PROFILBARU.COM

Στρατής Τσίρκας
Στρατής Τσίρκας
Όνομα στη; μητρική γλώσσα	Στρατής Τσίρκας (Ελληνικά)
Γέννηση	23 Ιουλίου 1911; Κάιρο Αίγυπτος
Θάνατος	27 Ιανουαρίου 1980 (68 ετών); Αθήνα Αττική Ελλάδα
Εθνικότητα	Έλληνας
Χώρα πολιτογράφησης	Ελληνική
Σπουδές	Αμπέτειος Σχολή (1928)
Ιδιότητα	μεταφραστής, ποιητής και συγγραφέας
Είδος τέχνης	συγγραφέας
Καλλιτεχνικά ρεύματα	Νεοελληνική πεζογραφία
Σημαντικά έργα	Ακυβέρνητες πολιτείες(1960), Χαμένη Άνοιξη(1976)
	δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Στρατής Τσίρκας (πραγματικό ονοματεπώνυμο Ιωάννης Χατζηανδρέας) (Κάιρο 23 Ιουλίου 1911 – Αθήνα 27 Ιανουαρίου 1980) ήταν Έλληνας, συγγραφέας από τους αξιολογότερους πεζογράφους της μεταπολεμικής γενιάς, περισσότερο γνωστός για τη μυθιστορηματική του τριλογία «Ακυβέρνητες πολιτείες» και το μυθιστόρημά του «Η χαμένη Άνοιξη».

Βιογραφία

Γεννήθηκε στο Κάιρο της Αιγύπτου στις 23 Ιουλίου 1911, το πρώτο από τα τέσσερα παιδιά του Κωστή Χατζηανδρέα (από την Ίμβρο) και της Περσεφόνης Σταμαράτη (με καταγωγή από τη Χίο). To 1917 γράφεται στην περίφημη Αμπέτειο Σχολή της πόλης, και αφού τελειώσει το δημοτικό της, θα εγγραφεί το 1923 στο εμπορικό τμήμα της σχολής για να σπουδάσει και παρά την επιθυμία του- ένα επάγγελμα.
Αποφοίτησε από τη σχολή το 1928 και αμέσως (17 χρονών) προσελήφθη στη "National Bank of Egypt", στην παλαιότερη και μεγαλύτερη τράπεζα της Αιγύπτου, αγγλικών (τότε) συμφερόντων.^[3]

Αυτήν την περίοδο επίσης, αναπτύσσεται το ενδιαφέρον του για τη λογοτεχνία - ενδιαφέρον που είχε από τα παιδικά του χρόνια- και μάλιστα δημοσιεύονται οι πρώτες μεταφράσεις του ποιημάτων του Χάινε, του Αλφρέ ντε Μυσσέ και του Σίλερ, στα έγκριτα ελλαδικά περιοδικά «Οικογένεια» και «Μπουκέτο», (1927) στα οποία υπογράφει με το πραγματικό του ονοματεπώνυμο ^[4].

Για τα επόμενα δέκα χρόνια εργάσθηκε ως λογιστής στην Άνω Αίγυπτο, όπου έγραψε τα πρώτα του ποιήματα και διηγήματα για τη ζωή των φελλάχων. Το 1930, γνωρίζει στην Αλεξάνδρεια τον Καβάφη, για τον οποίο έγραψε πολλά χρόνια αργότερα δύο βιβλία, Ο Καβάφης και η Εποχή του (1958) και Ο Πολιτικός Καβάφης (1971). Ασχολήθηκε με την ποίηση, το δοκίμιο, το διήγημα και το μυθιστόρημα, καθώς και με μεταφράσεις ξένων λογοτεχνών.

Το 1937 νυμφεύεται την Αντιγόνη Κερασώτη (πέθανε στις 9 Σεπτεμβρίου 2012) και τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου πηγαίνει στο Παρίσι, όπου συμμετέχει στο «Β΄ Διεθνές και Παγκόσμιο Συνέδριο Συγγραφέων για την υπεράσπιση της κουλτούρας ενάντια στον πόλεμο και στον φασισμό». Εκεί συγγράφει μαζί με τον ποιητή Λάνγκστον Χιουζ (Langston Hughes) τον Όρκο των ποιητών προς τον Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, τον οποίο διάβασε στο συνέδριο ο συγγραφέας Λουί Αραγκόν.

Το 1932 εργάσθηκε ως υπάλληλος στην Εθνική Τράπεζα της Αιγύπτου. To 1938 εγκαθίσταται μόνιμα στην Αλεξάνδρεια και από τον επόμενο χρόνο διορίζεται διεθυντής στο εργοστάσιο βυρσοδεψίας του Μικέ Χαλκούση, μια θέση που διατηρεί μέχρι την αναχώρησή του για την Αθήνα το 1963.

Από νεαρή ηλικία εντάχθηκε στο αριστερό κίνημα της Αιγύπτου και συνδέθηκε αρχικά, πιθανόν το 1928, με την κομμουνιστική ομάδα του Σακελλάρη Γιαννακάκη στο Κάιρο. Μαζί με τον Αλεξανδρινό ζωγράφο Γιάννη Μαγκανάρη (1918 - Αθήνα 2007) και άλλους Έλληνες Αιγυπτιώτες δημιουργούν την δραστήριο Πνευματική Εστία Ελλήνων Αλεξανδρείας. Το 1935, μαζί με τον Κύπριο ποιητή Θεοδόση Πιερίδη, εντάσσεται στην πολυεθνική οργάνωση Ligue Pacifiste, που ίδρυσε ο Ελβετός Paul Jacot-Descombes και αναλαμβάνει με τον Πιερίδη, τον συντονισμό του ελληνικού τμήματος της οργάνωσης. Την περίοδο αυτή αρθρογραφεί στο επίσημο όργανο της League, το περιοδικό Πολιτισμός-Civilisation, που εκδίδεται σε τρεις γλώσσες (Γαλλικά, Αραβικά και Ελληνικά).

Από το 1942, μαζί τον Θεοδόση Πιερίδη, τον Οδυσσέα Καραγιάννη, τον Στρατή Ζερμπίνη και άλλους, συμμετέχει στην έκδοση της αντιφασιστικής πολιτικής επιθεώρησης Έλλην, που εκδίδει ο δημοσιογράφος Άγγελος Κασιγόνης. Το 1943-44 είναι ανάμεσα στα ιδρυτικά στελέχη του φιλο-ΕΑΜικού Ελληνικού Απελευθερωτικού Συνδέσμου (ΕΑΣ) και από το 1945 μέχρι το 1961 είναι στέλεχος της παροικιακής κομμουνιστικής οργάνωσης «Αντιφασιστική Πρωτοπορία», της οποίας διετέλεσε και γραμματέας από το 1946 μέχρι το 1951. Στο διάστημα αυτό γράφει συχνά το κύριο άρθρο στις εφημερίδες Φωνή (1952-53) και Πάροικος (1953-61), που διευθύνει ο δημοσιογράφος Σοφιανός Χρυσοστομίδης και είναι τα επίσημα όργανα της Αντιφασιστικής Πρωτοπορίας.

Έχοντας εκδώσει τρεις συλλογές διηγημάτων από το 1944 μέχρι το 1954, το 1957 γράφει σε δέκα μέρες τη νουβέλα Νουρεντίν Μπόμπα, που εμπνέεται από την εθνικοποίηση της Διώρυγας του Σουέζ από τον Αιγύπτιο πρόεδρο Νάσερ. Ο «Μπόμπα» εκδίδεται στην Αθήνα από τον Κέδρο, κάνοντας έτσι τον Τσίρκα γνωστό στο αναγνωστικό κοινό της Ελλάδας.

Το σημαντικότερο έργο του όμως αποτελούν οι Ακυβέρνητες πολιτείες (1960-1965), που απαρτίζεται από τρία μυθιστορήματα: τη Λέσχη, την Αριάγνη και τη Νυχτερίδα, τα οποία εισάγουν έναν τολμηρό και πειραματικό μοντερνισμό στο ελληνικό μυθιστόρημα.

Η έκδοση της Λέσχης το 1960 προκάλεσε την αντίδραση της ηγεσίας του Κ.Κ.Ε., η οποία του ζήτησε να αποκηρύξει το έργο του. Ο Τσίρκας αρνήθηκε λέγοντας «Κατέγραψα τα γεγονότα, όπως ακριβώς τα έζησα. Η συνείδησή μου δεν είναι καπέλο να την πάρω απ' το ένα καρφί να την κρεμάσω στο άλλο». Λόγω της άρνησής του διεγράφη από το κόμμα, αλλά μετά τη διάσπαση του ΚΚΕ το 1968, προσχώρησε στο ΚΚΕ-Εσωτερικού. Η Αριάγνη (1962), το δεύτερο μέρος, που περιείχε ισχυρότερα δείγματα νοσηρών καταστάσεων της Αριστεράς, ανέλαβε ο Μάρκος Αυγέρης με «ασύγγνωστη εμπάθεια, να καταδικάσει για τη θέση της, ως ολίσθημα από τα ιδεολογικά θέσφατα»^[5],^[6] Κέντρο της τριλογίας είναι τα ιστορικά και πολιτικά γεγονότα της περιόδου στη Μέση Ανατολή και στις συγκρούσεις, που εξελίχθηκαν σε τρεις ακυβέρνητες πολιτείες, την Ιερουσαλήμ, το Κάιρο και την Αλεξάνδρεια. Ο Τσίρκας θεωρούσε ολόκληρη την τριλογία ως μια προσπάθεια δικαίωσης του κινήματος του Απρίλη του 1944, κατά το οποίο ο ελληνικός στρατός στη Μέση Ανατολή ξεσηκώθηκε ενάντια στην προσπάθεια διάλυσης και ολικής υποταγής του από τα μεταξικά στοιχεία και την αγγλική διοίκηση.

Μετά το πραξικόπημα που εδραίωσε τη Δικτατορία των συνταγματαρχών το 1967, ο Τσίρκας συμμετέχει στη «σιωπή» των λογοτεχνών και δε δημοσιεύει παρά μόνο μεταφράσεις. Όταν σταμάτησε η προληπτική λογοκρισία, συμμετείχε στην έκδοση των 18 κειμένων.

Το μυθιστόρημα Χαμένη Άνοιξη (1976) προοριζόταν να είναι το πρώτο μέρος μιας νέας τριλογίας με τίτλο «Δίσεχτα χρόνια». Έμελλε όμως να είναι το τελευταίο του έργο.

Η μετάφραση των Ακυβέρνητων Πολιτειών στα Γαλλικά από την Catherine Lerouvre και τη Χρύσα Προκοπάκη το 1971 απέσπασε το βραβείο των Κριτικών καί των Εκδοτών του καλύτερου ξένου μυθιστορήματος της χρονιάς στη Γαλλία το 1972.

Ο Τσίρκας πέθανε στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο στην Αθήνα στις 27 Ιανουαρίου του 1980 σε ηλικία 69 ετών.

Εργογραφία

Ποίηση

Φελλάχοι. Αλεξάντρεια, 1937.
Το Λυρικό Ταξίδι. Αλεξάντρεια, 1938.
Προτελευταίος Αποχαιρετισμός και το Ισπανικό Ορατόριο. Ορίζοντες, Αλεξάνδρεια 1946.

Διηγήματα

Αλλόκοτοι άνθρωποι και άλλα διηγήματα. Ορίζοντες, Αλεξάνδρεια 1944.
Ο Απρίλης είναι πιο σκληρός. Ορίζοντες, Αλεξάνδρεια 1947.
Ο ύπνος του θεριστή και άλλα διηγήματα. Τυπογραφείο Τ. Μπαρμπαγιεννέρη, Αλεξάνδρεια 1954.
Νουρεντίν Μπόμπα και άλλα διηγήματα. Κέδρος, Αθήνα 1957.
Στον κάβο κι άλλα διηγήματα. Κέδρος, Αθήνα 1966.

Μυθιστορήματα

Ακυβέρνητες Πολιτείες - Η Λέσχη. Κέδρος, Αθήνα 1961.
Ακυβέρνητες Πολιτείες - Αριάγνη. Κέδρος, Αθήνα 1962.
Ακυβέρνητες Πολιτείες - Η Νυχτερίδα. Κέδρος, Αθήνα 1965.
Η Χαμένη Άνοιξη. Κέδρος, Αθήνα 1976.

Μελέτες, δοκίμια και άλλα κείμενα

Ο Καβάφης και η εποχή του. Κέδρος, Αθήνα 1958.
Τα Τείχη ενός κριτικού και η Τέχνη του Καβάφη. Ανάτυπο από την Καινούργια Εποχή, 1959.
Μια άποψη για το Ημερολόγιο Καταστρώματος Β΄. Ανάτυπο από τον τόμο Για τον Σεφέρη, Αθήνα 1962.
Κ.Π. Καβάφη. Σχόλια στο Ράσκιν. Ένα ανέκδοτο χειρόγραφο του ποιητή. Ανάτυπο από την Επιθεώρηση Τέχνης (τχ. 108), Αθήνα 1963.
Ο Καβάφης και η σύγχρονη Αίγυπτος. Ανάτυπο από την Επιθεώρηση Τέχνης (τχ. 108), Αθήνα 1963.
Κ.Π. Καβάφης. Σχεδίασμα χρονογραφίας του βίου του. Ανάτυπο από την Επιθεώρηση Τέχνης (τχ. 108), Αθήνα 1963.
Ο πολιτικός Καβάφης. Κέδρος, Αθήνα 1971.
Τα ημερολόγια της τριλογίας Ακυβέρνητες Πολιτείες. Κέδρος, Αθήνα 1973.
Ο διηγηματογράφος Νίκος Νικολαΐδης, επιμ.- επίμετρο Λευτέρης Παπαλεοντίου, Εν Τύποις, Λευκωσία 2003.

Μεταφράσεις

Ανν Φιλίπ, Όσο κρατάει ένας στεναγμός. Θεμέλιο, Αθήνα 1965.
Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ, Ο μικρός πρίγκηπας. Ηριδανός, Αθήνα 1968.
Μάλκολμ Λόουρυ, Το μονοπάτι της βρύσης. Κέδρος, Αθήνα 1968.
Πιερ Ζαν Ζουβ, Στα βαθιά χρόνια. Κέδρος, Αθήνα 1968.
Αισώπειοι μύθοι, Χρυσές Εκδόσεις, Αθήνα χ.χ. [1968].
Ο θαυμαστός κόσμος των αδερφών Γκριμμ. Οι Φίλοι του Παιδιού, Αθήνα χ.χ. [1969].
Τσέζαρε Παβέζε, Κοπέλες μόνες. Κέδρος, Αθήνα 1969.
Σταντάλ, Οι Τσέντσι - 1599. Κέδρος, Αθήνα 1969.
Εράσμου, Μωρίας Εγκώμιον. Ηριδανός, Αθήνα 1970.
Peter Levi, Ο τόνος της φωνής του Σεφέρη. Ίκαρος, Αθήνα 1970.
Εμμανουέλ Ρομπλές, Μια ιταλική άνοιξη. Κέδρος, Αθήνα 1972.
Ανν Φιλίπ, Ένα καλοκαίρι κοντά στη θάλασσα. Κέδρος, Αθήνα 1978.

Βιβλιογραφία

Αφιερώματα περιοδικών

Τομές τχ. 40-43, 1978.
Θούριος, 7/2/1980.
Αντί, τχ. 148, 28/3/1980.
Πολίτης τχ. 32, 1-2/1980.
Η λέξη, τχ. 25/1983.
Διαβάζω, τχ. 171/1987.
Η λέξη, τχ. 136/1996.
Νέα Εποχή (Κύπρος), τχ. 5-6/1998.
Νέα Εποχή (Κύπρος), τχ. 1-2/1999.
Νέα Εποχή (Κύπρος), τχ. 5-6/1999.
Η Καθημερινή/Επτά Ημέρες, 6/2/2000.
Ελευθεροτυπία/Βιβλιοθήκη, 8/12/2000.
Αντί, τχ. 728/2000.
Αντί, τχ. 751/2001.
Η Αυγή/Αναγνώσεις, 3/4/2005.

Παραπομπές

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 BiblioNet. 11810. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2020.
↑ (Γερμανικά) Κατάλογος της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γερμανίας. 13740221X. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2020.
↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2018.
↑ Διαβάστε το ποίημα του Αλφρέ ντε Μυσσέ, «Αποσπερίτης» στο περιοδικό «Μπουκέτο» http://pleias.lis.upatras.gr/index.php/mpouketo/issue/view/10128 Αρχειοθετήθηκε 2015-07-07 στο Wayback Machine.
↑ Αλέξανδρος Αργυρίου, «Η λογοτεχνική παραγωγή μετά το 1941», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ, Αθήνα, 2000, σελ. 561.
↑ Διαβάστε ολόκληρη την κριτική του Μάρκου Αυγέρη σελ. 42-43 στο http://tsirkas.ekebi.gr/books/kritikes/ Αρχειοθετήθηκε 2016-10-13 στο Wayback Machine.