Η «Gleichschaltung» στην πράξη: άνδρας των Ες-Ες ως επικουρικός αστυφύλακας μαζί με έναν Πρώσο αστυνόμο στο Βερολίνο κατά τις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1933
Η Ναζιστικοποίηση της Γερμανίας (που οι Εθνικοσοσιαλιστές ονόμασαν Gleichschaltung = "ευθυγράμμιση, συγχρονισμός") ήταν η προοδευτική υπαγωγή του γερμανικού κράτους και της γερμανικής κοινωνίας στην ιδεολογία και την πολιτική του κυρίαρχου Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος. Η διαδικασία αυτή ξεκίνησε σχεδόν αμέσως μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Αδόλφο Χίτλερ στις 30 Ιανουαρίου του 1933 και ολοκληρώθηκε κατά τη διάρκεια του κομματικού συνεδρίου της Νυρεμβέργης το 1935 όταν η σημαία του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος έγινε και σημαία του γερμανικού κράτους.
Πρόκειται για την εγκαθίδρυση ένα συστήματος απολυταρχικού ελέγχου του κάθε ατόμου, και τον περιοριστικό συντονισμό όλων των τομέων της κοινωνίας και του εμπορίου. Ένας από τους στόχους αυτής της πολιτικής ήταν η επιβολή ενός συγκεκριμένου προτύπου ιδεών και σκέψης σε όλα τα άτομα, συρρικνώνοντας με αυτόν τον τρόπο την ατομικότητα.
Η λέξη που επιλέχτηκε να εκφράσει αυτήν την ιδεολογία - Gleichschaltung ("gleich" + "schalten")[1] - πρωτοσυναντάται σε εγχειρίδιο για πολιτικούς μηχανικούς του 1908, όπου περιγράφει τη διάταξη των διασταυρώσεων στις σιδηροδρομικές γραμμές. Αργότερα χρησιμοποιήθηκε ευρέως στον πεδίο της ηλεκτρολογίας, από όπου "υιοθετήθηκε" από τους Ναζί.
Η πορεία προς τη Ναζιστικοποίηση
«Κοινοβουλευτική Δικτατορία»
Η ιστορία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης τελειώνει ουσιαστικά στις 30 Ιανουαρίου του 1933, όταν ο Αδόλφος Χίτλερ, εκμεταλλευόμενος τη χρονίζουσα κυβερνητική κρίση, δέχεται από τον πρόεδρο του Ράιχ, Πάουλ φον Χίντενμπουργκ, την αίτηση να σχηματίσει κυβέρνηση - για το διάστημα που μεσολαβεί μέχρι τις εκλογές της 5ης Μαρτίου, όπου ο γερμανικός λαός θα αποφάσιζε ποιός θα τον κυβερνήσει.
Ο εμπρησμός του γερμανικού κοινοβουλίου (ράιχσταγκ) που έγινε στις 27 Φεβρουαρίου1933 και για τον οποίο καταδικάστηκε σε θάνατο ο Ολλανδός κομμουνιστής, Μαρίνους βαν ντερ Λούμπε, έδωσε στον Χίτλερ, την ιδανική αφορμή για να περάσει μια σειρά αυταρχικών διατάξεων που οδηγούσαν στην υποταγή του γερμανικού κρατικού μηχανισμού κατ' αρχήν στις ιδέες και τις πρακτικές των Εθνικοσοσιαλιστών. Έτσι, με το «Διάταγμα για την προστασία του Λαού και του Κράτους», που εκδόθηκε από τον πρόεδρο φον Χίντενμπουργκ καθ΄ υπόδειξη του Αδόλφου Χίτλερ, στις 28 Φεβρουαρίου περιεστάλησαν οι κυριότερες ατομικές και συλλογικές ελευθερίες, καταργώντας ακόμα και το απαραβίαστο του ιδιωτικού ασύλου. Με βάση το Διάταγμα αυτό θα αρχίσουν εκτεταμένες συλλήψεις κομμουνιστών που θα οδηγήσουν στην κατάργηση του Κομμουνιστικού κόμματος.
Οι ομοσπονδιακές εκλογές της 5ης Μαρτίου δίνουν τη νίκη στο Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα αλλά όχι και την απόλυτη πλειοψηφία. Ο Χίτλερ όμως, θέλοντας την απόλυτη εξουσία, πετυχαίνει να περάσει μια συνταγματική τροπολογία, ο επονομαζόμενος Εξουσιοδοτικός Νόμος, (Ermächtigungsgesetz) με τον οποίο ανατίθεται στην κυβέρνησή του όλες οι νομοθετικές και εκτελεστικές εξουσίες, και το Κοινοβούλιο αυτοκαταργείται. Ο νόμος ψηφίζεται στις 23 Μαρτίου του 1933 με πλειοψηφία 444 υπέρ - και 94 κατά (οι Σοσιαλδημοκράτες ψήφισαν κατά, των δε Κομμουνιστών οι έδρες είχαν αφαιρεθεί μετά την απαγόρευση του κόμματος, στις 6 Μαρτίου.
Η διοικητική δομή της Ναζιστικής Γερμανίας, όπως διαμορφώθηκε στο απόγειο της γερμανικής επέκτασης, το 1944
Στις 31 Μαρτίου 1933 τίθεται σε ισχύ η προσωρινή πράξη συγχρονισμού των κρατιδιακών κοινοβουλίων με αυτό του Ράιχ (Vorläufiges Gesetz zur Gleichschaltung der Länder mit dem Reich). [2]Σύμφωνα με αυτήν τη νομοθετική πράξη, απόρροια του «Εξουσιοδοτικού Νόμου», η γενική κυβέρνηση υποχρέωσε τη διάλυση όλων των νόμιμα εκλεγμένων κοινοβουλίων και την επανασύστασή τους με βάση τα αποτελέσματα των εκλογών της 5ης Μαρτίου, εξαιρουμένων βέβαια των εδρών των Κομμουνιστών. Η πράξη ίσχυσε για όλα τα κρατίδια, εκτός αυτού της Πρωσίας, που λόγω των κρατιδιακών εκλογών που συνέπεσαν με τις ομοσπονδιακές εκλογές της 5ης Μαρτίου ήταν ήδη συγχρονισμένο. Επίσης, έδινε στις (ναζιστικές, πλέον) κυβερνήσεις των κρατιδίων τα ίδια δικαιώματα που είχε και η γενική κυβέρνηση. Σκοπός του νόμου, ήταν φυσικά να εξαλείψει από κυβερνητικές θέσεις, όσους αξιωματούχους δεν ήταν Εθνικοσοσιαλιστές. Επιπρόσθετο μέτρο, επέκταση της πρώτης προσωρινής πράξης, ήταν η δεύτερη προσωρινή πράξη συγχρονισμού ("Zweites Gleichschaltungsgesetz" της 7ης Απριλίου 1933, κατά την οποία τοποθετούνταν σε κάθε κρατίδο ένας Reichsstatthalter, μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος, εν είδει προέδρου και σαν ανώτατη εποπτική αρχή.[3].
Την ίδια ημερομηνία, 7 Απριλίου1933 δημοσιεύτηκε επίσης και ο «Νόμος για την αποκατάσταση της δημοσίας διοίκησης»
(Berufsbeamtengesetz), [4]με τον οποίον αφού αποπέμπονταν από την υπηρεσία τα ανεπιθύμητα για το κράτος άτομα, αντιφρονούντες, κομμουνιστές και Εβραίοι, προσλαμβάνονταν στη θέση του, δημόσιοι υπάλληλοι φιλικά προσκείμενοι στο νέο καθεστώς. Ο νόμος αυτός είχε τεράστιο αντίκτυπο αφού αφορούσε ολόκληρη τη δημόσια δομή, από υπουργεία μέχρι σχολεία, και από ιερωμένους μέχρι δικαστές.[5]
Στις 14 Ιουλίου, ο «Νόμος κατά των πολιτικών κομμάτων», κηρύσσει παράνομα όλα τα πολιτικά κόμματα. Η Γερμανία πλέον έχει ένα και μόνο πολιτικό κόμμα, το Εθνικοσιαλιστικό. Με βάση την ύπαρξη ενός κόμματος, η Χιτλερική Γερμανία θα κάνει εκλογές στις 12 Νοεμβρίου του 1933, μαζί με δημοψήφισμα για την έξοδο της χώρας από την Κοινωνία των Εθνών. Οι εκλογές φυσικά έχουν μόνο μια λίστα με ονόματα-μέλη του Εθνικοσοσιαλιστού κόμματος και 20 προσωπικότητες φιλικά προσκείμενες στους Εθνικοσοσιαλιστές. Η ψηφοφορία δεν έχει λόγο πια να είναι μυστική, και όσοι ψηφοφόροι προσήλθαν (οι "εκλογές" αυτές είχαν τη μεγαλύτερη προσέλευση ψηφοφόρων), ενέκριναν με ποσοστό 92.01% τη λίστα των Ναζί. Επίσης, ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό, 95.1% ψήφισαν υπέρ της εξόδου από την Κοινωνία των Εθνών.
Η πολιτική του συγχρονισμού και στις εκλογές. Ένας λαός, ένας ηγέτης, ένα "ναι". Το σύνθημα των εκλογών της 12ης Νοεμβρίου 1933
Ο νόμος της 30ης Ιανουαρίου του 1934, ο λεγόμενος «Νόμος για την επανίδρυση του Κράτους», (Gesetz über den Neuaufbau des Reiches) καταλύει την έννοια του ομόσπονδου κράτους, διαλύοντας όλα τα πολιτικά όργανα στα ομόσπονδα γερμανικά κρατίδια και μεταφέροντας όλες τους τις εξουσίες στην κεντρική κυβέρνηση. Στις 14 Φεβρουαρίου, ο επόμενος νόμος θα διαλύσει και το Ράιχσρατ, (Reichsrat), που ήταν το όργανο εκπροσώπησης των κρατιδίων στην Ομοσπονδία.
Σύμφωνα με άρθρο του περιοδικού Time της 12ης Φεβρουαρίου του 1934....661 φαιοχίτωνες βουλευτές του Εθνικοσοσιαλιστικού Κοινοβουλίου πέρασαν μέσα σε διάστημα πέντε λεπτών και τις τρεις διαδοχικές φάσεις ψήφισης του νομοσχεδίου, και στο τέλος υπερψήφισαν τον νόμο, δια βοής! Ακόμα και δέκα μόνο χρόνια πριν, η ιδέα και μόνο ενός τέτοιου νόμου, θα είχε κάνει οποιονδήποτε Γερμανό πολιτευτή, να ασπρίσουν τα μαλλιά του σε μια νύχτα! Με αυτό τον νόμο, τα γερμανικά κρατίδια έχασαν τη νομοθετική τους δύναμη, τη δυνατότητα να δρουν με άλλον τρόπο παρά μόνο σαν εκτελεστές των κυβερνητικών αποφάσεων, και ίσως σύντομα χάσουν ακόμα και τα σύνορά τους....[6]
Προετοιμάζοντας τις εξελίξεις, η γερμανική κυβέρνηση, εκδίδει την 1η Αυγούστου του 1934, και ενώ ο πρόεδρος Χίντενμπουργκ είναι ετοιμοθάνατος, τον «Νόμο για το Προεδρικό Αξίωμα», σύμφωνα με τον οποίο οι εξουσίες του προέδρου θα ενοποιούνταν με αυτές του καγκελάριου και όλες οι αρμοδιότητες θα δίδονταν στον "Φύρερ και Καγκελάριο του Ράιχ Αδόλφο Χίτλερ" ("Führer und Reichskanzler Adolf Hitler"). Ο πρόεδρος Πάουλ φον Χίντενμπουργκ, πέθανε κάποιες ώρες αργότερα, στις 2 Αυγούστου και έτσι ο Χίτλερ ανακηρύχθηκε Führer und Reichskanzler. Σε αυτήν την περίπτωση - όπως και στην περίπτωση της κατάργησης του Ράιχσρατ ο Χίτλερ καταστρατήγησε ακόμα και τον δικό του, «Εξουσιοδοτικό Νόμο», ο οποίος προέβλεπε ότι το αξίωμα του Προέδρου και το Κοινοβούλιο των Κρατών, δεν θα υποστούν καμία αλλαγή.
Από αυτό το σημείο, και μέχρι το θάνατό του, το 1945, ο Χίτλερ θα κυβερνήσει τη Γερμανία δικτατορικά.
Βιβλιογραφία
Burleigh, Michael (2000). The Third Reich: A New History. New York: Hill and Wang.
Evans, Richard J. (2003). The Coming of the Third Reich. Penguin Books.
Evans, Richard J. (2005). The Third Reich in Power. Penguin Books.
Hirschfeld, Gerhard (2014). The Policies of Genocide (RLE Nazi Germany & Holocaust): Jews and Soviet Prisoners of War in Nazi Germany. Taylor & Francis. pp. 101, 164.
Kershaw, Ian (1999). Hitler: 1889-1936: Hubris. New York: W. W. Norton.
Overy, Richard (2004). The Dictators: Hitler's Germany, Stalin's Russia. New York, London: W. W. Norton.
Tyson, Joseph Howard (2010). The Surreal Reich. iUniverse.
Περαιτέρω μελέτη
Everett HughesThe "Gleichschaltung" of the German Statistical Yearbook: A Case in Professional Political Neutrality. The American Statistician Vol. IX, December, 1955, pp. 8–11.
Karl Dietrich Bracher "Stages of Totalitarian "Integration" (Gleichschaltung): The Consolidation of National Socialist Rule in 1933 and 1934" pages 109–28 from Republic To Reich The Making of the Nazi Revolution Ten Essays edited by Hajo Holborn, New York: Pantheon Books, 1972.
Hans Bernd Gisevius "To The Bitter End: An Insider's Account of the Plot to Kill Hitler, 1933–1944". New York: Da Capo Press, 1947.
Claudia Koonz The Nazi Conscience. Cambridge, Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press, 2003.
Lebendiges virtuelles Museum Online: Die Errichtung des Einparteienstaats 1933
Nazi Gleichschaltung by Dr Edgar Feuchtwanger. new perspective ISSN 1352-6359 Vol 7, No 2
↑ Richard J. Evans: "The Coming of the Third Reich", εκδ. 2003, σελ. 382
↑All in uniform, the 661 brown-shirted Deputies of the Nazi Reichstag last week passed three readings of a bill in five minutes, then hopped to their feet and passed the bill itself by acclamation. Even ten years ago the idea of such a bill would have turned any German statesman's hair white. By it the German States lost all legislative power, all ability to act in any way except as agents of the Reich, may soon lose even their traditional boundaries. Περιοδικό TIME, Δευτέρα 12 Φεβρουαρίου 1934
