Ο Ναός των Αγίων Αποστόλων του Σολάκη είναι μεσοβυζαντινή εκκλησία στη νοτιοανατολική γωνία της Αρχαίας Αγοράς της Αθήνας και νότια της Στοάς του Αττάλου. Κτίστηκε στα τέλη του 10ου αιώνα και σώζεται ακέραια από τον μεσαίωνα. Η αρχιτεκτονική της σηματοδοτεί την αρχή του Αθηναϊκού Βυζαντινού ρυθμού. Είναι κτισμένη επάνω σε τμήμα των θεμελίων του Νυμφαίου. Ανακαινίστηκε το 1954-57.
Η βάση του ναού είναι σχήματος σταυροειδούς με αψίδες στις τέσσερεις πλευρές και νάρθηκα στη δυτική πλευρά, ενώ τέσσερεις κίονες στηρίζουν τον θόλο. Το ιερό και το πάτωμα ήταν αρχικά από μάρμαρο. Σώζονται μερικές αγιογραφίες από τον 17ο αιώνα.
Ιστορική αναδρομή
Ο τρούλος του ναού, εσωτερικά
Ο ναός κτίστηκε στα τέλη του 10ου αιώνα και σώζεται ακέραιος από την εποχή της κατασκευής του.[2] Το προσωνύμιο «Σολάκη» παραπέμπει είτε στον κτήτορα της εκκλησίας ή σε οικογένεια που την είχε υπό την ιδιοκτησία της. Είναι κτισμένη επάνω σε μέρος των θεμελίων αρχαίου νυμφαίου του 2ου αι. μ.Χ. Στο πέρασμα του χρόνου υπέστη πολλές επιδιορθώσεις και επισκευές με τελευταία αυτή που έγινε κατά τα έτη 1876-1882. Μέχρι το 1931 λειτουργούσε ως ενοριακός ναός, αλλά στη συνέχεια η περιοχή απαλλοτριώθηκε για να ανασκαφεί. Τα έτη 1954-1956 έγιναν εργασίες αναστήλωσης και επαναφοράς του μνημείου στην αρχική του μορφή.[3] Τότε έγιναν και εργασίες αποκατάστασης των σωζομένων αγιογραφιών του ναού, προερχόμενες από διαφορετικές εποχές, ενώ στον νάρθηκα μεταφέρθηκαν και τοποθετήθηκαν αγιογραφίες που υπήρχαν στο βόρειο κλίτος του κοντινού ναού της Αγίας Ζώνης - Αγίου Σπυρίδωνος και κατεδαφίστηκε.[2][3]
Ο ναός αποτελεί επισκέψιμο αρχαιολογικό μνημείο και λειτουργεί ως ορθόδοξη χριστιανική εκκλησία μόνο την 30η Ιουνίου, ημέρα της εορτής των Αγίων Αποστόλων.
Αρχιτεκτονική
Λεπτομέρεια πάνω από τη θύρα του ναού
Η αρχιτεκτονική της σηματοδοτεί την αρχή του Αθηναϊκού Βυζαντινού ρυθμού. Ανήκει στον τύπο των εγγεγραμμένων σταυροειδών ναών, αλλά παρουσιάζει και ορισμένες ιδιομορφίες. Η βάση του ναού είναι σταυροειδής με αψίδες στις τέσσερεις πλευρές και νάρθηκα στη δυτική πλευρά, ενώ τέσσερεις κίονες στηρίζουν τον θόλο που ανήκει στον τύπο του αθηναϊκού τρούλου. Οι απολήξεις των τεσσάρων κεραιών του σταυρού δημιουργούν ημικυκλικές κόγχες, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται τέσσερεις μικρότερες που αποτελούν τα γωνιακά διαμερίσματα του τετραγώνου που εγγράφει τον σταυρό. Αποτελεί έναν πρωτότυπο συνδυασμό κτιρίου με κυκλική χάραξη με σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό.[4] Επίσης, αρχιτεκτονική καινοτομία αποτελεί και η ενσωμάτωση του τριμερούς νάρθηκα στον κυρίως ναό. Θεωρείται ότι ο συγκεκριμένος επιχειρεί την προσαρμογή του παλαιοχριστιανικού οκτακόγχου, αρχιτεκτονική γλώσσα της μεσοβυζαντινής εποχής.[4][2] Το Ιερό και το πάτωμα ήταν αρχικά από μάρμαρο.
Εξωτερικά η τοιχοδομία του κτηρίου στη χαμηλή ζώνη αποτελείται από όρθιους ισομεγέθεις δόμους, ενώ στην ψηλότερη ακολουθείται το πλινθοπερίκλειστο σύστημα και κοσμείται με οδοντωτές ταινίες και πλούσια κουφικά στοιχεία.[3]
