Κώτας Φλώρινας

Συντεταγμένες: 40°41′37″N 21°10′14″E

Κώτας
Κώτας Κώτας
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Δυτική Μακεδονία
Περιφερειακή Ενότητα	Φλώρινας
Δήμος	Πρεσπών
Δημοτική Ενότητα	Κρυσταλλοπηγής
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Μακεδονία
Υψόμετρο	870 μ.
Πληθυσμός
Μόνιμος	24
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Ρούλια, Κατωχώρι
Σχετικά πολυμέσα

Ο Κώτας είναι ορεινός οικισμός της Περιφερειακής Ενότητας Φλώρινας στη Μακεδονία.^[1] Διοικητικά, σύμφωνα με το «Πρόγραμμα Καλλικράτης» από 1/1/2011, ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Κρυσταλλοπηγής του Δήμου Πρεσπών.^[2]

Τοποθεσία

Το χωριό βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Π.Ε. Φλώρινας, στα νοτιοανατολικά της Μικρής Πρέσπας, όντας χτισμένο σε υψόμετρο περίπου 870 μέτρων στην κοιλάδα του σχηματίζει ο Λαδοπόταμος.^[3] Από την περιοχή διέρχονται τόσο οι εθνικές οδοί ΕΟ2 και ΕΟ15 όσο και η οδική αρτηρία που συνδέει τη Φλώρινα με την Καστοριά με το να χωριό βρίσκεται σε τοποθεσία πολύ κοντά στο μέσω της διαδρομής Φλώρινα-Καστοριά.^[4]

Εγγύς του οικισμού βρίσκονται: στα νότια το χωριό Βατοχώρι, στα νοτιοδυτικά η Κρυσταλλοπηγή, στα βορειοδυτικά τα χωριά Καρυές και Μικρολίμνη στην περιοχή του εθνικού δρυμού των Πρεσπών, ενώ στα βόρειά του βρίσκονται τα χωριά Πράσινο και Ανταρτικό^[3][5]. Στα ανατολικά του -μετά τις κορυφές Αγνάντια και Τσούκα- βρίσκονται τα χωριά Μελάς, Άνω Μελάς και Μακροχώρι.^[3] Απέχει από τη Φλώρινα 37,5 χλμ., ενώ από την Καστοριά 32,5 χλμ.

Ιστορία

Ο οικισμός είναι γνωστός ως η γενέτειρα του Μακεδονομάχου Κώττα Χρήστου, ο οποίος γεννήθηκε εκεί το 1863. Ο Κώττας πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Ρούλια και χαρακτηρίζονταν από τότε ως τολμηρός, επαναστατικός και ριψοκίνδυνος. Το 1886 επέστρεψε στη Ρούλια, μετά την περίοδο των ταξιδιών που έκανε για βιοποριστικούς λόγους, και άσκησε εκεί τα επαγγέλματα του παντοπώλη, του υποδηματοποιού, του κηροπλάστη και του ξενοδόχου. Απέκτησε αρκετά χρήματα και μέρος αυτών διέθετε για την αρωγή των φτωχών συμπατριωτών του. Ανέγειρε ξενώνα στη Ρούλια, όπου παρέχονταν δωρεάν τροφή και στέγη στους άπορους και με δική του δωρεά ανεγέρθηκε οίκημα στη μονή της Αγίας Τριάδας Πισοδερίου.^[6] Παράλληλα, αναμίχθηκε στα κοινά της περιοχής και διετέλεσε μουχτάρης (κοινοτάρχης) στη Ρούλια.^[7]

Όταν ο Κώττας στρατοπέδευσε στη Ρούλια μαζί με άλλους τρεις συντρόφους του, τον συνέλαβε οθωμανικό απόσπασμα και τον μετέφερε στις φυλακές της Καστοριάς. Στο μεταξύ, ο Μήτρος Βλάχος εισέβαλε στο χωριό του Κώττα και έβαλε φωτιά στο σπίτι όπου έμεναν η γυναίκα και τα παιδιά του, οι οποίοι σώθηκαν τελευταία στιγμή από συγχωριανούς.^[8]

Προτομή του Μακεδονομάχου Κώττα Χρήστου

Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας, το χωριό του Ρούλια ονομάσθηκε στη μνήμη του Κώττας. Το 1960 στήθηκε επιβλητικός ανδριάντας του στην είσοδο της Φλώρινας, έργο του γλύπτη Δημήτριου Καλαμάρα.^[7]

Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα

Εξωτερική όψη του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα Καπετάν Κώττα

Το σπίτι του Κώττα ανακαινίστηκε και μετατράπηκε σε μουσείο Μακεδονικού Αγώνα,^[9] το οποίο λειτουργεί από το 1995 με τη βοήθεια του σωματείου «Οι φίλοι του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα» και με τα συνεργαζόμενα γυναικεία σωματεία.^[10] Το σπίτι αποτελείται από δύο ορόφους. Στο ισόγειο υπάρχουν πέντε χώροι με παραδοσιακά οικιακά σκεύη και εργαλεία. Στο πάνω όροφο εκτίθενται όπλα της εποχής του Μακεδονικού Αγώνα, μετάλλια και φωτογραφίες των Μακεδονομάχων οπλαρχηγών της περιοχής Φλώρινας, παραδοσιακές φορεσιές της οικογένειας καθώς και μια βιβλιοθήκη δωρεά από τον σύλλογο γυναικών Δυτικής Μακεδονίας.^[11]

Γεφύρι

Το γεφύρι βρισκόταν στην είσοδο του χωριού, όπου γεφύρωνε τον Λαδοπόταμο, έναν απ’ τους δύο κλάδους που ξεκινούν τον μεγάλο Αλιάκμονα. Κοντά του περνούσε ο δρόμος που επικοινωνούσε τη Φλώρινα με την Κορυτσά και Καστοριά -«…παρέρχεται του χωρίου Ρούλια κειμένου 5΄ αριστερόθεν της οδού, και έχοντος 400 χριστιανούς, εκκλησίαν και 2 χάνια επί της οδού», περιγράφει ο Σχινάς. Το γεφύρι κατέρρευσε το 1938, ύστερα από δυνατή κατεβασιά -με δέντρα κλπ.- του ποταμού. Το γεφύρι πρέπει να χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Στο συμπέρασμα οδηγούμαστε επειδή παλαιότερα ο οικισμός βρισκόταν πιο βορειοδυτικά (θέση Επάνω Χωριό). Υπέφερε όμως εκεί τα πάνδεινα από τους ένοπλους διερχόμενους στον κοντινό της τότε παλαιό δρόμο. Μεταφέρθηκε λοιπόν στην τωρινή τοποθεσία, όπου μετά το 1880 χαράχτηκε ο νέος δρόμος Φλώρινας-Κορυτσάς, με διακλάδωση μάλιστα και προς την Καστοριά. Από τότε βέβαια προέκυψε η ανάγκη της σύνδεσης του χωριού με τη συγκεκριμένη αρτηρία και η κατασκευή του γεφυριού -πάντως στα 1886 δεν πρέπει να υπήρχε ακόμη αφού δεν αναφέρεται από τον Σχινά.^[12]

Διοικητική εξέλιξη

Παλαιότερα το χωριό έφερε την ονομασία Ρούλια.^[2][13] Η τότε «Ρούλια» αναγνωρίστηκε ως οικισμός με το ΦΕΚ 259Α - 29/12/1918, όταν και υπήχθη στην τότε Κοινότητα Ρούλιας, αποτελώντας παράλληλα έδρα της κοινότητας^[2][14][15]. Με το ΦΕΚ 179Α της 30/08/1927 το χωριό μετονομάστηκε σε «Κατωχώρι»^[2][15][16], ομοίως και η Κοινότητα^[14][15][17]. Με το ΦΕΚ 421Α της 02/12/1932 το χωριό μετονομάστηκε σε «Κώττας»^[2][17], ομοίως και η Κοινότητα^[14][17][18]. Την περίοδο 20/10/1942-13/03/1944 το χωριό και η περιφέρεια της κοινότητάς του είχαν υπαχθεί διοικητικά στην τότε επαρχία Καστοριάς του νομού Καστοριάς από την επαρχία Φλωρίνης του νομού Φλωρίνης^[2][14][18]. Την περίοδο 1997-2010, βάσει του «Σχεδίου Καποδίστριας», υπαγόταν διοικητικά στην πρώην Κοινότητα Κρυσταλλοπηγής.^{[2][14][18][19][20]}

Δημογραφική εξέλιξη

Η δημογραφική εξέλιξη του οικισμού στον 21ο αιώνα είναι η εξής:

Έτος	Πληθυσμός
2001	46[21]
2011	22[22]

Προσωπικότητες

• Κώττας Χρήστου: Μακεδονομάχος οπλαρχηγός, ο πρωτεργάτης του Μακεδονικού Αγώνα

Παραπομπές και υποσημειώσεις

1. «Κώτας ΦΛΩΡΙΝΑΣ, Δήμος ΠΡΕΣΠΩΝ». buk.gr. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2022. 
2. «ΕΕΤΑΑ-Διοικητικές Μεταβολές των Οικισμών». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2022. 
3. Google Earth.
4. Χάρτες Google.
5. Ο Κώτας στο χάρτη. topoguide.gr. Ανακτήθηκε: 24/02/2019.
6. «Καπετάν Κώττας, ο πρώτος Μακεδονομάχος». Πεμπτουσία. 30 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2022. 
7. «Καπετάν Κώτας». ΣανΣήμερα.gr. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2022. 
8. «Καπετάν Κώττας. Σκότωσε τον Τούρκο Νουρή μπέη και τον εισπράκτορα Ταχήρ. Πρωταγωνίστησε στον Μακεδονικό Αγώνα, τον έπιασαν με προδοσία και κλώτσησε μόνος του το υποπόδιο της κρεμάλας». ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ. 18 Φεβρουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2022. 
9. «Μουσεία - λαογραφικές συλλογές». Περιφερειακή Ενότητα Φλώρινας. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2022. 
10. «Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα Καπετάν Κώττα». museumfinder.gr. 
11. Ριζεάκου, Μαρία (20 Ιουνίου 2018). «Moυσείο το σπίτι του Μακεδονομάχου οπλαρχηγού καπετάν Κώττα στη Φλώρινα (Φωτογραφίες)». Σε Σκέψεις. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2022. 
12. Μαντάς, Σπύρος (2020). Γεφυρογραφία της Πίνδου. Γ'. Ιωάννινα: Ελίκρανον. ISBN 9789606520310. 
13. «Πανδέκτης: Roulia -- Katochori». pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2022. 
14. «ΕΕΤΑΑ-Διοικητικές Μεταβολές των ΟΤΑ». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2022. 
15. ΚΕΔΚΕ-ΕΕΤΑΑ, Λεξικό, τ.Β΄, σελ. 390.
16. Πανδέκτης: Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας. Ρούλια - Κατωχώρι. pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε: 24/02/2019.
17. ΚΕΔΚΕ-ΕΕΤΑΑ, Λεξικό, τ.Α΄, σελ. 484.
18. ΚΕΔΚΕ-ΕΕΤΑΑ, Λεξικό, τ.Α΄, σελ. 579.
19. ΚΕΔΚΕ-ΕΕΤΑΑ, Λεξικό, τ.Α΄, σελ. 569.
20. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Κρυσταλλοπηγής Φλώρινας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 24/02/2019.
21. Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001
22. ΕΛ.ΣΤΑΤ. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2011

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Το σπίτι του Καπετάν Κώττα καταστρέφεται και το κράτος αγρόν ηγοράζει
• Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012).
• Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001, Αθήνα 2004. ISBN 960-86704-8-9.