Κονσταντίν Μελνίκοφ

Κονσταντίν Μελνίκοφ
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	22 Ιουλίου^ιουλ. / 3  Αυγούστου 1890^γρηγ. Μόσχα[1]
Θάνατος	28  Νοεμβρίου 1974[2][3][4] Μόσχα
Τόπος ταφής	κοιμητήριο Βεντεσκόε
Χώρα πολιτογράφησης	Ρωσική Αυτοκρατορία Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ρωσικά[5]
Σπουδές	Σχολή ζωγραφικής, γλυπτικής και αρχιτεκτονικής της Μόσχας
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ζωγράφος[6] αρχιτέκτονας[7][6]
Εργοδότης	Saratov State Technical University
Αξιοσημείωτο έργο	Bakhmetevsky Bus Depot Novo-Ryazanskaya Street Garage Kauchuk Factory Club Svoboda Factory Club Rusakov Workers' Club
Σχετικά πολυμέσα

Ο Κονσταντίν Στεπάνοβιτς Μελνίκοφ (ρωσική γλώσσα: Константин Степанович Мельников, αγγλική γλώσσα: Konstantin Stepanovich Melnikov, 3 Αυγούστου 1890 – 28 Νοεμβρίου 1974) ήταν Ρώσος αρχιτέκτονας και ζωγράφος. Θεωρείται ένας από τους εκπροσώπους της Αβάν-γκαρντ ( Avant – Garde ) αρχιτεκτονικής, και ενώ κατατάσσεται ανάμεσα στους Κονστρουκτιβιστές, έμεινε σε όλη τη ζωή του αποστασιοποιημένος, χωρίς να ενστερνιστεί ποτέ πλήρως τις απόψεις των συναδέλφων αρχιτεκτόνων του ή τις αρχές του κινήματος. Το σημαντικότερο αρχιτεκτονικό έργο του συγκεντρώνεται τη δεκαετία 1920 – 30 και χαρακτηρίζεται από τη διάθεση του για αυθορμητισμό στο σχεδιασμό, που στηρίζεται στη διαίσθηση και όχι τη μέθοδο. Το 1937, η σύγκρουσή του με τη Σοβιετική γραφειοκρατία οδήγησε στην απομάκρυνσή του από την αρχιτεκτονική. Παρότι επέστρεψε κατά διαστήματα στο επάγγελμα, πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του μακριά από το προσκήνιο.

Βιογραφία

Ο Κονσταντίν Μελνίκοφ γεννήθηκε στη Μόσχα. Ήταν το τέταρτο παιδί σε μια οικογένεια αγροτών. Ο πατέρας του ( Stepan Illarionovich Melnikov ) εργαζόταν αρχικά ως επιστάτης στην συντήρηση δρόμων και η οικογένεια ζούσε στο όριο της φτώχιας. Μέτα από πολλές δυσκολίες οι γονείς του κατάφεραν να φτιάξουν τη δική τους φάρμα και σπίτι. Παρόλα αυτά, δεν είχαν τη δυνατότητα να εξασφαλίσουν οικονομικά την εκπαίδευση του, παρά μόνο τα 2 χρόνια φοίτησής του σε σχολείο της ενορίας. Ο Κονσταντίν από πολύ μικρός έδειξε ιδιάιτερη κλίση στο σχέδιο. Η ευκαιρία εμφανίστηκε από μια γνωστή της οικογένειας που δούλευε για τον πλούσιο μηχανικό Βλαντιμίρ Τσάπλιν ( Vladimir Chaplin ). Εκείνος, βλέποντας τα σχέδια του Μελνίκοφ, ενθουσιάστηκε και τον προσέλαβε στην βιομηχανία του, πληρώνοντας παράλληλα τις σπούδες του στο Moscow School of Painting, Sculpture and Architecture^[8], όπου πέρασε το 1905. Ενώ αρχικά σπούδαζε μόνο ζωγραφική, από το 1912 επεκτάθηκε και στην αρχιτεκτονική, αποφοιτώντας μετά από 12 χρόνια σπουδών, το 1917. Το 1912 παντρεύτηκε την Άννα Γιαμπλόκοβα ( Anna Yablokova ), με την οποία έκαναν 2 παιδιά, γεννημένα το 1913 και 1915. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του με την οικογένειά του στο περίφημο Melnikov House στην Kriovarbatsky Lane, που ο ίδιος σχεδίασε και κατασκευάσε το 1927 – 29. Πέθανε στη Μόσχα το 1974, σε ηλικία 84 ετών, αναγνωρισμένος ως ένας από τους σημαντικούς εκπροσώπους του Κονστρουκτιβισμού, αφού είχε προηγηθεί λίγα χρόνια πριν (από το 1960 και μετά), μια αναβίωση του ενδιαφέροντος για τον Κονστρουκτιβισμό και την Avant – Garde αρχιτεκτονική.

Τα πρώτα χρόνια της καριέρας του

Μετά τη Ρωσική Επανάσταση του 1917, συμμετείχε στην αρχιτεκτονική ομάδα των Ivan Zholtovsky και Alexey Shchusev για τον ανασχεδιασμό της πόλης της Μόσχας ( New Moscow planning workshop) ( 1918 – 20),μαζί με πολλούς άλλους αρχιτέκτονες του μελλοντικού Avant - Garde. Το 1920 αρχίζει να δουλεύει ως καθηγητής στη νεοϊδρυθείσα τότε σχολή καλών τεχνών VKhUTEMAS. Η σχολή διαιρούνταν σε 3 εργαστήρια, με τον Μελνίκοφ να διατηρεί το ένα, γνωστό και ως New Academy ή Workshop No.2, σε συνεργασία με τον Ιλία Γκολόσοβ (Ilya Golosov)^[9]. Στόχος των δυο αρχιτεκτόνων ήταν να δημιουργήσουν ένα ρεύμα ανάμεσα στον αριστερό μοντερνισμό των Nikolai Ladovsky και Vladimir Krinsky και στους πιο παραδοσιακούς δασκάλους τους, με επικεφαλής τον Ι. Zholtovsky. Όταν το 1924 η διοίκηση της σχολής συνένωσε το εγαστήριο του Μελνίκοφ με εκείνο του Ivan Zholtovsky (Academic Workshop), ο πρώτος σε αντίδρασή του αποχώρησε από τη VKhUTEMAS.

Συμμετοχή σε διαγωνισμούς

Το 1922, συμμετέχει για πρώτη φορά σε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για εργατικές κατοικίες. Το μοντέλο του, με κωδική ονομασία Atom, εισάγει τη «πριονωτή» διάταξη των μονάδων, που θα αποτελέσει σήμα κατατεθέν του αρχιτέκτονα τα επόμενα χρόνια. Αντίθετα με τα επόμενα, πιο ριζοσπαστικά έργα του Μελνίκοφ, το Atom ακολουθεί τη συμβατική μορφή του αστικού σπιτιού. Την ίδια περίοδο, λαμβάνει μέρος και σε έναν άλλο διαγωνισμό για την κατασκευή του Palace of Labour, δίπλα στη Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας. Το πρώτο συμβολικό δημόσιο κτίριο μιας νέας κοινωνίας, στη νέα πρωτεύουσα του κράτους, έπρεπε να στεγάζει ένα αμφιθέατρο 2,500 θέσεων και μια αίθουσα δείπνου για 1,500 άτομα, όπου θα συνεδρίαζαν σε εθνικό επίπεδο οι εκπρόσωποι των εργατικών σωματείων^[10]. Η πρόταση του Μελνίκοφ βασιζόταν στη διαίρεση του κτιρίου έτσι ώστε να αναπτύσσεται μια συνεχής διαδρομή – πορεία μέσα από αυτό. Ένα χρόνο αργότερα, συμμετέχει με μια πρόταση για το κτίριο των γραφείων της εφημερίδας Leningrad Pravda^[11]. Εδώ η ιδέα είναι η αποτελέσματικότητα της κίνησης με ένα κτίριο που αλλάζει συνέχεια μορφή, προκαλώντας το ενδιαφέρον των πελατών. Οι 4 πρώτοι όροφοι λοιπόν είναι ασύμμετρα διατεταγμένοι ρόμβοι που περιστρέφονται γύρω από τον άξονα του κτιρίου. Ο αυθορμητισμός της κατασκευής που χαρακτηρίζει τον Μελνίκοφ, εδώ είναι έκδηλος. Κανένα από τα δυο έργα δεν κέρδισε, κυρίως γιατί οι προτάσεις ξέφευγαν πολύ από τις κατασκευαστικές και τεχνολογικές δυνατότητες της τότε Σοβιετικής Ένωσης.

Το περίπτερο της έκθεσης του Παρισίου

Το πρώτο έργο του Μελνίκοφ που υλοποιήθηκε ήταν το περίπτερο για την Makhorka tobacco (Makhorka tobacco pavilion)^[8] στην Γεωργική Έκθεση της Μόσχας (Moscow Agricultural Exhibition), το 1923. Το έργο εδώ συνοψίζει αρκετά χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής του, όπως κυβικά σχήματα που εξέχουν από τα υποστηλώματά τους, συνδυασμό μονόριχτων στεγών και γωνιακά ανοίγματα. Δυο χρόνια μετά, εκπροσωπεί τη Σοβιετική Ένωση στην Διεθνή Έκθεση του Παρισίου. Το περίπτερο που σχεδιάζει, από ξύλο και γυαλί, προκαλεί ποικίλες εντυπώσεις . Σε αντίθεση με τα πιο στιβαρά έργα που κυριαρχούσαν στην έκθεση, ξεχωρίζει ως μια ελαφριά κατασκευή, αποτελούμενη από κεκλιμένες στέγες, σε έντονους σχηματισμούς, τονίζοντας τη λειτουργία του ως ένας εκθεσιακός χώρος – έκθεμα. Όπως ο ίδιος είχε αναφέρει, η αρχική ιδέα εδώ, όπως και στο Mahkorka Pavilion, ήταν η απλή επιθυμία για τη μέγιστη δυνατή κίνηση σε ένα πολύ μικρό χώρο. Πετύχαινε την άισθηση του μεγέθους εξωτερικά προεκτείνοντας μια οριζόντια διάσταση στο μέγιστο μήκος και μια κατακόρυφη στο μέγιστο ύψος^[12]. Το έργο κερδίζει το μεγάλο βραβείο της επιτροπής, και έτσι ο Μελνίκοφ έρχεται στο προσκήνιο και αποκτά φήμη όχι μόνο στη χώρα του, αλλά και στον Ευρωπαϊκό χώρο, εξαιτίας του τεράστιου κοινού που προσέφερε η έκθεση^[13].

Σημαντικά έργα

Γκαράζ

Μετά την επιτυχία του στην έκθεση του Παρισιού, ο Μελνίκοφ αναλαμβάνει μια σειρά έργων για δημοτικά γκαράζ στη Μόσχα. Το πρώτο από αυτά, το Bakhmetevsky Bus Garage, για δημοτικά λεωφορεία, βασιζόταν σε ένα σχέδιο του με πριονωτή (πάλι) διάταξη των οχημάτων, όπου δε χρειάζεται όπισθεν για τη στάθμευση. Το έργο λανθασμένα συγχέεται ως κονστρουκτιβιστικό, αφού ήταν πολύ λιτό στην διακόσμηση, με βιομηχανικού τύπου κόκκινο τούβλο. Αντίθετα, τα επόμενα γκαράζ του, χαρακτηρίζονται από έντονη Αβάντ - γκαρντ στυλιστική διάθεση στο εξωτερικό τους, όπως το Intourist car garage (1933 – 36) και το Gosplan car garage (1934 – 36).

Λέσχες Εργατών

Η πιο παραγωγική περίοδος του στην αρχιτεκτονική , έχοντας ξεκινήσει από το 1926 με το Bakhmetevsky garage, φθάνει στο απόγειο της με μια σειρά κτιρίων που θα στέγαζαν λέσχες εργατών, στα πλαίσια μιας γενικότερης ζήτησης για τα κτίρια αυτά σε όλο το χώρο της Σοβιετικής Ένωσης από εμπορικές ενώσεις. Μόνο στη περιοχή της Μόσχας ανατέθηκαν 30 τέτοιες λέσχες μέσα στο 1927. Ο Μελνίκοφ, αναλαμβάνει τις 5 από αυτές και ένα ακόμα στο Likino – Dulyovo^[13] (Rusakov Workers' Club , Svoboda Factory Club). Τα έργα αυτά ήταν ιδανικά, αφού δεν αναθέτονταν μέσω διαγωνισμών και ο ίδιος ήταν ήδη αρκετά δημοφιλής αρχιτέκτονας, ώστε να επιλεχθεί από τις ενώσεις, χωρίς μάλιστα τα σχέδια να υπόκεινται σε έλεγχο ή ιδιαίτερες τροποποιήσεις. Έτσι, τα περισσότερα από αυτά κατασκευάστηκαν, σε μεγάλο βαθμό όπως είχαν σχεδιαστεί. Οι ενώσεις δεν είχαν δώσει ακριβείς απαιτήσεις για τις προδιαγραφές και τους χώρους που έπρεπε να στεγάζουν οι λέσχες, έτσι τα σχέδια του Μελνίκοφ οργανώνουν και λειτουργικά τους χώρους. Σύμφωνα με τον ίδιο, η λέσχη δεν αποτελεί ένα σταθερό αμφιθέατρο, αλλά ένα σύστημα επιμέρους χώρων που μπορούν αν χρειαστεί να ενωθούν σε ένα μεγάλο. Οι λέσχες αυτές αποτέλεσαν κέντρα για διασκέδαση, εκπαίδευση και κοινωνικές εκδηλώσεις, δημιουργώντας ένα νέο τύπο κτιρίου στον απόηχο της Ρώσικης Επανάστασης.

Το σπίτι του αρχιτέκτονα

Ένα από τα πιο γνωστά και προβεβλημένα έργα του, που συνοψίζει και πολλές από τις αρχές του, είναι το δικό του σπίτι (Melnikov House), στην Kriovarbatsky Lane της Μόσχας, που κατασκευάστηκε το 1927 – 29. Ο Μελνίκοφ, όντας και ζωγράφος εκτός από αρχιτέκτονας, ήθελε ένα σπίτι που να μπορούσε να στεγάσει πέρα από εκείνον και την οικογένειά του, το γραφείο και εργαστήριό του, αφού προτιμούσε να δουλεύει στο σπίτι. Παρά τις δυσκολίες με την αδειοδότηση του έργου από το κράτος, το εγχέιρημα εγκρίθηκε ως μια ξεχωριστή, πειραματική πρόταση. Αρχιτεκτονικά, το έργο αποτελείται από δυο κυλίνδρους , ύψους 8 και 11 μέτρων αντίστοιχα, που αλληλοτέμνονται στο ένα τρίτο της 10μετρης διαμέτρου τους. Οι εξωτερικοί τοίχοι δομούνται από απλό κόκκινο τούβλο και τα τούβλα οργανώνονται έτσι ώστε να δημιουργούν κατακόρυφες στήλες που τέμνουν άλλες κεκλιμένες, σχηματίζοντας ένα μοτίβο γύρω από ρομβοειδή ανοίγματα. Έτσι, οι κύλινδροι αποκτούν τη μορφή κυψέλης, όπου τα 60 περίπου από τα περισσότερα από 200 ρομβοειδή κελιά καλύφθηκαν με γυαλί, ενώ τα υπόλοιπα γεμίστηκαν με πηλό^[14].

Το μεγαλύτερο από τα δωμάτια είναι το γραφείο 50 τ.μ. στον τελευταίο όροφο, που φωτίζεται από 38 ρομβοειδή ανοίγματα. Στο υπνοδωμάτιο της οικογένειας, τα κρεβάτια, με τη μορφή μόνιμων σκαλιστών βάθρων, χωρίζονται με λεπτά πετάσματα, ώστε να επιτρέπουν την άνετη κυκλοφορία του αέρα^[15]. Τα μεταλλικά ρομβοειδή κελιά που χρησιμοποιήθηκαν, είχαν σχεδιαστεί και κατασκευαστεί από τον Ρώσο μηχανικό Βλαντιμίρ Σούκοφ (Vladimir Shukhov), φίλο του Μελνίκοφ, ήδη από το 1896, και είχαν χρησιμοποιηθεί σε αρκετά κτίρια της εποχής, κυρίως ως στοιχεία στέγασης.

Τα τελευταία χρόνια

Στο διάστημα μεταξύ 1933 – 37, ο Μελνίκοφ συμμετέχει ενεργά στον ανασχεδιασμό του νοτιοδυτικού τμήματος της Μόσχας, ως επικεφαλής του εργαστηρίου (Mossovet Seventh Planning Workshop). Ωστόσο, κανένα από τα σχέδια δεν υλοποιείται, ενώ αντίθετα η απασχόλησή του σε αυτό, τον απομακρύνει από άλλες ευκαιρίες για αρχιτεκτονικές δουλειές. Με την έντονη κριτική που άρχισε να ασκείται στο φορμαλισμό εκείνη τη περίοδο, ο Μελνίκοφ κατατάσσεται από πολλούς συναδέλφους του στο κίνημα αυτό, παρά την ανεξάρτητη δράση που είχε διατηρήσει, και έτσι απομακρύνεται από το προσκήνιο. Πλέον θεωρείται από τους συναδέλφους του ως μη πρακτικός^[8] και στο Πρώτο Συνέδριο Σοβιετικών Αρχιτεκτόνων (First All – Union Congress of Soviet Architects, 1937), δέχεται έντονη κριτική, με αποτέλεσμα η ενεργός αρχιτεκτονική δράση του να περιορισθεί. Η τελευταία σημαντική συμμετοχή του προτού απομονωθεί ήταν η πρόταση για το σοβιετικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού το 1936, που όμως δεν επιλέχθηκε. Ο Μελνίκοφ έζησε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του στο σπίτι του, επέστρεψε στην ενασχόλησή του με τη ζωγραφική και δεν συμμετείχε ενεργά ως αρχιτέκτονας, παρά μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις. Μετά το 1960, με την αναβίωση του ενδιαφέροντος για την Avant – Garde αρχιτεκτονική και την πρώτη δημοσίευση για το έργο του το 1965^[16], ο Μελνίκοφ απέκτησε ξανά την αναγνώρισή του, μέχρι το θάνατό του (Μόσχα, 28 Νοεμβρίου 1974). Γίνονται προσπάθειες από τη Ρωσική Κυβέρνηση ώστε να αποκατασταθεί το σπίτι και εργαστήριο του στην Kriovarbatsky Lane (που βρίσκεται προς το παρών σε κακή κατάσταση)^[17], με σκοπό να αξιοποιηθεί ως μουσείο για το έργο του.

Κατάλογος ολοκληρωμένων έργων

• 1923 - Mahkorka Pavilion, Γεωργική Έκθεση της Μόσχας (Moscow Agricultural Exhibition)
• 1924-25 - New Sukharev Market, Μόσχα (έχει κατεδαφιστεί)
• 1925 - Περίπτερο της Σοβιετικής Ένωσης, Διεθνής Έκθεση του Παρισιού
• 1926-27 - Bakhmetevsky Bus Garage, 11 Obraztsova Street, Μόσχα
• 1927-29 :
  • Kauchuk Factory Club, 64 Plyuschikha Street, Μόσχα
  • Burevestnik Factory Club, Μόσχα
  • Svoboda Factory Club, 41 Vyatskaya Street, Μόσχα (also known as Gorky Palace of Culture)
  • Rusakov Workers' Club, 6 Stromynka Street, Μόσχα
  • Frunze Workers' Club, 28, Berezhkovskaya Embankment, Μόσχα (endangered)
  • Porcelain Factory Club, Likino-Dulyovo (also referred to simply as Dulyovo)
  • Melnikov House, Krivoarbatsky Lane, Μόσχα
  • Novo-Ryazanskaya Street Garage (Horseshoe Garage), 27 Novoryazanskaya Street, Μόσχα
• 1934–1936 - Intourist Garage, Aviamotornaya Street, Μόσχα
• 1934–1936 - Gosplan Garage, 33 Suschevsky Val Street, Μόσχα
• 1937–1938 - Σχεδιασμός της λεωφόρου Novinsky, Μόσχα

Παραπομπές

1. «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28  Σεπτεμβρίου 2015.
2. (Αγγλικά) SNAC. w6k71xzm. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
3. (Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά) Structurae. Ράτιγκεν. 1005457. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
4. (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. melnikow-konstantin-stepanowitsch. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
5. «Identifiants et Référentiels» (Γαλλικά) Agence bibliographique de l'enseignement supérieur. 059343958. Ανακτήθηκε στις 20  Μαρτίου 2020.
6. The Fine Art Archive. 2806. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
7. (Αγγλικά) Union List of Artist Names. 5  Νοεμβρίου 2010. 500017364. Ανακτήθηκε στις 14  Μαΐου 2019.
8. Soviet Architectural Competitions, σελ.108
9. Russian Avant – Garde, theories of art, architecture and the city, κεφ.4
10. Soviet Architectural Competitions, σελ.12
11. Soviet Architectural Competitions, σελ.19
12. Russian Avant – Garde, theories of art, architecture and the city, σελ.152
13. Russian Avant – Garde, theories of art, architecture and the city, σελ.142
14. Russian Avant – Garde, theories of art, architecture and the city, σελ.139
15. Russian Avant – Garde, theories of art, architecture and the city, σελ.60
16. Russian Avant – Garde, theories of art, architecture and the city, σελ.148
17. http://www.archdaily.com/tag/konstantin-melnikov/ Άρθρο για το Melnikov House

Βιβλιογραφία

• Cooke Catherine– Kazus Igor, Soviet Architectural Competitions 1920s – 1930s, PHAIDON, 1992.
• Cooke Catherine, Russian Avant – Garde, theories of art, architecture and the city, Academy Editions, 1995.
• Lodder Christina, Russian constructivism, Yale University Press, 1990.

Επιπλέον Ανάγνωση

• Cooke Catherine, Architectural Drawings of the Russian Avant - Garde/Essays, New York: The Museum Of Modern Art, 1990.
• Starr, S. Frederick, Melnikov: solo architect in a mass society, Princeton University Press, 1978.
• O. Khan Magomedov, Konstantin Melnikov, 1990

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Κονσταντίν Μελνίκοφ

• Melnikov House - Επίσημη ιστοσελίδα
• Βίντεο του Melnikov House
• Κατάλογος έργων
• Σύντομη βιογραφία
• Φωτογραφίες του Melnikov House
• Εργατική Λέσχη Ρουσάκοφ (Rusakov Workers Club)
• Γκαράζ GosPlan
• Άρθρο για το Melnikov House