Ο Αλεξάντερ Αλεξάντροβιτς Νοβικόφ (ρωσ. Алекса́ндр Алекса́ндрович Но́виков, αγγλ. Alexander Alexandrovich Novikov, 19 Νοεμβρίου (με το Παλαιό Ημερολόγιο 6 Νοεμβρίου) 1902 - 3 Δεκεμβρίου1976[1]) ήταν Στρατάρχης της ΕΣΣΔ και επικεφαλής της Σοβιετικής Πολεμικής Αεροπορίας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Χαρακτηρίστηκε ως "ο άνθρωπος που οδήγησε την Κόκκινη Αεροπορία από τις μαύρες μέρες στην σημερινή της λάμψη" και "αριστοτέχνης της τακτικής αεροπορικής ισχύος".[2] Τίμηθηκε με την ανώτατη διάκριση του Ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης εις διπλούν καθώς και με πολλές άλλες υψηλές διακρίσεις της ΕΣΣΔ.
Ο Νοβικόφ αποδείχθηκε χαρισματικός ηγέτης της αεροπορίας και ένας από τους επιφανέστερους αξιωματικούς των σοβιετικών ενόπλων δυνάμεων,[3] συμμετείχε ενεργά στην πραγματοποίηση πολλών μεγάλων επιτευγμάτων στον χώρο της αεροπορίας κατά την διάρκεια του πολέμου. Διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην αναδιοργάνωση της πολεμικής αεροπορίας στους τομείς της διοίκησης, των επικοινωνιών και της τακτικής.[4]
Μεταπολεμικά συνελήφθη κατόπιν εντολής του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ και εξαναγκάστηκε να καταθέσει ψευδή ομολογία στην οποία μεταξύ των άλλων ενέπλεκε τον στρατάρχη Ζούκωφ, τον σπουδαιότερο ίσως στρατιωτικό της ΕΣΣΔ, σε συνωμοσία.[5] Στην συνέχεια ο Νοβικόφ φυλακίστηκε μέχρι τον θάνατο του Ιωσήφ Στάλιν το 1953. Στην συνέχεια αποκαταστάθηκε και ασχολήθηκε με την συγγραφή ενώ εργάσθηκε παράλληλα σαν καθηγητής πάνω σε ζητήματα σχετικά με την αεροπορία μέχρι τον θάνατο του.
Πρώιμος βίος
Ο Νοβικόφ γεννήθηκε το 1902 στο Kryukovo, ένα χωριό στην περιφέρεια Κοστρομά. Το 1919 κατετάγη στο πεζικό και το επόμενο έτος έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος.[6]
Υπηρέτησε στο 384ο Σύνταγμα της 7ης Στρατιάς και συμμετείχε στην καταστολή της εξέγερσης των ναυτών στην Κρονστάνδη τον Μάρτιο του 1921.[6] Τον επόμενο χρόνο συμμετείχε σαν επικεφαλής διμοιρίας στις επιχειρήσεις ενάντια στους αντάρτες στον Καύκασο.[5] Το 1930 αποφοίτησε από την Στρατιωτική Ακαδημία Φρουνζέ και το 1933 μεταφέρθηκε στην πολεμική αεροπορία, όπου διετέλεσε επικεφαλής επιχειρήσεων μέχρι το 1935 που ανέλαβε την διοίκηση ενός σμήνους ελαφρών βομβαρδιστικών.
Το 1937 διώχθηκε από το Κόμμα και τις Ένοπλες Δυνάμεις. Ο κομισάριος της Στρατιωτικής Περιοχής Λευκορωσίας, A. I. Mezis, τον δέχτηκε ξανά κάτι που είχε σαν συνέπεια την σύλληψή του ιδίου.[6] Ο Νοβικόφ διετέλεσε αρχηγός του Επιτελείου Αεροπορίας της Στρατιωτικής Περιοχής Λένινγκραντ και συμμετείχε στον Σοβιετοφινλανδικό πόλεμο του 1939-40. Για τις υπηρεσίες του στις επιχειρήσεις προήχθη σε υποστράτηγο της αεροπορίας και τιμήθηκε με το Παράσημο του Λένιν. Παρέμεινε αρχηγός του Επιτελείου Αεροπορίας σε αυτή την Στρατιωτική Περιοχή μέχρι το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Στην αρχή του πολέμου η Σοβιετική Πολεμική Αεροπορία, όπως και το σύνολο των ενόπλων δυνάμεων της ΕΣΣΔ, υπέστη συντριπτικές ήττες με βαρύτατες απώλειες. Οι αεροπορικές δυνάμεις της περιοχής του Λένινγκραντ συμμετείχαν σε επιθέσεις ενάντια στους προελαύνοντες Γερμανούς, συμπεριλαμβανομένης της πρώτης συντονισμένης αεροπορικής επιχείρησης των Σοβιετικών (25 - 30 Ιουνίου 1941), που οδήγησε στην καταστροφή 130 γερμανικών αεροσκαφών. Κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων ο Νοβικόφ διακρίθηκε για τις ικανότητες του στην διοίκηση και για τις καινοτομίες που εισήγαγε, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ασυρμάτων για τον συντονισμό των βομβαρδιστικών. Υπό την διοίκηση του τέθηκαν επίσης οι δυνάμεις του Βορείου και του Βορειοδυτικού Μετώπου όπως επίσης και του Στόλου της Βαλτικής, καθώς οι γερμανικές δυνάμεις προσέγγιζαν το Λένινγκραντ.[4] Τα αεροσκάφη πραγματοποίησαν 16567 αποστολές εκείνη την περίοδο.[4]
Από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Απρίλιο του 1942 διετέλεσε Πρώτος Αναπληρωτής του Διοικητή της Αεροπορίας ενώ στην συνέχεια ανέλαβε ο ίδιος Διοικητής - Αναπληρωτής του Λαϊκού Κομισσάριου Άμυνας της ΕΣΣΔ για την Αεροπορία.[7] Από αυτή την θέση ξεκίνησε την αναδιοργάνωση των αεροπορικών δυνάμεων.[7] Έδωσε ιδιαίτερο βάρος στην δημιουργία ξεχωριστών αεροπορικών μεραρχιών και σωμάτων, καθώς και στην βελτίωση της συνεργασίας ανάμεσα στις αεροπορικές και τις χερσαίες δυνάμεις.[4] Κατά την διάρκεια της Μάχη του Στάλινγκραντ ο Νοβικοφ κατάφερε να πείσει τον στρατάρχη Ζούκοφ και στην συνέχεια τον Στάλιν ότι η αεροπορία δεν ήταν ακόμα έτοιμη να πραγματοποιήσει μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις στα πλαίσια της ευρύτερης αντεπίθεσης στρατηγικής κλίμακας που σχεδιάζονταν στην περιοχή. Μετά την ολοκλήρωση της αναγκαίας προπαρασκευής, η Ερυθρά Αεροπορία κατάφερε να παράσχει την αναγκαία αεροπορική "ομπρέλα", εμποδίζοντας τον από αέρος ανεφοδιασμό των γερμανικών στρατευμάτων που περικυκλώθηκαν στο Στάλινγκραντ. Τα σοβιετικά αεροσκάφη κατέρριψαν εκείνη την περίοδο 1.200 εχθρικά. Αργότερα, στις επιχειρήσεις πάνω από το Κουμπάν, η Ερυθρά Αεροπορία κατέρριψε άλλα 1.100 αεροσκάφη.[4][5]
Στα 1943-44 -με τον Νοβικόφ να διαδραματίζει κομβικό ρόλο στα τεκταινόμενα- η Αεροπορία εκσυγχρονίστηκε σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένων της εισαγωγής νέων τύπων βομβών, νυχτερινών μαχητικών και σύγχρονων αεροσκαφών εγγύς υποστήριξης Στην Μάχη του Καίνιγκσμπερκ (1944) η Ερυθρά Αεροπορία συγκέντρωσε 2.500 αεροσκάφη, συμπεριλαμβανομένων βαρέων βομβαρδιστικών, τα οποία υπό την ηγεσία του Νοβικόφ έπληξαν τις γερμανικές θέσεις. Για την συμβολή του στις επιχειρήσεις αυτές τιμήθηκε με την ανώτατη τιμητική διάκριση της χώρας του, το μετάλλιο του Ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης. Στις 24 Ιουνίου 1944 οι Αμερικανοί του απένειμαν το μετάλλιο της Λεγεώνας της Τιμής. Αργότερα μετατέθηκε στο θέατρο επιχειρήσεων της Άπω Ανατολής, στα πλαίσια της ευρύτερης προετοιμασίας για την επίθεση ενάντια στους Ιάπωνες. Οργάνωσε μεγάλες αεροπορικές δυνάμεις που έπληξαν τα ιαπωνικά στρατεύματα στην Κίνα και την Κορέα, ενώ για την δράση του εκεί έγινε για δεύτερη φορά Ήρωας της Σοβιετικής Ένωσης.[5]
Μετά το τέλος του πολέμου
Τον Ιανουάριο του 1946 ο Νοβικόφ υπέβαλλε στον Στάλιν ολοκληρωμένο πλάνο για τον μεταπολεμικό εκσυγχρονισμό της αεροπορίας καθώς και για την υλοποίηση των αναγκαίων βιομηχανικών υποδομών που θα υποστήριζαν το εγχείρημα. Στις 22 Απριλίου συνελήφθη, αφού πρώτα αφαιρέθηκαν οι τίτλοι και ο βαθμός του.[6] Η αιτιολογία ήταν πως οι ΗΠΑ διέθεταν ανώτερα κατασκοπευτικά αεροσκάφη από τα σοβιετικά.[5] Ανακρίθηκε και εξαναγκάστηκε να διαβάσει ψευδή κατάθεση ενώπιον του Πολιτμπυρό, στην οποία ενέπλεκε και τον στρατάρχη Ζούκοφ.[6] Δικάστηκε και καταδικάστηκε σε δεκαπενταετή φυλάκιση σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας.[8] Το 1953, μετά τον θάνατο του Στάλιν, ο Νοβικόφ αποκαταστάθηκε και έγινε ξανά Στρατάρχης της Αεροπορίας. Ανέπτυξε πλάνο το οποίο προέβλεπε την χρήση αεριωθουμένων αεροσκαφών και πυρηνικών όπλων, σε περίπτωση γενικευμένου πολέμου με τις ΗΠΑ. Το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε διότι προτιμήθηκε η ανάπτυξη βαλλιστικών πυραύλων.[4] Μετά την συνταξιοδότησή του το 1958 ανέλαβε επικεφαλής του Σχολείου Πολιτικής Αεροπορίας του Λένινγκραντ, όπου και συνέχισε να εργάζεται για δέκα χρόνια. Έγινε καθηγητής και τιμήθηκε με το μετάλλιο του Τάγματος του Κόκκινου Λάβαρου το 1961. Συνέγραψε αριθμό έργων σχετικά με την αεροπορία και την πολεμική τακτική, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στην εκπαίδευση των Σοβιετικών πιλότων.
Ο Αλεξάντερ Νοβικόφ απεβίωσε στις 3 Δεκεμβρίου 1976.[4]
_2.jpg)
