Συγχορδία

Συγχορδία ονομάζεται στη θεωρία της μουσικής το σύνολο τριών τουλάχιστον φθόγγων που ηχούν ταυτόχρονα. Στο τονικό μουσικό σύστημα η συγχορδία σχηματίζεται με επάλληλους φθόγγους που απέχουν μεταξύ τους διάστημα τρίτης, δηλ. με την προσθήκη της τρίτης, της πέμπτης, της έβδομης κ.ο.κ πάνω από ένα βασικό φθόγγο. Ο φθόγγος αυτός ονομάζεται θεμέλιος και αποτελεί τη βάση και το χαρακτηριστικότερο φθόγγο της συγχορδίας. Οι υπόλοιποι φθόγγοι ονομάζονται τρίτη, πέμπτη, έβδομη, ένατη, κ.ο.κ. Αρμονικά πλήρης είναι η συγχορδία που περιέχει τουλάχιστον τρεις φθόγγους, η τρίφωνη συγχορδία. Με λιγότερους από τρεις, συνήθως χωρίς την πέμπτη, είναι ελλιπής. Μια συγχορδία μπορεί με την προσθήκη επάλληλων τριτών να επεκταθεί θεωρητικά απεριόριστα, στην πράξη όμως το πολύ μέχρι τη δέκατη τρίτη.

Είδη συγχορδιών

Ανάλογα με τα διαστήματα που περιέχουν οι τρίφωνες συγχορδίες, διακρίνονται σε μείζονες, ελάσσονες, αυξημένες ή ελαττωμένες. Η μείζονα συγχορδία περιέχει κάτω μια μεγάλη τρίτη (ίση με διάστημα δύο τόνων) και πάνω μια μικρή τρίτη (ίση με διάστημα ενός τόνου και ενός ημιτονίου), ενώ η ελάσσονα συγχορδία περιέχει τη μικρή τρίτη κάτω και τη μεγάλη πάνω. Η αυξημένη συγχορδία σχηματίζεται από δύο μεγάλες τρίτες και η ελαττωμένη από δύο μικρές.

Βαθμίδα	Ονομασία	στη μείζονα κλίμακα	Παράδειγμα (ντο μείζ.)	στην αρμονική ελάσσονα κλίμακα	Παράδειγμα (Λα ελάσ.)
I	Τονική	μείζονα	ντο - μι - σολ	ελάσσονα	λα - ντο - μι
II	Επιτονική	ελάσσονα	ρε - φα - λα	ελαττωμένη	σι - ρε - φα
III	Τρίτη ή Μέση	ελάσσονα	μι - σολ - σι	αυξημένη	ντο - μι - σολ#
IV	Υποδεσπόζουσα	μείζονα	φα - λα - ντο	ελάσσονα	ρε - φα - λα
V	Δεσπόζουσα	μείζονα	σολ - σι - ρε	μείζονα	μι - σολ# - σι
VI	Επιδεσπόζουσα	ελάσσονα	λα - ντο - μι	μείζονα	φα - λα - ντο
VII	Προσαγωγέας	ελαττωμένη	σι - ρε - φα	ελαττωμένη	σολ# - σι - ρε

Οι μείζονες και οι ελάσσονες συγχορδίες είναι σύμφωνες, γιατί περιέχουν σύμφωνα διαστήματα, οι αυξημένες, οι ελαττωμένες και όσες έχουν περισσότερους από τρεις φθόγγους, είναι διάφωνες, γιατί περιλαμβάνουν τουλάχιστο ένα διάφωνο διάστημα. Μείζονες συγχορδίες είναι στη μείζονα κλίμακα οι συγχορδίες Ι, IV και V, στη φυσική ελάσσονα κλίμακα οι συγχορδίες III, VI και VII, στην αρμονική ελάσσονα κλίμακα οι συγχορδίες V και VI και στη μελωδική ελάσσονα κλίμακα οι συγχορδίες IV και V. Ελάσσονες συγχορδίες είναι στη μείζονα κλίμακα οι συγχορδίες ΙI, III και VI, στη φυσική ελάσσονα κλίμακα οι συγχορδίες I, IV και V, στην αρμονική ελάσσονα κλίμακα οι συγχορδίες I και IV και στη μελωδική ελάσσονα κλίμακα οι συγχορδίες I και II. Αυξημένες συγχορδίες υπάρχουν μόνο στον ελάσσονα τρόπο: η ΙΙΙ στην αρμονική και στη μελωδική ελάσσονα κλίμακα. Ελαττωμένες συγχορδίες είναι η VII σε όλες τις κλίμακες εκτός από τη φυσική ελάσσονα και η II στη φυσική και στην αρμονική ελάσσονα.

Όπως και οι φθόγγοι μια κλίμακας στο τονικό σύστημα, έτσι και οι συγχορδίες που σχηματίζονται πάνω σ' αυτούς χαρακτηρίζονται από τη θέση τους μέσα στην κλίμακα και όχι από το απόλυτο τονικό ύψος τους. Αριθμούνται με λατινικούς αριθμούς και ονομάζονται όπως και οι βαθμίδες που έχουν για θεμέλιο.

Μια συγχορδία μπορεί να εμφανίζεται με τους φθόγγους που την αποτελούν κατά αύξουσα σειρά ύψους ή με άλλη σειρά. Σε ευθεία κατάσταση είναι η συγχορδία που έχει χαμηλότερο φθόγγο τη θεμέλιό της, σε πρώτη αναστροφή όταν χαμηλότερος φθόγγος είναι η τρίτη της, σε δεύτερη αναστροφή όταν χαμηλότερος φθόγγος είναι η πέμπτη, σε τρίτη αναστροφή όταν χαμηλότερος φθόγγος είναι η έβδομη, κ.ο.κ. Σε θέση όγδοης είναι η συγχορδία που έχει ψηλότερο φθόγγο τη θεμέλιο, σε θέση τρίτης η συγχορδία που έχει ψηλότερο φθόγγο την τρίτη και σε θέση πέμπτης η συγχορδία που έχει ψηλότερα την πέμπτη. Αν οι φθόγγοι μιας συγχορδίας εμφανίζονται με τη μικρότερη δυνατή απόσταση μεταξύ τους, λέμε ότι η συγχορδία είναι σε στενή ή κλειστή θέση. Αν απέχουν περισσότερο, τότε η συγχορδία είναι σε ευρεία ή ανοιχτή θέση.

Η χρήση των συγχορδιών

Η συγχορδία είναι το βασικό δομικό στοιχείο και το σημαντικότερο εργαλείο της αρμονικής, ομοφωνικής γραφής, όπως η μελωδία είναι βασική για την αντίστιξη. Από λειτουργική άποψη, σημαντική είναι η διάκριση των συγχορδιών μιας κλίμακας σε κύριες (I, IV, V) και δευτερεύουσες (II, III, VI, VII). Σε ένα μουσικό κομμάτι που είναι γραμμένο στο τονικό σύστημα, οι κύριες συγχορδίες είναι αυτές που κυριαρχούν και κτίζουν τον αρμονικό σκελετό του. Το άκουσμα των κύριων συγχορδιών είναι απαραίτητο και αρκεί για την εδραίωση της τονικότητας ενός κομματιού, ενώ θεωρητικά κάθε μουσικό κομμάτι είναι δυνατό να εναρμονιστεί με τη χρήση μόνο των κύριων συγχορδιών. Οι δευτερεύουσες συγχορδίες συμπληρώνουν τον αρμονικό σκελετό των κύριων συγχορδιών και πλουτίζουν την αρμονία, δεν είναι όμως καθοριστικές γι' αυτήν.

Πηγές για το σύνολο του λήμματος.^[1][2][3][4]

Πηγές

1. Συκιάς, Δημήτρης (Οκτώβριος 2014). «Σημειώσεις θεωρητικών μουσικής - 2 συγχορδίες» (PDF). Ιστολόγιο μαθημάτων θεωρίας μουσικής, σύνδεσμος 'Σημειώσεις Θεωρίας Συγχορδιών (νέο)'. Δημήτρης Συκιάς. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016. ^{[νεκρός σύνδεσμος]}
2. Λουκάκη, Ευαγγελία (2013). «Σημειώσεις σχολικής αρμονίας Ε. Λουκάκη - Μουσικού Λυκείου Ιλίου» (PDF). ΜΟΥΣΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΙΛΙΟΥ. Ευαγγελία Λουκάκη. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 15 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016. 
3. «Θεωρία της Μουσικής – Μαθήματα Μουσικής». lessons.andrekachri.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2016. 
4. «Music Theory/Chords - Wikibooks, open books for an open world». en.wikibooks.org. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2016.