Το Φανάρι είναι χωριό του Δήμου Μουζακίου, της Περιφερειακής Ενότητας Καρδίτσας (πρώην νομού έως την 31η Δεκεμβρίου 2010), στη Θεσσαλία. Σύμφωνα με την Απογραφή του 2011, έχει πληθυσμό 433 κατοίκους. Βρίσκεται στο ανατολικό μέρος των Αγράφων σε υψόμετρο περίπου 350 μέτρα επί της λοφοσειράς, η οποία αποσπάται από την οροσειρά της Πίνδου και καταλήγει σαν χερσόνησος μέσα στη θεσσαλική πεδιάδα. Ο οικισμός έχει κτιστεί γύρω από το λόφο, στην κορυφή του οποίου δεσπόζει το Βυζαντινό Κάστρο.
Είναι κτισμένο στη θέση που άλλοτε υπήρχε η Αρχαία Ιθώμη, που ο Όμηρος αναφέρει ως Κλωμακόεσσα.[1]
Το όνομα Φανάρι αναφέρεται για πρώτη φορά σε διάφορα έγγραφα από τον 14ο αιώνα μ.Χ. και προήλθε πιθανόν από τη λέξη φαίνομαι, επειδή από τη θέση του στην κορυφή του λόφου φαίνεται όποιο σημείο του Θεσσαλικού Κάμπου επιθυμεί να δει κάποιος.
Τα σπίτια είναι πετρόκτιστα κυρίως ισόγεια και μονώροφα. Τα παλαιά είναι κτισμένα με πέτρα και λάσπη ως συνδετικό, με ξύλινο μπαλκόνι στο εμπρόσθιο μέρος. Κτίσθηκαν κυρίως με ομαδική εργασία και το κάτω μέρος του σπιτιού το χρησιμοποιούσαν ως κατώι για το σταυλισμό των ζώων.
Ιστορία του Φαναρίου
Το βυζαντινό κάστρο Φαναρίου δεσπόζει πάνω από το χωριό.
Έχει μακραίωνα ιστορία που ξεκινάει από τα προομηρικά χρόνια μέχρι και σήμερα. Στην Ιλιάδα του Ομήρου αναφέρεται ότι οι κάτοικοι της Κλωμακόεσσας Ιθώμης έλαβαν μέρος στην εκστρατεία των Ελλήνων κατά της Τροίας, μαζί με τους κατοίκους της Τρίκκης και της Οιχαλίας, με αρχηγούς τα παιδιά του Ασκληπιού, γιατρούς Μαχάονα και Ποδαλείριο. Στην περιοχή βρέθηκαν ερείπια αρχαίων ναών και μαρμάρινες αυλακωτές κολώνες.
Το Φανάρι αναφέρεται για πρώτη φορά το 1304, όταν καταλήφθηκε για λίγο από τις δυνάμεις της αντιβασίλισσας της Ηπείρου, Άννας Παλαιολογίνας Καντακουζηνής.[2] Στη συνέχεια πέρασε υπό τον έλεγχο του αυτόνομου Θεσσαλού άρχοντα Στεφάνου Γαβριηλόπουλου και με το θάνατό του το 1333 πέρασε στον ηγεμόνα της Ηπείρου, Ιωάννη Β΄ Ορσίνι, ο οποίος το οχύρωσε.[2] Το κάστρο, μια απλή κατασκευή σε ένα κυκλικό οροπέδιο διαμέτρου περίπου 100 μέτρων, σώζεται σε καλή κατάσταση μέχρι σήμερα.[2]
Οι αρχόντες (τοπικοί πρεσβύτεροι) του Φαναρίου αναφέρονται σε αρκετά έγγραφα: το 1342 ο Μιχαήλ Γαβριηλόπουλος τους διαβεβαίωσε ότι δεν θα εγκατασταθούν Αλβανοί στην περιοχή τους και επιβεβαίωσε ότι είχαν στην κατοχή τους τα μοναστήρια της Λυκουσάδας και της Πόρτα Παναγίας, ενώ το 1382 οι αρχόντες αναφέρονται σε τοπική εκκλησιαστική σύνοδο.[2] Το 1444, όταν ο Δεσπότης του Μορέα και ο μελλοντικός Βυζαντινός αυτοκράτορας, Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος, επέκτεινε για λίγο την επικράτειά του στην κεντρική Ελλάδα, εγκατέστησε δικό του κυβερνήτη στο Φανάρι.[2] Μία τοπική επισκοπή μαρτυρείται από το 1382-1388 και μετά, αρχικά σε συνδυασμό με την Κάππουα (σύγχρονο Καππά), αλλά μετά την οθωμανική κατάκτηση της Θεσσαλίας έγινε ξεχωριστή επισκοπή και αναδείχθηκε ακόμη και σε αρχιεπισκοπή.[2]
Την περίοδο της Τουρκοκρατίας στο Φανάρι, κατ΄ εξαίρεση από τα άλλα χωριά των Αγράφων, κατοικούσαν και τούρκικες οικογένειες και λόγω του φρουρίου του και του τούρκικου στρατού που έδρευε εκεί, αποτελούσε το ορμητήριο των Τούρκων κατά των γύρω περιοχών. Στην Τουρκοκρατία και τα διάφορα κινήματα συμμετείχαν Φαναριώτες, όπως ο επίσκοπος Φαναρίου και Νεοχωρίου Σεραφείμ, άγιος και προστάτης του χωρίου, ο οποίος μαρτύρησε το 1601, καθώς συμμετείχε στο κίνημα του επισκόπου Τρίκκης και Λαρίσης Διονύσιου κατά των Τούρκων. Την περίοδο της κατοχής πολλοί κάτοικοι των γύρω περιοχών , ήρθαν και διέμειναν στο Φανάρι, μιας και υπήρχε επάρκεια τροφίμων και μπορούσαν να επιβιώσουν από την πείνα.
Επίσης, το Φανάρι ήταν έδρα επισκοπική για αυτό και υπήρχε Μητροπολιτικό Μέγαρο, που ήταν κατοικία του εκάστοτε επισκόπου και φιλοξενούσε επισκέπτες όπως ο Σπυρίδων Καραϊσκάκης και ο βασιλεύς Γεώργιος Α΄ της Ελλάδας.
18 Αυγούστου του 1881 είναι η ημέρα απελευθέρωσης του χωριού από τον απελευθερωτικό Ελληνικό στρατό με αρχηγό τον υποστράτηγο Σπυρίδωνα Καραΐσκάκη.
Το 1881 ιδρύεται στο Φανάρι το πρώτο Δημοτικό σχολείο αρρένων.
Το 1882 ιδρύεται στο Φανάρι και σχολείο θηλέων (παρθεναγωγείο).
Το 1929 λειτούργησε πλήρες μεικτό εξατάξιο Δημοτικό σχολείο.
Πληθυσμός
Ακολουθεί η πορεία του πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές:
Ο Άγιος Σεραφείμ υπήρξε επίσκοπος Φαναρίου και Νεοχωρίου με έδρα το Φανάρι από το 1592 έως το 1601. Πότισε με το αίμα του τα χώματα του χωριού μας. Επάξια η εκκλησία μας τον ανακήρυξε Άγιο.
Υπήρξε μια σπάνια προσωπικότητα, πραγματικός ποιμενάρχης ο οποίος θυσιάστηκε για τα ιδανικά του Ελληνικού Έθνους.
Γεννήθηκε στην Πεζούλα Καρδίτσας το έτος 1550. Έμαθε τα πρώτα γράμματα στο μοναδικό σχολείο των Αγράφων στα Βραγγιανά. Έγινε μοναχός στη Μονή Κορώνης το 1580 και δέχθηκε το αξίωμα της ιεροσύνης μέχρι το βαθμό του ηγουμένου της Μονής. Όταν πέθανε ο επίσκοπος Φαναρίου Αθανάσιος το 1592 έγινε Επίσκοπος Φαναρίου.
Το 1601 συλλαμβάνεται από τους Τούρκους, με την κατηγορία ότι συνεργάστηκε με τον Μητροπολίτη Τρίκκης και Λαρίσης Διονύσιο Φιλόσοφο (σκυλόσοφο τον αποκαλούσαν οι Τούρκοι) σε επαναστατικό κίνημα στη Θεσσαλία κατά των Τούρκων. Αυτοί βρήκαν την ευκαιρία να τον εξοντώσουν, του ζήτησαν να αλλάξει την πίστη του, για να του χαρίσουν τη ζωή. Ο επίσκοπος Σεραφείμ αρνήθηκε και βασανίσθηκε σκληρά μένοντας πιστός στην πίστη του. Πάνω στο πληγωμένο σώμα του τοποθέτησαν ογκώδη λίθο (που σώζεται μέχρι σήμερα και φυλάσσεται στο προαύλιο του ναού Αγίου Σεραφείμ στο Φανάρι), μετά τον σούβλισαν και τελικά μαρτύρησε με αποκεφαλισμό στις 4 Δεκεμβρίου 1601.[9]
Δημοτικό Σχολείο Φαναρίου
Η Αγία κάρα του (περιβάλλεται από το δέρμα, το οποίο σε μερικά μέρη έχει αποσπαστεί από πιστούς για φυλαχτό και φέρει τα σημάδια του μαρτυρίου. Ενώ το αριστερό μάτι είναι γαλήνια κλεισμένο, το δεξί φέρει εμφανή τα σημάδια κακοποιήσεως) φυλάσσεται στο μοναστήρι της μονής Κορώνης , που βρίσκεται κοντά στην λίμνη Πλαστήρα και μεταφέρεται κάθε χρόνο την τελευταία Κυριακή του Σεπτέμβρη στο Φανάρι, οπού διεξάγεται η τελετή του Αγίου. Είναι θαυματουργός και θεωρείται διώκτης της πανώλης. Η μνήμη του εορτάζεται στις 4 Δεκεμβρίου.
Κάστρο Φαναρίου
Το εσωτερικό του κάστρου
Είναι Βυζαντινό και κτίσθηκε από τον Δεσπότη της ΗπείρουΙωάννη Β' Ορσίνι τον 14ο αιώνα μ.Χ., όταν η δυτική Θεσσαλία ήταν πεδίο ανταγωνισμού ανάμεσα στο Δεσποτάτο της Ηπείρου και του βυζαντινού αυτοκράτορα αλλά και των τοπικών γαιοκτημόνων. Στη θέση του παλιότερα πρέπει να υπήρχε κάποιο οχύρωμα και είναι από τα ελάχιστα στην χώρα που σώζονται στην κατάσταση αυτή. Είναι εκτάσεως 2,6 στρεμμάτων, με ακανόνιστο πολυγωνικό τοίχος 2 μέτρων που ακολουθεί το φυσικό ανάγλυφο του εδάφους και σώζεται στο ακέραιο. Ενισχύεται με έξι προεξέχοντες πύργους. Η διάμετρος του οχυρού είναι περίπου 100μ. Στο εσωτερικό του υπάρχουν ερείπια δυο δεξαμενών, ενός τζαμιού που πατάει πάνω σε παλιότερο κτήριο με λουτρό, καμαροσκεπαστής πυρυτιδαποθήκης, καθώς και δίχωρου κτηρίου μπροστά στην είσοδο για τις ανάγκες τις φρουράς. Το κάστρο διέθετε δυο εισόδους με την κύρια να βρίσκεται στην νότια πλευρά. Εντός του κάστρου υπήρχε δεξαμενή συλλογής νερού από τη βροχή, η οποία σώζεται σε καλή κατάσταση.
Koder, Johannes· Hild, Friedrich (1976). Tabula Imperii Byzantini, Band 1: Hellas und Thessalia (στα Γερμανικά). Vienna: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. ISBN3-7001-0182-1.
_(4).jpg)
_(5).jpg)
