Προταθέν ελληνικό δημοψήφισμα του 2011

Στις 31 Οκτωβρίου 2011, προτάθηκε από τον Πρωθυπουργό της Ελληνικής Δημοκρατίας, Γιώργο Παπανδρέου, να διεξαχθεί δημοψήφισμα για την έγκριση ή την απόρριψη της απόφασης της συνόδου κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Οκτωβρίου του 2011. Η πρόταση προκάλεσε αντιδράσεις τόσο στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες όσο και στο εσωτερικό της Ελλάδας και τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. Ο Παπανδρέου απέσυρε την πρότασή του και παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία, ενώ σχηματίστηκε κυβέρνηση συνεργασίας με τη στήριξη της Νέας Δημοκρατίας και του Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού με πρωθυπουργό τον Λουκά Παπαδήμο.

Σύνοδος κορυφής Οκτωβρίου 2011

Δημόσιο χρέος κρατών ως ποσοστό του ΑΕΠ, όπως εκτιμάται για το τέλος του 2011

Στις 23 Οκτωβρίου συγκλήθηκε έκτακτη σύνοδος κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης με στόχο την κατάρτιση ενός οριστικού σχεδίου αντιμετώπισης της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη.^[1][2] Η σύνοδος κατέληξε σε συμφωνία που ανακοινώθηκε τα ξημερώματα της 27ης Οκτωβρίου και απέβλεπε σε «κούρεμα» κατά 50% του ελληνικού χρέους και πρόσθετο πακέτο βοήθειας προς την Ελλάδα ύψους 130 δις €. Με βάση τη συμφωνία οι ιδιώτες θα έπρεπε αποδεχτούν σε εθελοντική βάση, μείωση της αξίας των ελληνικών ομολόγων που διαθέτουν κατά 50%. Η συμφωνία συνοδευόταν από πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής με διάρκεια μέχρι το 2021 και δημιουργία μηχανισμού μόνιμης εποπτείας της Ελλάδας για την συνεχή παρακολούθηση της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων. Παράλληλα αποφασίστηκε η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών με ποσό ύψους 30 δις € και αύξηση κατά ένα τρις € των κεφαλαίων του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.^[3][4][5] Οι αποφάσεις της συνόδου κορυφής χαιρετίστηκαν θετικά από την κυβέρνηση ενώ αποδοκιμάστηκαν από όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, τα οποία έκαναν λόγο για απόφαση ελεγχόμενης χρεοκοπίας της Ελλάδας.^[6] Έντονη ανησυχία εκφράστηκε στο εσωτερικό της χώρας για τις επιπτώσεις της συμφωνίας στην εισοδηματική πολιτική των επόμενων ετών, στο μέλλον των ελληνικών τραπεζών και των ασφαλιστικών ταμείων που ήταν εκτεθειμένα σε ελληνικά ομόλογα.^[7]

Δημοψήφισμα

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα από τη Σύνοδο Κορυφής της 27ης Οκτωβρίου, ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου βρήκε την κατάσταση εκτός ελέγχου.^[8] Στη Θεσσαλονίκη διαδηλωτές προκάλεσαν τη ματαίωση της στρατιωτικής παρέλασης της 28ης Οκτωβρίου και την αποχώρηση του πρόεδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια.^[9] Το Σαββατοκύριακο o Παπανδρέου συγκέντρωσε μια μικρή ομάδα συμβούλων και τους αποκάλυψε το σχέδιό του για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τη νέα, ύψους 172 εκ. ευρώ δανειακή σύμβαση, ώστε να υποχρεωθούν να λάβουν θέση ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Αντώνης Σαμαράς, και οι εντός του ΠΑ.ΣΟ.Κ. διαφωνούντες, προβλέποντας ότι οι περισσότεροι θα την υποστήριζαν.^[8]

Τη Δευτέρα 31 Οκτωβρίου, ο Παπανδρέου ανακοίνωσε την απόφαση του για διεξαγωγή δημοψηφίσματος.^[10] Η απόφαση αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, άλλα και στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος. Την επόμενη μέρα ανεξαρτητοποιήθηκε η βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Μιλένα Αποστολάκη, εκφράζοντας τη διαφωνία της με την απόφαση του πρωθυπουργού για το δημοψήφισμα.^[11] Στις αγορές, το κόστος δανεισμού της Ελλάδας αλλά και άλλων χωρών της Ευρωζώνης αυξήθηκε αλματωδώς· η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου της Ιταλίας π.χ. ξεπέρασε το 6%. Ο πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί συμφώνησε με την καγκελάριο της Γερμανίας Άγγελα Μέρκελ να καλέσουν τον Παπανδρέου στις Κάννες όπου θα διεξαγόταν η σύνοδος των G20 για να τον πείσουν θέμα του δημοψηφίσματος να είναι η παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη.^[8]

Στις 2 Νοεμβρίου, μια ώρα πριν τη συνάντηση με τον Παπανδρέου και τον Βενιζέλο, αντιπρόεδρο της ελληνικής κυβέρνησης και υπουργό των οικονομικών, ο Σαρκοζί συνάντησε τη Μέρκελ, τον πρόεδρο του Γιούρογκρουπ Ζαν-Κλωντ Γιουνκέρ, τη διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ και τους προέδρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρόμπει και συμφώνησαν να τηρήσουν μία κοινή στάση έξι σημείων απέναντι στον Παπανδρέου που προέβλεπε ότι το δημοψήφισμα θα αφορούσε την παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη και ότι δε θα πραγματοποιούνταν η εκταμίευση της έκτης δόσης του πρώτου πακέτου διάσωσης μέχρι τη διενέργεια του δημοψηφίσματος. Στη συνάντηση ο Σαρκοζί επιτέθηκε στον Παπανδρέου και τον κάλεσε να αποφασίσει τι θα κάνει όταν επιστρέψει στην Αθήνα. Μετά το τέλος της συνάντησης η Μέρκελ και ο Σαρκοζί έδωσαν κοινή συνέντευξη τύπου στην οποία έκαναν δηλώσεις με αυτό το περιεχόμενο.^[8][12][13]

Πριν τη σύνοδο ο Μπαρόζο, δίχως να ενημερώσει τους υπολοίπους συμμετέχοντες, είχε επικοινωνήσει με τον Σαμαρά, που τον είχε πληροφορήσει ότι ήταν πλέον διατεθειμένος να στηρίξει μια κυβέρνηση συνεργασίας μεταξύ Νέας Δημοκρατίας και ΠαΣοΚ για να αποφύγει το δημοψήφισμα. Μετά τη λήξη της συνάντησης με την ελληνική αντιπροσωπεία ο Μπαρόζο, που ανησυχούσε για τη μετάδοση της κρίσης από την Ελλάδα στην υπόλοιπη Ευρωζώνη και για την αστάθεια που θα προκαλούνταν τον μήνα που θα μεσολαβούσε μέχρι τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος, παρότρυνε το Βενιζέλο να δράσει για την ακύρωση του δημοψηφίσματος.^[8] Όταν τα ξημερώματα της Πέμπτης 3 Νοεμβρίου η ελληνική αποστολή επέστρεψε στην Αθήνα, δημοσιεύτηκε δήλωση του τότε υπουργού Οικονομικών και αντιπροέδρου της κυβέρνησης Ευάγγελου Βενιζέλου κατά της διεξαγωγής δημοψηφίσματος, στην οποία ισχυριζόταν ότι η θέση της Ελλάδας μέσα στο ευρώ είναι μια ιστορική κατάκτηση της χώρας που δεν μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση. Το κεκτημένο αυτό του ελληνικού λαού δεν μπορεί να εξαρτηθεί από την διεξαγωγή δημοψηφίσματος.^[14][15] Με τη στάση του Βενιζέλου συντάχθηκαν πολλοί υπουργοί και βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος,^[16] ενώ την υιοθέτησε και ο Γιώργος Παπανδρέου την ίδια ημέρα με ομιλία του στο υπουργικό συμβούλιο.^[17]

Το δημοψήφισμα αυτό είχε δημιουργήσει φόβους ότι θα προκαλούσε αντιδράσεις πανικού, με ταχύτατα αρνητικές συνέπειες στην οικονομία που θα μπορούσαν πρακτικά να οδηγήσουν και στην έξοδο της χώρας από το ευρώ. «Εγώ δεν απέτρεψα ένα δημοψήφισμα για το δεύτερο πρόγραμμα. Αυτό το οποίο μας είχαν πει στις Κάννες είναι ότι, αν θέλετε να κάνετε δημοψήφισμα, να κάνετε δημοψήφισμα 'Ναι ή Όχι' στο ευρώ και ό,τι δημοψήφισμα και να κάνετε εμείς θα το εκλάβουμε ως δημοψήφισμα 'Ναι ή Όχι' στο ευρώ», δήλωσε για το θέμα ο Ευάγγελος Βενιζέλος, τον Απρίλιο του 2016.^[18]

Νέα κυβέρνηση

Δείκτης ανεργίας από το 2004 ως το 2016

Έχοντας παραιτηθεί από την ιδέα του δημοψηφίσματος, ο πρωθυπουργός κατάφερε στην ψηφοφορία της 4ης Νοεμβρίου να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από τη βουλή, με 153 ψήφους υπέρ (ψήφισε υπέρ και η Λούκα Κατσέλη η οποία στη συνέχεια επανεντάχθηκε στο ΠΑ.ΣΟ.Κ.) και 145 ψήφους κατά.^[19] Την Κυριακή 6 Νοεμβρίου συναντήθηκε στο προεδρικό μέγαρο με τον πρόεδρο της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αντώνη Σαμαρά, ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας. Στη συνάντηση υπήρξε συμφωνία μεταξύ των δύο πολιτικών αρχηγών για σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας.^[20][21] Ακολούθησαν τετραήμερες διαβουλεύσεις με συμμετοχή των κομματικών επιτελείων του ΠΑ.ΣΟ.Κ., της Νέας Δημοκρατίας και του ΛΑ.Ο.Σ., για την επιλογή του προσώπου που θα ηγούνταν στο νέο κυβερνητικό σχήμα. Οι διεργασίες ολοκληρώθηκαν την Πέμπτη 10 Νοεμβρίου, οπότε επιλέχτηκε ο Λουκάς Παπαδήμος, ως νέος πρωθυπουργός.^[22] Η νέα κυβέρνηση, που ορκίστηκε στις 11 Νοεμβρίου του 2011, περιλάμβανε έξι στελέχη από τη Νέα Δημοκρατία, τέσσερα από το ΛΑ.Ο.Σ., ενώ παρέμειναν σχεδόν όλα τα στελέχη της κυβέρνησης Παπανδρέου.^[23] Στις 11 Απριλίου 2012, ο Λουκάς Παπαδήμος ανακοίνωσε την πρόθεση του να παραιτηθεί, πιστεύοντας ότι η κυβέρνηση έχει ολοκληρώσει το έργο που κλήθηκε να επιτελέσει, και έτσι προκηρύχθηκαν οι εκλογές της 6ης Μαΐου 2012.

Παραπομπές

1. Πρώτο Θέμα Αρχειοθετήθηκε 2011-12-14 στο Wayback Machine. Στις 23 Οκτωβρίου η έκτακτη Σύνοδος Κορυφής (10-10-2011)
2. zougla.gr Αρχειοθετήθηκε 2012-05-15 στο Wayback Machine. Άρχισε η Σύνοδος Κορυφής (23-10-2011)
3. Το Βήμα Τρεις μήνες αγωνίας για 10 πέτρινα χρόνια (27-10-2011)
4. real.gr Κούρεμα 50% μόνιμη εποπτεία στην Αθήνα (27-10-2011)
5. Ναυτεμπορική Αρχειοθετήθηκε 2011-10-29 στο Wayback Machine. Αύξηση των πόρων του EFSF στο 1 τρισ. Ευρώ (27-10-2011)
6. Ελευθεροτυπία «Καταδικάζουν» τα κόμματα τη συμφωνία της 27ης Οκτωβρίου (30-10-2011)
7. Τα Νέα Οι πρώτες εκτιμήσεις για το «κούρεμα» και τις επιπτώσεις στη ζωή μας (27-10-2011)
8. Peter Spiegel (2014-05-11). «"It was the point where the eurozone could have exploded"». Financial Times. http://www.ft.com/cms/s/0/f6f4d6b4-ca2e-11e3-ac05-00144feabdc0.html. Ανακτήθηκε στις 2014-05-12. 
9. «Ματαιώθηκε η στρατιωτική παρέλαση στη Θεσσαλονίκη, αποχώρησε ενοχλημένος ο Κ.Παπούλιας». 2011-08-28. http://news.in.gr/greece/article/?aid=1231135088. Ανακτήθηκε στις 2014-05-12. 
10. «Διεξαγωγή δημοψηφίσματος ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός». news247. 31 Οκτωβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2015. 
11. «Φυλλορροεί το ΠΑΣΟΚ, ανεξαρτητοποιήθηκε και η Μιλένα». Εφημερίδα Ελευθεροτυπία. 2011-11-01. http://www.enet.gr/?i=news.el.politikh&id=322623. Ανακτήθηκε στις 2011-11-01. 
12. «Χρεοκοπία... και με επιλογή μας». real.gr. 3 Νοεμβρίου 2011. 
13. «Μέρκελ –Σαρκοζί υπαγορεύουν όρους του δημοψηφίσματος». Ελευθεροτυπία. 3 Νοεμβρίου 2011. 
14. Ευάγγελος Βενιζέλος. «Δήλωση Ευ. Βενιζέλου αμέσως μετά την επιστροφή του από τις Κάννες». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2015. 
15. «Πέταξε το γάντι στον πρωθυπουργό». zougla.gr. 3 Οκτωβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-05-15. https://web.archive.org/web/20120515002944/http://www.zougla.gr/page.ashx?pid=2&aid=410954&cid=6. Ανακτήθηκε στις 2015-06-30. 
16. ««Όχι» Βενιζέλου στο δημοψήφισμα για παραμονή ή όχι στο ευρώ - Σωρεία αντιδράσεων υπουργών και βουλευτών». 2011-11-03. http://news.in.gr/greece/article/?aid=1231135872. Ανακτήθηκε στις 2014-05-12. 
17. Παπανδρέου, Γεώργιος (3 Νοεμβρίου 2011). «Εισήγηση του Πρωθυπουργού στη Συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου». Γιώργος Α. Παπανδρέου. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Απριλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2016. 
18. Ευάγγελος, Βενιζέλος (22 Απριλίου 2016). «20/4/2016 Σχετικά με την πρόταση για δημοψήφισμα του 2011 και του 2015». vimeo. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2016. 
19. news247 Αρχειοθετήθηκε 2012-03-20 στο Wayback Machine. Πήρε ψήφο εμπιστοσύνης η κυβέρνηση (04-11-2011)
20. Το Βήμα Καταρχήν συμφωνία στη συνάντηση Παπούλια – Παπανδρέου – Σαμαρά (06-11-2011)
21. Τα Νέα Ολοκληρώθηκε η συνάντηση Παπανδρέου - Σαμαρά ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας (06-11-2011)
22. megatvΑρχειοθετήθηκε 2012-03-12 στο Wayback Machine. Λουκάς Παπαδήμος ο νέος πρωθυπουργός (10-11-2011)
23. news247 Αρχειοθετήθηκε 2012-03-07 στο Wayback Machine. Η νέα κυβέρνηση του Λουκά Παπαδήμου