Ζώης Καπλάνης

Ζώης Καπλάνης
Ο Ζώης Καπλάνης στο Εθνικόν Ημερολόγιον του Μαρίνου Παπαδόπουλου Βρετού (1870)
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Ζώης Καπλάνης (Ελληνικά)
Γέννηση	1736 Γραμμένο Ιωαννίνων
Θάνατος	1806 Μόσχα
Χώρα πολιτογράφησης	Οθωμανική Αυτοκρατορία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	επιχειρηματίας ευεργέτης έμπορος
Σχετικά πολυμέσα

Ο Ζώης Καπλάνης (1736-1806) ήταν Έλληνας επιχειρηματίας και εθνικός ευεργέτης^[1] από την Ήπειρο.

Βιογραφικά στοιχεία

Η Καπλάνειος Σχολή Ιωαννίνων.

Γεννήθηκε στο χωριό Γραμμένο των Ιωαννίνων το 1736. Ο πατέρας του λεγόταν Κωνσταντίνος, από το Γραμμένο. Η μητέρα του ήταν από το χωριό Τζιουντίλα. Σε νεαρή ηλικία έχασε τη μητέρα του. Ο πατέρας του ξαναπαντρεύτηκε. Μετά από μικρό χρονικό διάστημα έχασε και τον πατέρα του. Όντας φτωχός και με την ανάγκη να συντηρήσει και τη μητριά του, νοίκιασε ένα γαϊδουράκι για να μεταφέρει ξύλα και να τα πουλάει στα Γιάννινα. Την ίδια εποχή απέκτησε και το ψευδώνυμο «Πικροζώης», που τον ακολούθησε σε όλη του τη ζωή.^[2]

Στα 14 του μετακόμισε στα Γιάννινα σε συγγενείς του γουνέμπορες που τον πήραν υπό την προστασία τους. Το ίδιο διάστημα βελτίωσε τις γραμματικές του γνώσεις ενώ κάποιοι από τους βιογράφους του υποστηρίζουν ότι φοίτησε σε κάποια από τις ονομαστές σχολές των Ιωαννίνων.^[2]

Στα 18 του προσλαμβάνεται από τον γιαννιώτη μεγαλέμπορο Παναγιώτη Χατζηνίκο για να μάθει τη γουναρική τέχνη. Με την πάροδο των ετών ο Χατζηνίκος αντιλαμβανόμενος την αξία και τη φιλομάθεια του Καπλάνη, τον απάλλαξε από τις χειρωνακτικές εργασίες και τον προσέλαβε ως υπάλληλο του ενώ μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα τον έχρισε γραμματικό του και στη συνέχεια συνέταιρό του.^[2]

Υπό τη νέα του ιδιότητα, ο Καπλάνης συνέβαλε στην ανάπτυξη της επιχείρησης που είχε ως έδρα το Βουκουρέστι (τόπος διαμονής του Χατζηνίκου). Στη συνέχεια τον στέλνει στη Νίζνα (σημερινό Nizhyn στην Ουκρανία),σε μια περιοχή με πολλούς Ηπειρώτες. Εκεί έμεινε περίπου 3 χρόνια, περιοδεύοντας σε διάφορες πόλεις της Ρωσίας και την κεντρικής Ευρώπης. Κατά πάσα πιθανότητα εμπορευόταν γούνες.^[2]

Από το 1771 μετακόμισε στη Μόσχα. Τόπο κατοικίας του είχε ένα κελί στο γραίκικο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου. Βρέθηκε με τον Χατζηνίκο στο Βουκουρέστι, όπου χώρισαν τις επιχειρήσεις τους και έκλεισαν τους μεταξύ τους λογαριασμούς. Στη Μόσχα ζούσε μια λιτή ζωή παρότι απέκτησε μεγάλη περιουσία και ήταν από τους πιο επιτυχημένους έμπορους γουναρικών. Την υπόλοιπη ζωή του την έζησε στη Μόσχα. Εκεί συνδέθηκε με φιλικές σχέσεις με άλλους Ηπειρώτες όπως οι αδερφοί Βασιλείου, Μπαλάνος Πάλλης, Λεοντάρης Μελάς και Ζώης Παπανικολάου που ζούσαν στο Ιάσιο, Κώστας Αναστασίου και Σταύρος Ιωάννου (πατέρας του Γεωργίου Σταύρου) που ήταν στη Βιέννη, οι μετσοβίτες αδερφοί Μπούμπα, ο Γ. Γοργόλης. Η σημαντικότερη γνωριμία του ήταν με τον Ζώη Ζωσιμά. Τον επηρέασε στη ζωή του και έμεινε άγαμος και αφοσιώθηκε στις ευεργεσίες.^[2]

Απεβίωσε στις 20 Δεκεμβρίου του 1806 σε ηλικία 70 ετών στη Μόσχα.

Έργο

Το σημαντικότερο έργο του ήταν η Καπλάνειος σχολή, για την οποία διέθεσε σημαντικό κομμάτι της περιουσίας του. Διευθυντής αναλαμβάνει ο Ψαλίδας, υιοθετώντας νεωτερικές ιδέες. Διδάσκονταν θετικές και φυσικές επιστήμες ενώ πραγματοποιούταν πειράματα φυσικής και χημείας. Αργότερα ζήτησε από τον Πατριάρχη η σχολή να γίνει πατριαρχική, κάτι που έγινε. Ο λόγος ήταν οι αντιδράσεις τοπικών παραγόντων για αυτά που δίδασκε η σχολή. Ο Καπλάνης χρηματοδοτούσε άπορους μαθητές αλλά και καθηγητές ξένων γλωσσών.^[2]

Εκτός της Καπλάνειου σχολής έχτισε και συντήρησε σχολείο και στην ιδιαίτερη πατρίδα του, το Γραμμένο. Πλήρωνε δασκάλους αλλά και στήριζε άπορους μαθητές. Εκείνη την εποχή είχε περίπου 90 μαθητές. Επίσης ίδρυσε Υφαντική σχολή που λειτούργησε μέχρι το 1970.

Επιδότησε ακόμα την Αθωνιάδα σχολή στο Άγιο Όρος, την Ελληνική σχολή στην Πάτμο, τον Πανάγιο τάφο και το Σιναίο Όρος στα Ιεροσόλυμα. Σε τράπεζα της Μόσχας κατέθεσε ποσό, οι τόκοι του οποίου πηγαίναν στο νοσοκομείο των Ιωαννίνων. Στη διαθήκη του αφήνει ποσά που πάνε στους άπορους της Νίζνα αλλά και στο νοσοκομείο των Ιωαννίνων. Προικοδοτεί άπορα κορίτσια των Ιωαννίνων και του Γραμμένου για να παντρευτούν. Χρήματα πηγαίνουν και για τη βελτίωση συνθηκών των φυλακισμένων.

Το 1805 διέθεσε χρήματα για την ανακαίνιση του Αγίου Νικολάου στο Γραμμένο. Με τη διαθήκη του άφηνε χρήματα στις 4 εκκλησίες των Ιωαννίνων (Μητρόπολης, Αγίου Νικολάου, Αρχιμανδρειού και Αγίας Μαρίνας) για να βοηθάνε άπορους, κορίτσια και φυλακισμένους.^[2]

Πηγές

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Ζώης Καπλάνης

• Νικόλαος Σ. Μπούλιος (1908). Θυσίες στο βωμό του Χριστού και της Πατρίδος : (Μεγάλοι Εθνικοί Ευεργέτες). Ελεύθερο παιδικό ανάγνωσμα. Νίκαια: Χ. Α. Συμεωνίδη & Σια. Ανακτήθηκε στις 25 Μαΐου 2010. 
• Παντελής Κοντογιάννης (1908). Εθνικοί ευεργέται. Εν Αθήναις: Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2010. 
• Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, τόμος 13ος,έκδοσις πέμπτη εκσυγχρονισμένη δια συμπληρώματος κατά τόμον, σελ 235-236
• Κώστα Ν.Νικολαΐδη:Τα Γιάννινα,Το κάστρο-Η λίμνη-Το νησί,(15 αιώνες ιστορίας και θρύλου),έκδοση τρίτη συμπληρωμένη,εκδόσεις Δωδώνη,σελ 277-278
• Αναστάσιος Γούδας (1870–1875). Βίοι Παράλληλοι των επί της αναγεννήσεως της Ελλάδος διαπρεψάντων ανδρών, T. 3 - Πλούτος ή Εμπόριον. Εν Αθήναις: Εκ του Τυπογραφείου Μ. Π. Περίδου. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 12 Μαΐου 2011. 

Παραπομπές

1. Μαρία Κορασίδου, Οι άθλιοι των Αθηνών και οι θεραπευτές τους. Φτώχεια και φιλανθρωπία στην ελληνική πρωτεύουσα τον 19ο αιώνα, Τυπωθήτω/Γιώργος Δάρδανος, Αθήνα 2004, σελ. 82.
2. «Ζώης Καπλάνης ο ερημήτης της Μόσχας» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 15 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 31 Αυγούστου 2021.