Έκλειψη Σελήνης

Όταν η Σελήνη βρίσκεται στη σκιά της Γης δεν δέχεται καθόλου ηλιακό φως απευθείας. Στην παρασκιά φθάνει ηλιακό φως, διότι περιορίζεται μονάχα εν μέρει από τη Γη που παρεμβάλλεται.

Είδη εκλείψεων

Έκλειψη Σελήνης είναι το φαινόμενο κατά το οποίο η Σελήνη περνά ακριβώς πίσω από τη Γη στη σκιά της. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο εάν ο Ήλιος, η Γη και η Σελήνη είναι σε συζυγία, με τη Γη ευρισκόμενη μεταξύ των δύο άλλων σωμάτων. Κάτι τέτοιο είναι δυνατόν μονάχα σε νύχτα με πανσέληνο. Η διάρκεια και το είδος μιας έκλειψης εξαρτώνται από τη θέση της Σελήνης σε σχέση με τα σημεία που η τροχιά της τέμνεται με την εκλειπτική.

Εν αντιθέσει με την έκλειψη Ηλίου, που είναι ορατή από μικρές σχετικά περιοχές της Γης, μια έκλειψη Σελήνης είναι ορατή από οποιοδήποτε σημείο στην πλευρά της Γης που είναι νύχτα. Το φαινόμενο έχει διάρκεια μερικών ωρών, ενώ μια ολική έκλειψη Ηλίου διαρκεί μονάχα μερικά λεπτά, διότι η Σελήνη έχει μικρότερη σε μέγεθος σκιά.

Η σκιά της Γης μπορεί να διαχωρισθεί νοητά σε δύο ομόκεντρους κύκλους, την καθαυτή σκιά (umbra) και την παρασκιά (penumbra). Η Σελήνη δεν δέχεται απευθείας ηλιακό φως όταν διέρχεται από τη σκιά της Γης, ενώ δέχεται όταν διέρχεται από την παρασκιά. Το είδος της έκλειψης καθορίζεται από το κατά πόσον η Σελήνη διέρχεται από τους δύο νοητούς κύκλους. Οι ολικές εκλείψεις, δηλαδή αυτές κατά τις οποίες διέρχεται από την καθαυτή σκιά, είναι σχετικά σπάνιες.^[1] Κάθε χρόνο συμβαίνουν από δύο ως πέντε εκλείψεις, οι περισσότερες εκ των οποίων δεν είναι όμως ολικές. Αν είναι γνωστή η ημερομηνία και η ώρα που έλαβε χώρα μια έκλειψη, είναι δυνατή η πρόβλεψη των επόμενων.

Χρονική εξέλιξη μιας ολικής έκλειψης Σελήνης

Η χρονική εξέλιξη μιας ολικής εκλείψεως Σελήνης οριοθετείται από τα εξής χρονικά ορόσημα («επαφές»):^[2]

• P1 - Αρχή του φαινομένου. Η Σελήνη ξεκινά να εισέρχεται στη σκιά της Γης.
• U1 - Αρχή της μερικής έκλειψης.
• U2 - Αρχή της ολικής έκλειψης.
• Mid - Η Σελήνη βρίσκεται στο σημείο εγγύτερα στο κέντρο της σκιάς της Γης (μέγιστο της έκλειψης).
• U3 - Τέλος της ολικής έκλειψης.
• U4 - Τέλος της μερικής έκλειψης.
• P4 - Τέλος του φαινομένου. Η Σελήνη δεν βρίσκεται πλέον στη σκιά της Γης.

Έκλειψη σελήνης, 2011

Κλίμακα Ντανζόν

Η κλίμακα Ντανζόν δεικνύει τη φωτεινότητα του πλήρως σκιασμένου από τον Ήλιο τμήματος της Σελήνης κατά τη διάρκεια μιας έκλειψης:^[3]

• L=0 - Η Σελήνη είναι ελάχιστα ορατή.
• L=1 - Η σεληνιακή επιφάνεια έχει σκούρο γκρι-καφέ χρώμα και τα χαρακτηριστικά της είναι δύσκολα διακριτά.
• L=2 - Η σεληνιακή επιφάνεια έχει χρώμα βαθύ κόκκινο ή παρόμοιο με της σκουριάς. Στο κέντρο της σκιάς οι αποχρώσεις είναι πολύ σκούρες, ενώ στο εξωτερικό της υπάρχει σχετική φωτεινότητα.
• L=3 - Η σεληνιακή επιφάνεια έχει ανοικτό κόκκινο χρώμα. Το χείλος της σκιάς είναι αρκετά φωτεινό.
• L=4 - Η σεληνιακή επιφάνεια έχει χρώμα πορτοκαλί ή όπως του χαλκού. Το χείλος της σκιάς είναι πολύ φωτεινό.

Αντίκτυπος του φαινομένου σε διάφορους πολιτισμούς

Πολλοί αρχαίοι πολιτισμοί είχαν μύθους που έδιναν τη δική τους ερμηνεία στο φαινόμενο, το οποίο μπορεί να εκλαμβανόταν ως καλός ή κακός οιωνός. Σύμφωνα με πολλές μυθολογίες, ένα ζώο κατάπινε τη Σελήνη.^[4] Αλλού θεωρούσαν πως επρόκειτο για δαίμονα, ο οποίος ήταν δυνατό να εκδιωχθεί με κατάρες.^[5] Οι αρχαίοι Έλληνες υπήρξαν πρωτοπόροι, διότι ανέφεραν ότι η Γη είναι στρογγυλή και μάλιστα χρησιμοποίησαν τη σκιά της επί της Σελήνης ως απόδειξη.^[6]

Παραπομπές

1. Δείτε Κατάλογος κεντρικών εκλείψεων Σελήνης για περισσότερες πληροφορίες.
2. Clarke, Kevin. «On the nature of eclipses». Inconstant Moon. Cyclopedia Selenica. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2010. 
3. Paul Deans· Alan M. MacRobert (16 Ιουλίου 2006). «Observing and Photographing Lunar Eclipses». Sky & Telescope. F+W. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Μαΐου 2007. Ανακτήθηκε στις 28 Μαΐου 2015. 
4. Lee, Jane. «Lunar Eclipse Myths From Around the World». nationalgeographic.com. National Geographic. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2014. 
5. Littmann, Mark· Espenak, Fred· Willcox, Ken (2008). «Chapter 4: Eclipses in Mythology». Totality Eclipses of the Sun (3rd έκδοση). New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-953209-4. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2014. 
6. Pollack, Rebecca. «Ancient Myths Revised with Lunar Eclipse». www.astro.umd.edu. University of Maryland. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2014. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Έκλειψη Σελήνης

• "Lunar Eclipse Essentials" - βίντεο της NASA όπου επεξηγούνται οι βασικές έννοιες (Αγγλικά)