Καλαμιώνας

Καλαμιώνας το καλοκαίρι

Χιονισμένος καλαμιώνας τον χειμώνα, με καλαμιές και βούρλα του είδους της ψάθας (Typha latifolia)

Ο καλαμιώνας ή καλαμώνας (η δεύτερη ονομασία συναντάται συνήθως ως τοπωνύμιο) είναι φυσικό ενδιαίτημα, που συναντάται σε πλημμυρικές πεδιάδες, λεκάνες και εκβολές ποταμών. Οι καλαμιώνες είναι συνήθως μέρος μιας οικολογικής διαδοχής από νεαρά μονοκοτυλήδονα υδροχαρή φυτά (ανήκουν σε 4 διαφορετικές οικογένειες ποωδών φυτών), τα οποία εποικίζουν αβαθή νερά ή μονίμως υγρό έδαφος που παρουσιάζει βαθμιαία μετάβαση από το ξηρό έδαφος. Καθώς οι καλαμιώνες ωριμάζουν, συσσωρεύεται σε αυτούς σημαντική ποσότητα φυτικών υπολειμμάτων, που σχηματίζει ένα στρώμα. Το στρώμα αυτό φθάνει κάποτε σε ύψος πάνω από τη στάθμη του νερού, πράγμα που τελικώς παρέχει ευκαιρίες για εισβολή φυτών τύπου θαμνώνα ή και δασικής εκτάσεως.^[1]

Υπάρχουν και τεχνητοί καλαμιώνες, που δημιουργούνται από τον άνθρωπο με σκοπούς όπως τον καθαρισμό του νερού από ρυπαντές.^[2]

Τύποι καλαμιώνων

Οι καλαμιώνες ποικίλλουν ως προς τα είδη φυτών και άλλων οργανισμών που μπορούν να υποστηρίξουν, αναλόγως με τη στάθμη του νερού, το κλίμα, τις εποχικές διακυμάνσεις, αλλά και τις ποσότητες θρεπτικών συστατικών, καθώς και την αλμυρότητα του νερού. Οι ελώδεις καλαμιώνες έχουν πάνω από 20 εκατοστά νερού ακόμα και το καλοκαίρι και συχνά μεγάλο αριθμό από ασπόνδυλα ζώα και πουλιά. Οι Reed fens έχουν σχεδόν μηδενικό ή και μηδενική στάθμη νερού το καλοκαίρι και συχνά είναι πιο πολυσύνθετοι από βοτανικής απόψεως. Τα καλάμια και παρόμοια φυτά δεν αναπτύσσονται γενικώς σε νερά με μικρό pH, δηλαδή σε όξινα νερά, και σε τέτοιες περιπτώσεις οι καλαμιώνες αντικαθίστανται από τυρφώνες.

Αν και η κοινή καλαμιά είναι χαρακτηριστικό φυτό και έδωσε την ονομασία της στους καλαμιώνες, δεν περιορίζεται σε αυτούς: συναντάται επίσης συχνά σε υγρούς λειμώνες και κάτω από τη δασική βλάστηση δασικών εκτάσεων.

Είδη οργανισμών

Γενικώς οι περισσότεροι καλαμιώνες στην Ευρώπη αποτελούνται κυρίως από κοινές καλαμιές (επιστημονική ονομασία Phragmites australis), αλλά περιλαμβάνουν και αρκετά άλλα υψηλά σχετικώς μονοκοτυλήδονα φυτά υδροχαρούς χαρακτήρα, όπως η Glyceria maxima (αφθονεί και στην Ελλάδα), η ψηλή Phalaris arundinacea και η χαμηλή Calamagrostis, μεγαλα βούρλα (είδη των γενών Carex, Scirpus, Schoenoplectus, Cladium, Juncus και άλλων), η κίτρινη ίριδα Iris pseudacorus, βούρλα του γένους Typha, είδη του γένους Alisma και το ξεχωριστό είδος Butomus umbellatus. Υπάρχουν όμως και δικοτυλήδονα φυτά, όπως η «μέντα του νερού» (Mentha aquatica), το Lycopus europaeus, είδη του γένους Scutellaria), τα Impatiens noli-tangere και Veronica beccabunga, καθώς και είδη του γένους Myosotis.

Πολλά είδη ζώων είναι προσαρμοσμένα να ζουν μέσα ή/και γύρω από καλαμιώνες: θηλαστικά όπως η ευρωπαϊκή ενυδρίδα, ο ευρασιατικός κάστορας, ο μικρόμυς του σιταριού (Micromys minutus) και ο νεόμυς, καθώς και πουλιά όπως ο ήταυρος, ο πορφυροτσικνιάς, η χουλιαρομύτα, η νεροκοτσέλα και άλλες ραλλίδες, ο μουστακαλής, κίρκοι, ακροκέφαλοι και το καλαμοτσίχλονο.

Χρήσεις

Σε τεχνητούς υγρότοπους

Οι τεχνητοί υγρότοποι είναι τεχνητά έλη, στα οποία τα καλάμια ή άλλα υδροχαρή φυτά χρησιμεύουν στη μερική ή μικρής κλίμακας επεξεργασία αστικών λυμάτων. Το νερό που «φιλτράρεται» μέσα από τον καλαμιώνα καθαρίζεται χάρη στους μικοροργανισμούς που ζουν στο ριζικό σύστημα των φυτών και στα φυτικά υπολείμματα, οι οποίοι τρέφονται με τα απόβλητα. Η διεργασία είναι σχεδόν η ίδια με τη συμβατική αερόβια επεξεργασία λυμάτων, καθώς χρησιμοποιούνται οι ίδιοι μικοροργανισμοί, μόνο που στις δεξαμενές επεξεργασίας απαιτείται τεχνητός αερισμός.

Εικόνες

• 
  Καλαμιώνας με κοινές καλαμιές και βούρλα του είδους Carex acutiformis
• 
  Καλαμιώνας στο Βέλγιο τον χειμώνα
• 
  Τροπικός καλαμιώνας με το γένος μίσκανθος
• 
  Καλαμιώνας από Arundo donax

Παραπομπές

1. «Reedbeds and their wildlife». Wildfowl & Wetlands Trust. 6 Ιανουαρίου 2022. 
2. «Does Botanical Diversity in Sewage Treatment Reed Beds Enhance Invertebrate Diversity?». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2022.