Ελικόπτερο Bell UH-1 Iroquois ψεκάζει Πορτοκαλί Παράγοντα πάνω από βιετναμική αγροτική περιοχή.
Ο Πορτοκαλί Παράγοντας (αγγλικά: Agent Orange) είναι η κωδική ονομασία για ένα από τα φυτοκτόνα και αποφυλλωτικά που χρησιμοποιήθηκαν απο το Στρατό των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, για την απογύμνωση των δασών του Βιετνάμ. Το πρόγραμμα είχε το όνομα Επιχείρηση Ranch Hand και διήρκεσε από το 1961 μέχρι το 1971. Εκτιμάται από το Βιετνάμ πως η χημική αυτή ουσία σκότωσε ή ακρωτηρίασε 400.000 ανθρώπους και είναι υπεύθυνη για 500.000 παιδιά γεννημένα με δυσμορφίες.[1]
Η ουσία είναι μίγμα 50/50 από 2,4,5-Τ και 2,4-D και δημιουργήθηκε για λογαριασμό του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ κυρίως από την εταιρία Μονσάντο και την εταιρία Ντόου. Το 2,4,5-Τ που χρησιμοποιήθηκε για την δημιουργία του παράγοντα βρέθηκε αργότερα να περιέχει την 2,3,7,8-τετραχλωροδιβενζοδιοξίνη, μια εξαιρετικά τοξική ουσία. Η ονομασία του παράγοντα οφείλεται στις πορτοκαλί ρίγες των βαρελιών (200Λ) μέσα στα οποία μεταφερόταν. Ο πορτοκαλί παράγοντας ήταν η πιο διαδεδομένη ουσία από τα λεγόμενα "Φυτοκτόνα του ουράνιου τόξου".[2]
Κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ, και ανάμεσα στις περίοδους 1962 και 1971, ο στρατός των ΗΠΑ ψέκασε 50.000.000 λίτρα από χημικά φυτοκτόνα και φυλλοκαταστροφικές ουσίες. Εκτός από το Βιετνάμ, οι ουσίες ψεκάστηκαν επίσης και στο ανατολικό Λάος και σε μέρη της Καμπότζης, στα πλαίσια της επιχείρησης "Ranch Hand".[3] Στόχος αυτής της επιχείρησης ήταν η απογύμνωση των δέντρων στα δάση και τις αγροτικές περιοχές, περιοχές στις οποίες οι αντάρτες έβρισκαν κάλυψη και τροφή.[4][5]
Οι ΗΠΑ ξεκίνησαν να βάζουν στόχο τις καλλιέργειες τροφίμων τον Οκτώβριο του 1962, χρησιμοποιώντας κυρίως τον Μπλε Παράγοντα. Το 1965, 42 τοις εκατό των ψεκασμών ήταν αποκλειστικά σε καλλιέργειες τροφίμων.[5] Μετά από αυτό σημειώθηκε ραγδαία αύξηση του πληθυσμού των πόλεων. Τα ποσοστά μετατόπισης ανθρώπων από τα χωριά στις πόλεις αυξήθηκαν στο Νότιο Βιετνάμ, καθώς οι αγρότες έφευγαν από τα χωριά τους προς τις πόλεις, οι οποίες ελέγχονταν από τις ΗΠΑ. Ο πληθυσμός του Νοτίου Βιετνάμ αυξήθηκε, από 2,8 εκατομμύρια το 1958, στα 8 εκατομμύρια το 1971 (πάνω από 300%). Η συρροή αυτή είχε ως αποτέλεσμα μιαν ανεξέλεγκτη αύξηση του πληθυσμού των πόλεων. Περίπου 1,5 εκατομμύρια ζούσαν σε παραγκουπόλεις της Σαϊγκόν, ενώ πολλοί προνομιούχοι πολίτες και το αμερικανικό προσωπικό ζούσαν σε συνθήκες πολυτελείας.[6]
Το αρχείο της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ δείχνει ότι τουλάχιστον 6.542 αποστολές ψεκασμού έλαβαν χώρα κατά την διάρκεια της επιχείρησης "Ranch Hand".[7] Μέχρι το 1971, το 12% ολόκληρης της έκτασης του Νοτίου Βιετνάμ είχε εμποτιστεί με φυλλοκαταστροφικά χημικά, τα οποία χρησιμοποιούνταν σε ποσότητες που ξεπερνούσαν, κατά μέσο όρο, δεκατρείς φορές το εγκεκριμένο όριο για οικιακή χρήση.[8] Στο Νότιο Βιετνάμ, μόνο, περίπου δέκα εκατομμύρια εκτάρια αγροτικής γης τελικά καταστράφηκαν.[9] Σε μερικές περιοχές, οι συγκεντρώσεις διοξίνης στο χώμα και το νερό ήταν εκατοντάδες φορές πάνω από τα όρια ασφαλείας που είχαν τεθεί από το Γραφείο Περιβαλλοντικής Προστασίας των ΗΠΑ.[10][11] Συγκεντρωτικά, σε μία περίοδο εννέα χρόνων, πάνω από το 20% των δασών του Βιετνάμ ψεκάστηκε τουλάχιστον μία φορά.[5]
