Παντάνασσα Ρεθύμνης

Συντεταγμένες: 35°15′21″N 24°35′38″E

Παντάνασσα
Παντάνασσα Παντάνασσα
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Κρήτης
Περιφερειακή Ενότητα	Ρεθύμνου
Δήμος	Αμαρίου
Δημοτική Ενότητα	Σιβρίτου
Γεωγραφία
Νομός	Ρεθύμνης
Υψόμετρο	480
Πληθυσμός
Μόνιμος	168
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Αντάνασσος
Ταχ. κώδικας	740 61
Τηλ. κωδικός	740 61
Σχετικά πολυμέσα

Η Παντάνασσα

Η Παντάνασσα είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Αμαρίου, στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης.^[1][2]

Γενικά στοιχεία

Η Παντάνασσα βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του όρους Κατσονήσι σε υψόμετρο 480 μέτρα^[1] ενώ απέχει περίπου 29 χλμ. ΝΑ. από το Ρέθυμνο και 5 χλμ. Δ. από την Αγία Φωτεινή (έδρα του δήμου). Συνορεύει με τα χωριά Βολεώνες (Β.) και Πατσός (ΝΔ.) του ίδιου δημου.

Το όνομα του χωριού πιθανολογείται ότι έχει σχέση με το προελληνικό ΑΝΤΑΝΑΣΣΟΣ και ότι άλλαξε, όταν κτίστηκε η ομώνυμη Παναγία η Παντάνασσα τον 12ο αιώνα η οποία καταστράφηκε και στη θέση της κτίστηκε ο σύγχρονος ναός του χωριού. Οι κάτοικοι του ασχολούνται με την κτηνοτροφία, την παραγωγή λαδιού και κηπευτικών.^[3] Βορειοδυτικά, βρίσκεται το Φράγμα των Ποταμών.^[4] Στην βορειοανατολική πλαγιά του λόφου Βένι βρίσκεται ο Άγιος Αντώνιος, καθολικό εγκαταλελειμμένου μοναστηριού.

Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα, μετά την Ένωση της Κρήτης, το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας.^[5] Σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι αποτελεί κοινότητα^[6] και σύμφωνα με την απογραφή 2011 έχει 268 κατοίκους^[7].

Δείτε: Κοινότητα Παντανάσσης

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό πήρε μέρος σε αρκετούς επαναστατικούς αγώνες. Από την Παντάνασσα καταγόταν ο οπλαρχηγός Εμμανουήλ Πορτάλιος, που πούλησε την μισή του περιουσία για τον απελευθερωτικό αγώνα κατά των Τούρκων.^[8] Επίσης από την Παντάνασσα καταγωγή είχε ο Στυλιανός Ιερωνυμάκης (Καπετανοστελης), που σκότωσε τον υψηλόβαθμο Τούρκο με την ονομασία Τρικέφαλος σε μια περιοχή κοντά στο Αρκάδι.

Το σημαντικότερο είναι ότι η Παντάνασσα είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στις επαναστάσεις κατά των Τούρκων και των Γερμανών, αλλά πάντα υπήρχε ιδιαίτερη μυστικότητα σε όλες τις προσπάθειες από τους κατοίκους του χωριού. Στην κρητική μουσική παράδοση είχε βγάλει το Γιώργο Μουζουράκη και το Στρατή Σπυριδάκη.

Στο χωριό υπάρχουν άτομα που γνωρίζουν παλαιούς χορούς της Κρήτης. Στη μουσική τους περιλαμβάνονται και τα ριζίτικα, κάτι που δε συναντάμε σε χωριά του Νομού Ανατολικής Ρεθύμνης.

Αναφέρεται στην επαρχία Αμαρίου το 1577 από το Fr. Barozzi (fo27r) Pandanasso από τον Καστροφύλακα (Κ173) Andanasso με 273 κατ. το 1583 και από τον Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα (Μνημεία Κρητ. Ιστ. V, σελ. 129) Pandanasso, το 1630. Φαίνεται ότι από τότε ακούονταν και οι δύο τύποι του τοπωνυμίου. Στην απογραφή του 1834 αναφέρεται Edanoso (Pashley, Travels In Crete, II, σ. 314) με 8 χριστιαν. και 7 τουρκ. οικογένειες. Το 1881 αναφέρεται Αντάνασσος στο δήμο Μέρωνα, με 211 Χριστιαν. κάτ. και το 1900 Αντάνασσος στον ίδιο δήμο με 169 κάτ. Το 1920 είναι έδρα ομώνυμης κοινότητας και αναφέρεται Παντάνασσα με 248 κάτ. το 1928 με 255, το 1940 με 281, το 1951 με 267, το 1961 με 243, και το 1971 με 173 κάτ.

Το τοπωνύμιο Αντάνασσος είναι προϊστορικό (Βλ. Υπόμνημα Ετ. Κρητ. Ιστ. Μελετών, "Κρητικά Χρονικά" τομ. Ι', σελ. 399). Συνεπώς δεν είναι επώνυμο της Παναγίας, που υπάρχει εκκλησία στο χωριό με 101 θυροπαράθυρα (κατά το Εμ. Λαμπρινάκη , Γεωγραφία Κρήτης, σ. 111). Ίσως πρόκειται περί προϊστορικού οικισμού.

Εκκλησίες και Ξωκλήσια

• Κοίμηση της Θεοτόκου
• Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και η Αγία Τριάδα, πρόκειται για την εκκλησία στο κοιμητήριο του χωριού
• Μεταμόρφωση του Σωτήρος κτισμένη επάνω σε λοφίσκο
• Άγιο Πνεύμα κτισμένη επάνω στη Βίγλα, ένα λόφο στα δυτικά του χωριού
• Αγία Κυριακή, κτισμένη στη θέση Ποταμοί
• Αγία Σοφία μες στο χωριό, σήμερα είναι ερειπωμένη
• Άγιος Στέφανος
• Άγιος Γεώργιος, σήμερα είναι ερειπωμένη
• Προφήτης Ηλίας, κτισμένη στη θέση Αϊ-Λιας
• ΄Άγιος Ιωάννης ο Ριγολόγος (δηλαδή αυτός που φέρνει ρίγη), κτισμένη στην τοποθεσία Αρναούτη. Γιορτάζει στις 29 Αυγούστου.
• Άγιος Κωνσταντίνος.

Τοπωνύμια

• Βένι
• Ερημοκλησσιές
• Ποταμοί
• στου Αρναούτη
• Σταυρός, λόφος στα δυτικά του χωριού
• Πρησμένος δέτης, απότομος βράχος στα όρη που δεσπόζει στην κορυφή τους.Εκεί φυτρώνουν πολλά αγριοβότανα, μεταξύ αυτών και αυτοφυής δίκταμος. Δίπλα του βρίσκεται η περιοχή "Νερατζιές πλάι"
• Μουριά
• Μοναχός Πλάτανος, τοποθεσία στα όρη. Δεσπόζει ένα πλατάνι και στη ρίζα του αναβλύζει μια μικρή πηγή, η Χωστή Βρύση
• Μουλαλή Λάκος, τοποθεσία στα ΝΔ του χωριού
• Χοιροχάρου, τοποθεσία κοντά στο χωριό, στο δρόμο για την Πατσό
• Κοπράνα, τοποθεσία κοντά στο φράγμα . Παλιά εκεί λειτουργούσαν καμίνια για την παρασκευή κάρβουνου
• Λιμνί
• Λιβάδες, πολύ εύφορη τοποθεσία κοντά στο χωριό
• Χαράκι δυτικά του χωριού, ένας ιδιαίτερα θαμνώδης λοφίσκος,
• Πηλός, τοποθεσία με πλούσιους ελαιώνες
• Φαράγγι, τοποθεσία δυτικά του χωριού, συναντάει το φαράγγι του Αγίου Αντωνίου
• Μεγάλη Βρύση, τοποθεσία κοντά στου Αρναούτη. Εκεί βρίσκεται η βασική πηγή ύδρευσης
• Ματσουκάδες, τοποθεσία στα όρη
• Μαχί
• Παχιά Λίμνη, τοποθεσία στα βόρεια του χωριού
• Δέματα,
• Λιγύρι, τοποθεσία στα όρη
• Καστρί, λόφος στα δυτικά του χωριού
• Μεζάρι, τοποθεσία στο δρόμο για τον Πηλό
• Παππά αμπέλι, εύφορη περιοχή με πολλές καλλιέργειες
• Κατσογρίδου
• Κεφάλι

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Amariotes.com
• https://omospamari.gr/
• https://www.amari.gr/

Παραπομπές

1. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. 48. Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. 1996. σελ. 77. 
2. «Δημοτικές Ενότητες | Δήμος Αμαρίου». www.amari.gr. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2023. 
3. «Παντάνασσα | amariguide.gr». www.amariguide.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαΐου 2023. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2023. 
4. «Ταξιδιωτικός Οδηγός Κρήτης - Φράγμα Ποταμών Αμαρίου». www.cretanbeaches.com. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2023. 
5. «ΕΕΤΑΑ-Διοικητικές Μεταβολές των Οικισμών». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2023. 
6. «e-nomothesia: Τράπεζα Πληροφοριών Νομοθεσίας». 
7. «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού», σελ. 10884 (σελ. 410 του pdf)
8. «Εμμανουήλ Νικ. Πορτάλιος: Έδωσε όλη του την περιουσία στον αγώνα». RethNea.gr. 30 Δεκεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2023.