (μεταξύ μεταπτυχιακού και διδακτορικού), τα προβλήματα του χρέους και τις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης. Ύστερα μεταφέρθηκε στην Πρώτη Διευθύνση (Foreign Intelligence) της KGB. Σύμφωνα με τους The Sunday Times, ως κατάσκοπος της KGB, είχε έδρα στη σοβιετική πρεσβεία στο Λονδίνο από το 1988.[4] Εργάστηκε για τον διάδοχο της KGB, την Υπηρεσία Πληροφοριών Εξωτερικών, μέχρι το 1992.
Επιχειρηματική καριέρα
Ο Λέμπεντεφ με τον Πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν στις 7 Μαΐου 2002
Φεύγοντας από τη ρωσική υπηρεσία πληροφοριών, ο Λέμπεντεφ δημιούργησε την πρώτη του εταιρεία, τη ρωσική εταιρεία επενδύσεων-χρηματοδότησης. Το 1995 αγόρασε την Εθνική Τράπεζα Αποθεμάτων, μια μικρή ρωσική τράπεζα που αντιμετώπιζε προβλήματα, παρόλα αυτά στη συνέχεια, η τράπεζα μεγάλωσε γρήγορα και έγινε μια από τις μεγαλύτερες τράπεζες της Ρωσίας.[5] Μεταξύ των περιουσιακών στοιχείων της τράπεζας είναι:
Το 11% της κύριας ρωσικής εθνικής αεροπορικής εταιρείας Aeroflot.
Το 44% της Ilyushin Finance Co, που κατέχει σημαντικό μερίδιο της ρωσικής βιομηχανίας κατασκευής αεροσκαφών και σημαντικά ποσοστά των Sberbank, Gazprom και RAO UES.
Η τράπεζα είναι ο πυρήνας του ομίλου εταιρειών που κατέχει η Εθνική Τράπεζα Αποθεμάτων, που σύμφωνα με τον προσωπικό ιστότοπο του Λέμπεντεφ κατέχει περίπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια περιουσιακών στοιχείων. Τον Μάρτιο του 2006, το Forbes εκτίμησε την περιουσία του Λέμπεντεφ σε περίπου 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ [3], αλλά τον Ιούλιο του 2013 βγήκε από τη λίστα των δισεκατομμυριούχων και δεν θεωρείται πλέον δισεκατομμυριούχος.[6]
Στην Εθνική Τράπεζα Αποθεμάτων περιλαμβάνονται η Εθνική Γεωργική Εταιρεία (ο μεγαλύτερος παραγωγός πατάτας στη Ρωσία), η Εθνική Κτηματομεσιτική Επιχείρηση (κατασκευή φθηνών κατοικιών), η Εθνική Εταιρεία Υποθηκών, καθώς και συμφέροντα στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας, των τηλεπικοινωνιών, των τραμ και τρόλεϊ, της ηλεκτρικής ενέργειας, σε χημικές και τουριστικές βιομηχανίες που διαθέτουν μεγάλο ξενοδοχειακό δίκτυο στην Κριμαία και σχεδιάζουν να δημιουργήσουν το Εθνικό Πάρκο Αποθεμάτων που θα διαχειρίζεται διάφορες τουριστικές επιχειρήσεις στη Ρωσία, την Ουκρανία και τη Γαλλία.
Στις 21 Ιανουαρίου 2009, ο Λέμπεντεφ και η εταιρεία του Evening Press Corporation, μέλος της Lebedev Holdings, αγόρασαν περίπου το 75,1% των μετοχών της εφημερίδας Evening Standard για 1 λίρα. Οι προηγούμενοι ιδιοκτήτες, η Daily Mail και η General Trust, συνεχίσανε να κατέχουν το 24,9% της νέας εταιρείας, με την επωνυμία Evening Standard Ltd. Ο Lebedev σχολίασε ότι κατά τη διάρκεια του θητείας του ως κατάσκοπος στο Λονδίνο, χρησιμοποίησε την Evening Standard για να βρει πληροφορίες.[7] Ο Πωλ Ντακρ, ο αρχισυντάκτης της Evening Standard κατά τη στιγμή της πώλησης είπε: «Είναι μια πολύ θλιβερή μέρα για την εφημερίδα. Λυπούμαστε πολύ που πωλήθηκε, δεν είχαμε κανέναν έλεγχο σε αυτό. Όλοι εργάζονται πολύ σκληρά και υπάρχει μεγάλη ελπίδα για το μέλλον της Evening Standard».[8]
Το 2009 ξεκίνησε αποκλειστικές διαπραγματεύσεις με την Independent News & Media για να αγοράσει τις βρετανικές εφημερίδες που κατείχε τον The Independent και The Independent of Sunday. Πριν από την ολοκλήρωση της αγοράς, οι εκπρόσωποί του πρόσφεραν την θέση του αρχισυντάκτη του The Independent στον Ροντ Λιντλ, πρώην συντάκτη του BBC Radio 4.[9] Η προσφορά ωστόσο αποσύρθηκε αφού ο υποψήφιος διορισμός του Λιντλ αντιτάχθηκε από το προσωπικό της εφημερίδας και από μια διαδικτυακή εκστρατεία.[10][11] Στις 25 Μαρτίου 2010, ο Λέμπεντεφ αγόρασε τον The Independent και τον Independent of Sunday για 1 λίρα Αγγλίας.[12]
Το 2012, η Εθνική Τράπεζα Αποθεμάτων (NRB) αντιμετώπισε δυσκολίες: οι εταιρικές καταθέσεις μειώθηκαν κατά 2,2 δισ. Ρούβλια, οι καταθέσεις λιανικής κατά 1,2 δισ. Ρούβλια. Το 20% των υποχρεώσεων της τράπεζας είχαν καταστεί ληξιπρόθεσμες στα τέλη Ιανουαρίου 2012. Τον Μάρτιο του 2012, δύο κορυφαίοι διευθυντές αποχώρησαν από την τράπεζα.[13]
Στις 5 Νοεμβρίου 2012, ο Λέμπεντεφ ανακοίνωσε ότι θα κλείσει όλα τα περιφερειακά γραφεία της Εθνικής Τράπεζας Αποθεμάτων και θα πουλήσει τα ακίνητα της, καθώς και το 75% του χαρτοφυλακίου δανείων της τράπεζας, αξίας 16,8 δις ρούβλια (542 εκατομμύρια δολάρια). Επίσης, τον Νοέμβριο του 2012, ο Λέμπεντεφ ανακοίνωσε ότι θα πουλήσει τα περιουσιακά του στοιχεία στη Ρωσία.
Νομικά προβλήματα
Τον Σεπτέμβριο του 2011 ενώ εμφανίστηκε σε ρωσικό τηλεοπτικό πρόγραμμα, χτύπησε έναν συνάδελφο, δισεκατομμυριούχο μεσίτη ακινήτων, τον Σεργκέι Πολόνσκυ.[14] Ο Λέμπεντεφ ισχυρίστηκε στη συνέχεια ότι είχε αντιδράσει στην απειλή βίας του Πολόνσκυ εναντίον του. [15][16] Ο Λέμπεντεφ αργότερα κατηγορήθηκε για ανάρμοστη συμπεριφορά και καταδικάστηκε σε κοινοτική εργασία για αυτό το περιστατικό.[17]
Πολιτική καριέρα
Το 2003, ο Λέμπεντεφ ήταν υποψήφιος στις εκλογές για την Δημαρχία της Μόσχας και στην Κρατική Δούμα. Έλαβε 13% στις δημοτικές εκλογές, χάνοντας από τον Γιούρι Λουζκόφ, αλλά κέρδισε μια θέση στην Κρατική Δούμα στο συνασπισμό κομμάτων Ροντίνα. Παρέμεινε στη Δούμα μέχρι το 2007, όταν διεξήχθησαν νέες εκλογές. Στη Δούμα, αρχικά μετακόμισε από την εθνικιστική Ροντίνα υπέρ της κυβέρνησης της Ενωμένης Ρωσίας, αλλά αφού η Ροντίνα συγχωνεύτηκε στον μεγαλύτερο σοσιαλδημοκρατικό συνασπισμό Δίκαιη Ρωσία,
γύρισε και πάλι πίσω.
Ο Λέμπεντεφ ήταν πρώην Αντιπρόεδρος της επιτροπής της Δούμα για την Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών, συντονιστής της ομάδας της Δούμα για τις αλληλεπιδράσεις με το Verkhovna Rada της Ουκρανίας και συντονιστής της επιτροπής της Δούμα που ασχολείται με την τοπική αυτοδιοίκηση. Ο Λέμπεντεφ, μαζί με τον πρώην Πρόεδρο της Σοβιετικής Ένωσης, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, είναι ιδιοκτήτες του 49% της Novaya Gazeta, μιας από τις πιο αντιπολιτευόμενες εφημερίδες που επικρίνουν την τρέχουσα ρωσική κυβέρνηση.[18]
Μετά τη δολοφονία της εξέχουσας δημοσιογράφου της Novaya Gazeta, Άννας Πολιτκόφσκγια, ο Λέμπεντεφ επαίνεσε το ταλέντο της Πολιτοφσκάγια και πρότεινε ότι οι δολοφόνοι της προσπαθούσαν πραγματικά να στοχεύσουν στα καλά ονόματα των αντιπάλων της. [19] Υποσχέθηκε 25 εκατομμύρια ρωσικά ρούβλια (περίπου 1 εκατομμύριο δολάρια ΗΠΑ) για τις πληροφορίες που θα οδηγούσαν στη σύλληψη των δολοφόνων.[19]
Ο Λέμπεντεφ είναι ιδρυτής και Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Επενδύσεων, ενός μη πολιτικού και μη κυβερνητικού οργανισμού που εργάζεται για τη βελτίωση των επενδυτικών σχέσεων στη Ρωσία, την προστασία των συμφερόντων της ρωσικής επιχείρησης στο εξωτερικό και την καταπολέμηση των αρνητικών απόψεων έναντι των ρωσικών επιχειρήσεων.
Τον Σεπτέμβριο του 2008, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ανακοίνωσε ότι πρόκειται να επιστρέψει στη ρωσική πολιτική μαζί με τον Λέμπεντεφ.[20] Το κόμμα τους ονομάστηκε Ανεξάρτητο Δημοκρατικό Κόμμα της Ρωσίας. Τον Μάρτιο του 2009, Λέμπεντεφ ανακοίνωσε ότι θα κατέβει υποψήφιος για δήμαρχος του Σότσι, [21] αλλά μια δικαστική απόφαση κήρυξε την υποψηφιότητά του άκυρη στις 13 Απριλίου 2009.[22] Η απόφαση του δικαστηρίου ήταν αποτέλεσμα μιας καταγγελίας από έναν άλλο υποψήφιο, τον Βλαντιμίρ Τουρουχανόφσκι, ότι η εκστρατεία του Λέμπεντεφ έλαβε τρεις δωρεές από ανηλίκους που απαγορεύεται από τον ρωσικό εκλογικό νόμο. Σύμφωνα με τον επικεφαλής της εκλογικής εκστρατείας του Λέμπεντεφ, Αρτυόμ Αρτυόμοφ, οι τρεις έφηβοι οδηγήθηκαν στο Σέρμπανκ από ένα μέλος του προσωπικού του συμβουλίου του Σότσι, με 500 ρούβλια το καθένα και τους είπε να δωρίσουν τα χρήματα στην εκστρατεία του Λέμπεντεφ, Οι ανταγωνιστές του έστειλαν τα χρήματα την ίδια ημέρα που τα έλαβαν, αλλά εξακολουθούσε να μην είναι επαρκή για να αποκλείσει την υποψηφιότητά του. Ο Λέμπεντεφ είπε ότι σκοπεύει να προσφύγει στην απόφαση του δικαστηρίου.[23]
Ο Λέμπεντεφ υποστήριξε δημόσια την 2014 την ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας.[24] Το 2017 διοργάνωσε ένα συμπόσιο στα μέσα μαζικής ενημέρωσης στο ξενοδοχειακό συγκρότημά του στην Alushta της Κριμαίας, ισχυριζόμενος ότι το έκανε «για να διορθώσει την εικόνα της Κριμαίας που έδειχνε ένα μεροληπτικό δυτικό μέσο ενημέρωσης».[24]
Ο Λέμπεντεφ περιγράφηκε από τους The New York Times ως ολιγάρχης μόλις το 2020, όταν ο γιος του Γεβγκένι διορίστηκε ως ισόβιο μέλος της βουλής των λόρδων από τον πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου Μπόρις Τζόνσον, αλλά και ως ιδιοκτήτης της Novaya Gazeta, μιας φιλελεύθερης εφημερίδας που δεν αρέσει στο Κρεμλίνο.[25]
Φιλανθρωπία
Ο Λέμπεντεφ έχει μια μακρά ιστορία υποστήριξης του πολιτισμού και της φιλανθρωπίας και δημιούργησε έναν οργανισμό με την ονομασία Charitable Reserve Fund για να εκτελεί αυτές τις δραστηριότητες. Μεταξύ των οργανισμών και των έργων που έχει χρηματοδοτήσει είναι:
Το Κέντρο Αιματολογίας και Μεταμόσχευσης Παιδιών, που πήρε το όνομά του από τη Ραΐσα Γκορμπατσόβα στην Αγία Πετρούπολη (γενικός χορηγός της κατασκευής)
Το Στρατιωτικό Νοσοκομείο Μπουρντένκο
Το Κρατικό Μουσείο της Ρωσίας
Το Θέατρο Φομένκο
Το Θέατρο Τέχνης της Μόσχας
Το Εθνικό Ακαδημαϊκό Θέατρο Ρωσικού Δράματος στο Κίεβο
Μουσείο Μιχάηλ Μπουλγκάκοφ στο Κίεβο
Αποκατάσταση του μνημείου του Αλεξάντρ Σουβόροφ στις Ελβετικές Άλπεις
Μνημείο πεσόντων στο Λονδίνο στη μνήμη των σοβιετικών στρατιωτών που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Προσωπική ζωή
Η πρώτη σύζυγος του Λέμπεντεφ ήταν η Ναταλία Βλαντιμίροβνα Σοκόλοβα, κόρη του επιστήμονα Βλαντιμίρ Σοκόλοφ, με την οποία απέκτησε ένα παιδί, τον Γεβγκένι Λέμπεντεφ. Πήραν διαζύγιο το 1998.[26] Η δεύτερη σύζυγος του Λέμπεντεφ είναι η Έλενα Περμίνοβα, πρώην μοντέλο, με την οποία έχει αποκτήσει τέσσερα παιδιά.[27]
Ο Λέμπεντεφ είναι γνωστός για τη διοργάνωση πολυτελών κοινωνικών εκδηλώσεων με καλεσμένους από διασημότητες όπως οι Μικ Τζάγκερ, Ίαν Μακέλεν, Κίρα Νάιτλι, Τζόαν Κόλινς και Ραλφ Φάινς και πολιτικούς όπως ο δήμαρχος του Λονδίνου Σαντίγκ Χαν, ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Μπόρις Τζόνσον και η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα.[24]
