Η Πηλιορείτικη αρχιτεκτονική είναι η παραδοσιακή αρχιτεκτονική η οποία αναγνωρίζεται στα σπίτια, τα αρχοντικά και τις εκκλησίες του Πηλίου. Αυτή η αρχιτεκτονική εφαρμόζεται μέχρι και σήμερα σε έργα υποδομής όπως βρύσες (κρήνες) και γεφύρια. Η πηλιορείτικη αρχιτεκτονική διατηρείται εδώ και πολλά χρόνια, την οποία διακρίνουμε στα παλιά αρχοντικά που συναντάμε σε καθένα από τα χωριά του Πηλίου. Σχεδόν σε όλα τα αρχοντικά του ο τρόπος κτισίματός τους έχει μοναδικά και γηγενή χαρακτηριστικά, καθώς είναι χτισμένα με πλάκες και πέτρες της ευρύτερης περιοχής. Αξίζει να σημειώσουμε πως τα υλικά αυτά έχουν παρθεί από τα ορυχεία του Πηλίου[1]. Το 1980 τα χωριά του Πηλίου ανακηρύχτηκαν διατηρητέοι οικισμοί με ειδικούς όρους δόμησης.
Ιστορικά στοιχεία
Τα αρχοντικά του Πηλίου διακρίνονται σε διάφορους τύπους αρχιτεκτονικής. Ένας μεγάλος αριθμός ανήκει στον βορειοελλαδίτικο τύπο ο οποίος αναπτύχθηκε κατά τη διαφυγή προσφυγικών ομάδων στο Πήλιο, την εποχή της Τουρκοκρατίας. Οι πρόσφυγες αυτοί κατάγονταν από την Ήπειρο και ήταν τεχνίτες της πέτρας. Ένα μικρότερο ποσοστό αρχοντικών εντάσσεται στον νεοκλασικό τύπο τον οποίον έφεραν οι ομογενείς της Αιγύπτου, με λιτές γραμμές, μεγάλα και συμμετρικά παράθυρα, σιδερόφραχτα μπαλκόνια και μαρμάρινες λεπτομέρειες.[1]
Οι τοίχοι των σπιτιών είναι αρκετά μεγάλοι σε πάχος (20-25cm), με αποτέλεσμα το καλοκαίρι τα σπίτια να είναι δροσερά και το χειμώνα ζεστά[2].
Λεπτομερειακά στοιχεία
Η Πηλιορείτικη αρχιτεκτονική διακρίνεται σε τρεις μεγάλες εποχές και ενότητες.
1η ενότητα
Όσον αφορά στην αρχιτεκτονική στην πρώτη ενότητα αναφέρεται η περίοδος της δημιουργικής προεργασίας. Τα συγκεκριμένα κτήρια έχουν κτιστεί στα μέσα του 18ου αιώνα. Αρκετά από τα αρχοντικά εντάσσονται στην πρώιμη "Πηλιορείτικη Αρχιτεκτονική": διαθέτουν πέτρινο κορμό ο οποίος καταλαμβάνει μεγάλη έκταση στο χώρο αυτό, διάτρητο από πολεμότρυπες με μικρά και συμμετρικά τοποθετημένα παράθυρα καθώς και με μια μεγάλη και ψηλή είσοδο. Σε αυτή τη φάση υπάρχουν συνήθως τρεις όροφοι, ο πρώτος από τους οποίους είναι πάντοτε χτισμένος από πέτρα,ενώ στα επάνω πατώματα παρατηρούμε συνδυασμό πέτρας και ξύλου. Όσον αφορά στον τελευταίο όροφο, υπάρχουν ξύλινοι πρόβολοι οι οποίοι στήριζαν εξώστες ανοιχτούς ή κλειστούς που λέγονται "εξώστεγα". Αυτό αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής των πηλιορείτικων αρχιτεκτονικών κατοικιών,με την πληθώρα και την εναλλαγή ανοιχτών και κλειστών χώρων από διάσπαρτες σειρές παραθύρων.
2η ενότητα
Η δεύτερη ενότητα σχετίζεται με την παραδοσιακή τεχνική οικοδόμηση και κυρίως με τον όγκο στα χρόνια 1750-1850. Το αστικό αρχοντικό εγκαινιάζεται με στόχο να εκτελέσει και να εφαρμόσει τις ανάγκες οχύρωσης. Ακολουθώντας τα στοιχεία της μεγάλης πέτρινης βάσης εξελίχθηκαν οι κοινόχρηστοι ημιυπαίθριοι χώροι προσπέλασης συνάψεων: το μεγάλο τριμερές δοξάτο το οποίο είναι κλεισμένο με τσαμπά και πλούσιο σε διαδοχικά παράθυρα. Η ακόμα σπουδαιότερη εξέλιξη της κάτοψης των χώρων υποδοχής με μουσαφίροντα σε συγκεκριμένη θέση,σε ορθή γωνιακή πτέρυγα. Η βάση είναι αποκλειστικά χτισμένη με πέτρα σχηματίζοντας ορθή και κάθετη γωνία (Γ). Επίσης ,στα οικήματα υπάρχει το ισόγειο,γνωστό ως <<κατώι>> Μια χαρακτηριστική ιδιαιτερότητα των πηλιορείτικων σπιτιών του τελευταίου ορόφου είναι οι πολύχρωμοι φεγγίτες οι οποίοι διακοσμούνται πάνω από τα παράθυρα.[3] Το αρχοντικό Τζοάννου κατασκευασμένο πιθανώς στα μέσα του 19ου αιώνα σε μια περίοδο «λανθάνουσας παρακμής» (1830-1860), όπου κάτω από «ακαδημαϊκές» επιρροές, υπάρχει μια τάση για μια πιο συμμετρική όψη. Έτσι, στο αρχοντικό Τζοάννου πάνω στον κατακόρυφο άξονα συμμετρίας υπάρχουν κάποια κατασκευαστικά στοιχεία, όπως το κεντρικό ηµιεξαγωνικό σαχνισί.[4]
3η ενότητα
Αρχοντικό Τζοάννου, Έτος κατασκευής μέσα 19ου αιώνα, Ανακασιά, Πήλιο, Μαγνησία
Η τρίτη αρχιτεκτονική ενότητα είναι δημιουργία της πρόωρης άνθησης των απόδημων Πηλιορειτών. Εμπλουτισμένη με «ακαδημαϊκά στοιχεία», παρουσιάζοντας την καινοτομία και το σύγχρονο τρόπο ζωής. Έχει σχέση με την «Ύστερη Πηλιορείτικη Αρχιτεκτονική» που παρατηρείται το 1860-1890. Όλα τα στοιχεία αυτής της αρχιτεκτονικής αποτελούν αυτή τη διαχρονική αλλαγή. Πλέον τώρα η κεντρική είσοδος συνδέεται απευθείας με την μακρόστενη σάλα καθώς δεξιά και αριστερά προβάλλονται αρμονικά δωμάτια παρόμοιας τοποθέτησης.
