Ο Αλεξάντερ Πέτροβιτς Σουμαρόκοφ ( Ρωσικά: Алекса́ндр Петро́вич Сумаро́ков), γεννήθηκε στη Μόσχα στις 25 Νοεμβρίου 1717 (14 Νοεμβρίου στο Γρηγοριανό ημερολόγιο), πέθανε στις 12 Οκτωβρίου 1777 (1 Οκτωβρίου στο Γρηγοριανό ημερολόγιο) στη Μόσχα, ήταν Ρώσος ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και μυθογράφος.[8]
Ο Σουμαρόκοφ ήταν ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς του 18ου αιώνα και δημιουργός του κλασικού θεάτρου στη Ρωσία. Με τον Βασίλι Τρεντιακόφσκι και τον Μιχαήλ Λομονόσοφ εισήγαγε τον κλασικισμό στη ρωσική λογοτεχνία και συνέβαλε στη διαμόρφωση της νέας λογοτεχνικής γλώσσας.[9]
Βιογραφικά στοιχεία
Ο Αλεξάντερ Σουμαρόκοφ γεννήθηκε το 1717 από οικογένεια Μοσχοβιτών ευγενών, σπούδασε στη Στρατιωτική σχολή στην Αγία Πετρούπολη, όπου απέκτησε στενή εξοικείωση με τη γαλλική παιδεία.[10]
Είναι περισσότερο γνωστός για την πρώτη του τραγωδία, Χόρεφ, που γράφτηκε το 1747 και παρουσιάστηκε στην αυτοκρατορική αυλή. Τα έργα του Σουμαρόκοφ παίζονταν από τον θεατρικό θίασο του Φιοντόρ Βολκόφ. Το 1756, όταν ιδρύθηκε το πρώτο μόνιμο θέατρο στην Αγία Πετρούπολη, ο Σουμαρόκοφ διορίστηκε διευθυντής του. Για μεγάλο χρονικό διάστημα παρέμεινε ο κύριος συγγραφέας των έργων που παίζονταν εκεί, έτσι συχνά αναφέρεται ως ο «πατέρας του ρωσικού θεάτρου». Έγραψε συνολικά 8 τραγωδίες, 13 κωμωδίες και 3 λιμπρέτα όπερας.[11]
Παράλληλα, ο Σουμαρόκοφ, που διακρινόταν για τον εξαιρετικά παραγωγικό τρόπο εργασίας του, δραστηριοποιήθηκε και σε άλλους τομείς της λογοτεχνίας. Αρχικά συνεργάτης σε ακαδημαϊκό περιοδικό για αρκετά χρόνια, το 1759 ίδρυσε το δικό του, πρώτο ιδιωτικό περιοδικό της χώρας, «Η εργατική μέλισσα», το οποίο είχε σατιρικό-διδακτικό περιεχόμενο και έκανε αποκαλύψεις για τη διαφθορά αξιωματούχων και τις καταχρήσεις της δουλοπαροικίας. Μεταξύ 1762 και 1769 δημοσίευσε μύθους, μεταξύ 1769 και 1774 ποιήματα.
Το ενδιαφέρον του Σουμαρόκοφ για τη μορφή της γαλλικής λογοτεχνίας αντικατόπτριζε την αφοσίωσή του στο δυτικό πνεύμα της εποχής του Μεγάλου Πέτρου. Αν και συχνά διαφωνούσε με τον Βασίλι Τρεντιακόφσκι, ο Σουμαρόκοφ υποστήριξε επίσης τη χρήση απλής, φυσικής γλώσσας προκειμένου να γίνει πιο αποτελεσματική η χρήση της ρωσικής γλώσσας.
Ο Σουμαρόκοφ ήταν ο πρώτος αριστοκράτης στη Ρωσία που ήταν επαγγελματίας συγγραφέας. Υπήρξε πιστός οπαδός του Βολταίρου, με τον οποίο, όπως ανέφερε με υπερηφάνεια, είχαν ανταλλάξει πολλές επιστολές. [9]
Στις προσωπικές σχέσεις ήταν οξύθυμος. Βρισκόταν σε έντονη σύγκρουση με τους άλλους δύο σημαντικούς συγγραφείς της εποχής του, τον Τρεντιακόφσκι και τον Λομονόσοφ, του οποίου τα ποιητικά έργα επέκρινε για υπερβολικό πάθος και πομπώδη ρητορική.
Παρά την εύνοια της αυτοκρατορικής αυλής, την προστασία των υψηλών αξιωματούχων και τη μεγάλη φήμη του, ο Σουμαρόκοφ συχνά παραπονέθηκε για την έλλειψη αξιοκρατίας, τη λογοκρισία και την κακή εκπαίδευση του λαού. Το 1761 έπεσε σε δυσμένεια, απομακρύνθηκε από τη θέση του ως διευθυντής του θεάτρου και το 1769 μετακόμισε στη Μόσχα. Το 1767 του απονεμήθηκε το παράσημο του τάγματος της Αγίας Άννας.
Από τον πρώτο γάμο του απέκτησε την κόρη του Αικατερίνα, ποιήτρια του 18ου αιώνα, που θεωρείται η πρώτη Ρωσίδα συγγραφέας, καθώς ήταν από τις πρώτες γυναίκες που είδαν τα έργα τους τυπωμένα σε ρωσικά περιοδικά. [12]Το 1766 ένα μεγάλο σκάνδαλο εκτυλίχθηκε στην οικογένεια του Σουμαρόκοφ: χώρισε τη γυναίκα του και παντρεύτηκε με την κόρη του αμαξά του, Βέρα Προκόροβα, από την οποία απέκτησε έναν γιο και μια κόρη.
Ξεχασμένος και φτωχός, πέθανε στη Μόσχα στις 12 Οκτωβρίου 1777 και θάφτηκε στο νεκροταφείο της μονής Ντονσκόι.
Έργο
Αλεξάντερ Σουμαρόκοφ, πορτρέτο του 1762
Το έργο του Σουμαρόκοφ αναπτύχθηκε στα πλαίσια του κλασικισμού με τη μορφή που είχε πάρει στη Γαλλία στα τέλη του 17ου και στις αρχές του 18ου αιώνα. Για το λόγο αυτό, οι σύγχρονοι συχνά τον ανέφεραν ως Ρώσο Ρακίνα ή Ζαν ντε Λα Φοντέν. Τα θεατρικά έργα του βασίστηκαν σε θέματα βγαλμένα από τη ρωσική ιστορία, παλαιούς ρωσικούς θρύλους ή σε έργα του Σαίξπηρ. Στις τραγωδίες του, που συνήθως είχαν αίσιο τέλος, απεικόνιζε τη σύγκρουση μεταξύ έρωτα και καθήκοντος. Οι κωμωδίες του ήταν σάτιρες για την άγνοια και τον επαρχιωτισμό.[13]
Η λογοτεχνική δραστηριότητα του Σουμαρόκοφ ήταν εξαιρετικά ποικιλόμορφη και περιλάμβανε όλα τα είδη: φιλοσοφικές, πνευματικές και θριαμβευτικές ωδές, ελεγείες, ερωτικά τραγούδια, επιγράμματα, σατιρικά έργα κ.λπ. Χρησιμοποίησε τις πιο ποικίλες τεχνικές ποίησης και πειραματίστηκε στην ομοιοκαταληξία.
Ωστόσο, ο Σουμαρόκοφ διέφερε από τον Λομονόσοφ στην προσπάθειά του για λιγότερο «υψηλά» θέματα. Στο έργο του εισήγαγε θέματα οικεία, μερικές φορές ακόμη και προσωπικά. [14] Συγχρόνως, όπως έγραψε ο ίδιος, είδε σαν καθήκον του να «διορθώσει τα ήθη» κατακρίνοντας την κατάχρηση εξουσίας και την αλαζονεία των γαιοκτημόνων αλλά και τις ευθύνες των ευγενών.
Όπερα
Κέφαλος και Πρόκρις (Цефал и Прокрис) ήταν η πρώτη όπερα που γράφτηκε στη ρωσική γλώσσα σε λιμπρέτο του Αλεξάντερ Σουμαρόκοφ και σύνθεση του Ιταλού Φραντσέσκο Αράγια που υπηρετούσε στη Ρωσική Αυλή. Η όπερα ανέβηκε στην Αγία Πετρούπολη στις 7 Μαρτίου 1755.[15]
Η δεύτερη όπερα σε ρωσικό κείμενο ήταν Άλκηστις (Альцеста) 1758, επίσης σε λιμπρέτο του Αλεξάντερ Σουμαρόκοφ, του Γερμανού συνθέτη Χέρμαν Φρήντριχ Ράουπαχ (1728–1778) που υπηρετούσε επίσης στη Ρωσική Αυλή.
