Βρίσκεται σε υψόμετρο 400 περίπου μέτρων πάνω απο τη στάθμη της θάλασσας. Απέχει 24km από την πόλη της Πάφου και 78km από την πόλη της Λεμεσού. Συνορεύει με τα χωριά Άγιο Δημητριανό, Στατό-Άγιο Φώτιο (Αμπελίτης), Φάλεια, Λεμόνα, Λετύμβου, Κούρδακα, Πολέμι και Ψάθι. Στα δυτικά της ρέει ο ποταμός Έζουσας και ο παραπόταμος του Χαλαρά.
Κατοικείται σύμφωνα με την τελευταία εκτίμηση από περίπου 150 άτομα, Ελληνοκύπριους κυρίως καθώς και μερικούς ξένους κυρίως Ευρωπαίους. Η τελευταία απογραφή που έγινε το 2011 από την Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας αναφέρει πληθυσμό 147 άτομα (59 άνδρες και 88 γυναίκες), στην πλειοψηφία τους άνω των 60 ετών.[11]
Ιστορία
Σύμφωνα με τον κ. Αβραάμ Παπαμιχαήλ συγγραφέα του βιβλίου "Η Χούλου και η πολιτιστική της κληρονομιά", «η Χούλου ιδρύθηκε με τον ερχομό των Φράγκων τον 13ο αιώνα μ.Χ. Οι Φράγκοι επέλεξαν το μέρος αυτό λόγω του ότι υπήρχαν πολλά νερά. Εγκαθίδρυσαν την έδρα του φέουδου και έκτισαν το παλάτι στη αυλή της σημερινής εκκλησίας. Η εκκλησία ήταν η εκκλησία του παλατιού. Ήταν προσωπική εκκλησία του φεουδάρχη».[12] Το παλάτι καταστράφικε κατά τον σεισμό του 1953, που μέχρι τότε λειτουργούσε ως ένα εκ των δύο δημοτικών σχολείων της κοινότητας. Το πιθανότερον, βέβαια, είναι ο οικισμός να προϋπήρχε της έλευσης των Φράγκων. Κατά μια εκδοχή η Χούλου πήρε το όνομα της από τον Συριακής καταγωγής, του γένους των Λευκών Γενουατών, Φεουδάρχη Goul.[13][14] Κατοικείτο αρχικά από Ορθοδόξους και Λατίνους. Αργότερα, μετά την κατάκτηση της Κύπρου από τους Οθωμανούς η Χούλου απέκτησε και Τουρκοκυπριακή κοινότητα. Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι ζούσαν αρμονικά μέχρι το 1963. Τότε και μετά από επαπειλούμενη επίθεση ομάδων εθνικιστών από διπλανά χωριά, οι περισσότεροι Τουρκοκύπριοι εγκατέλειψαν την Χούλου και μεταφέρθηκαν σε άλλα χωριά[15]. (Αξύλου ή/και Πιταρκού[16])
Πληροφορίες για τον πληθυσμό και το διάγραμμα από τα δεδομένα.
Η Χούλου σήμερα
Στο χωριό λειτουργεί Πολιτιστικός σύλλογος ονόματι "Ρήγας" ο οποίος εκδίδει και ομώνυμο περιοδικό. Το Δημοτικό σχολείο του χωριού λειτουργεί πλέον ως Πολιτιστικό Κέντρο.
Πέντε ξενώνες (αγροτουριστικά καταλύματα), εστιατόριο και καφενείο προσφέρουν υπηρεσίες κυρίως σε επισκέπτες του χωριού.
Σχολείο
Σύμφωνα με τον Κύπριο Ιστορικό συγγραφέα και ερευνητή Ιερώνυμο Περιστιάνη, στο χωριό "λειτούργησε ιδιωτικό σχολείο από το 1860. Αναφέρεται ένας δάσκαλος, ο Ιωάννης Ιακώβου, που είχε τότε μόνο 6 μαθητές στους οποίους δίδασκε τα «εκκλησιαστικά γράμματα» επί πιστώσει!"[36]
Εκκλησίες - Νερόμυλοι - Βρύσες
Μέσα και γύρω από το χωριό υπάρχουν / υπήρχαν 9 εκκλησίες και ξωκλήσια καθώς και 1 τζαμί. Αυτές είναι:
Παναγία Παντάνασσα. Είναι η μεγαλύτερη εκκλησία της Χούλους και βρίσκεται στο νοτιοδυτικό μέρος του χωριού. Κτίστηκε τον 12ο αιώνα και ήταν αρχικά η ιδιωτική εκκλησία του Φεουδάρχη (Ρήγα).
Άγιος Γεώργιος. Βυζαντινή εκκλησία του 12ου αιώνα. Μονόκλιτη με τρούλο με δίδυμες αψίδες και καμαροσκέπαστο νάρθηκα. Στην νότια είσοδο της εκκλησίας υπήρχε τοξωτό πρόπυλο. Στο εσωτερικό υπάρχουν τοιχογραφίες του 12ου αιώνα. Ξεχωρίζουν οι τοιχογραφίες του Αγίου Γεωργίου με σκηνές από το μαρτύριο του, του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και του Αποστόλου Παύλου. [37][38]
Άγιος Θεόδωρος. Δίκλιτη εκκλησία του 11ου αιώνα. (Ερειπωμένη) Βρίσκεται στο νότιο άκρο του χωριού. Το βόρειο κλίτος είναι ευρύτερο και στην αψίδα του διέσωζε μέχρι σχετικά πρόσφατα σημαντικές από εικονογραφική άποψη τοιχογραφίες. Στην αψίδα του ανατολικού τόξου της τοξοστοιχίας που ενώνει τα δύο κλίτη σώζονταν δύο Άγιοι σε αρκετά καλή κατάσταση. Στο κέντρο του ημικυκλικού τοίχου της αψίδας εικονιζόταν ο Απόστολος Βαρνάβας και αριστερά ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, και στο νότιο άκρο ο Άγιος Νικόλαος. [37]
Αγιος Κόνωνας (Ανακαινισμένο παρεκκλήσι)
Άγιος Τρύφωνας (Ανακαινισμένο παρεκκλήσι)
Αγία Ειρήνη (Ερειπωμένο παρεκκλήσι)
Αγία Αικατερίνη (Ερειπωμένο παρεκκλήσι)
Αγία Παρασκευή (Ερειπωμένο παρεκκλήσι)
Τίμιος Σταυρός (Ανακαινισμένο παρεκκλήσι)
Το τζαμί του χωριού. Κτίστηκε το 1961-1962. Σύμφωνα με την παράδοση, στον χώρο προϋπήρχε η εκκλησία των Λατίνων κατοίκων του χωριού (αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο).[12]
Στην τοποθεσία Κεφαλή της Καμήλας" βρίσκονται τα ερείπια των δύο νερόμυλων του χωριού. Στον "Κατάλογο Αρχαίων Μνημείων" του τμήματος αρχαιοτήτων αναφέρονται ως "Σύμπλεγμα δύο νερόμυλων με την ονομασία Χουλιόμυλος ή Πουκατόμυλος και Πουπανόμυλος". Ο Πουπανόμυλος είναι επίσης γνωστός με το όνομα "Σιελιδώνα". Ο Χουλιόμυλος είναι ο νεότερος εξ αυτών.[39]
Οι κάτοικοι της Χούλου έπαιρναν το νερό τους από τις πολλές βρύσες[40] που βρίσκονταν μέσα και γύρω από το χωρίο. Αυτές είναι:
Η Βρύση της Πάνω Γειτονιάς
Η Βρύση της Κάτω Γειτονιάς
Η Βρύση της Κοπριτζιάς
Η Βρύση του Βασίλη
Η Βρύση του Πισκόπου
Η Βρύση του Αλή
Η Βρύση του Μπαστάρτου
Πέραν των προαναφερόμενων νερόμυλων, στον "Κατάλογο Αρχαίων Μνημείων" του τμήματος αρχαιοτήτων[39] συμπεριλαμβάνονται και οι εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Θεοδώρου και της Παναγίας Θεοτόκου καθώς και ο υπαίθριος ελιόμυλος του χωριού.
↑[8] Polignosi, Hλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια της Κύπρου: Χούλου
↑ 37,037,1[9]Αρχείο ΡΙΚ, Άγνωστα ξωκκλήσια και μονές της Πάφου
↑[10]Polignosi Hλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια της Κύπρου: Άγιος Γεώργιος, Χούλου
↑ 39,039,1[11] Τμήμα Αρχαιοτήτων - Κατάλογος Αρχαίων Μνημείων
↑[12][νεκρός σύνδεσμος] Κυπριακή Δημοκρατία, Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων, Τμήμα Δημοσίων Έργων - Προσφορά για παροχή υπηρεσιών για την μελέτη εκτίμησης επιπτώσεων στο περιβάλλον από το δρόμο Χούλου – Στατός – Αγ. Φώτιος