Ελένη Βακαλό

Ελένη Βακαλό
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Ελένη Βακαλό (Ελληνικά)
Γέννηση	26  Οκτωβρίου 1921[1] Κωνσταντινούπολη[1]
Θάνατος	10  Οκτωβρίου 2001[1] Αθήνα[2][1]
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα[2]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα
Σπουδές	Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών[2] Πανεπιστήμιο του Παρισιού
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	συγγραφέας[2] ποιήτρια[2] Ιστορικός Τέχνης
Εργοδότης	Κολλέγιο Βακαλό Art & Design (έως 1990)[2] Τα Νέα (1952–1974)
Οικογένεια
Σύζυγος	Γιώργος Βακαλό (από 1944)[3][2]
Σχετικά πολυμέσα

Η Ελένη Βακαλό (1921 - 2001) ήταν Ελληνίδα ποιήτρια, κριτικός εικαστικών, και ιστορικός τέχνης.

Βιογραφικά στοιχεία

Η Ελένη Βακαλό, το γένος Σταυρινού, γεννήθηκε το 1921 στην Κωνσταντινούπολη, με καταγωγή από τα δωδεκάνησα, και το 1922 η οικογένεια της εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.^[4] Σπούδασε αρχαιολογία στην φιλοσοφική σχολή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1940 - 1945) και Ιστορία της Τέχνης στη Σορβόννη, στο Παρίσι (1948).

Συνεργάστηκε επί σειρά ετών με την εφημερίδα Τα Νέα το χρονικό διάστημα 1952-1974 έχοντας την στήλη της τεχνοκριτικής (με διακοπή 2 χρόνων την περίοδο της δικτατορίας) και με το περιοδικό Ζυγός από το 1955 μέχρι και το 1967.^[5] Το 1958 η Ελένη Βακαλό, με τον σύζυγό της Γεώργιο Βακαλό, τον Παναγιώτη Τέτση και τον Φραντζή Φραντζισκάκη, ίδρυσε την σχολή Βακαλό, στην οποία έως και το 1990 δίδασκε ιστορία της τέχνης και στοιχεία οπτικής αντίληψης στην ίδια Σχολή, παραμένοντας μέλος της διεύθυνσης έως το τέλος της ζωής της. Ή Ελένη Βακαλό υπήρξε μέλος της Εθνικής Εταιρίας Ελλήνων Συγγραφέων, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Εθνικής Πινακοθήκης μετά το 1994 αλλά και του ελληνικού τμήματος του Εθνικού Συμβουλίου των Εικαστικών Τεχνών της AICA (Association Internationale des Critiques d’Art[Διεθνής Ένωσης Κρητικών της Τέχνης), μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα σωματείου ή οποία βρίσκεται υπό την αιγίδα της UNESCO και έχει έδρα το Παρίσι. Η Ελένη Βακαλό έγραψε ποιήματα και βιβλία σχετικά με την τέχνη.

Συνεργάστηκε με άρθρα και δοκίμιά της με πολλά περιοδικά. Στον χώρο της λογοτεχνίας εμφανίστηκε το 1944, με ποιήματά της στο περιοδικό "Νέα Γράμματα". Μέχρι το 1997 εξέδωσε συνολικά δεκατέσσερα βιβλία ποίησης και δύο συγκεντρωτικές εκδόσεις (1981, 1995). Ως ποιήτρια, η Ελένη Βακαλό ανήκει, σύμφωνα με τους κριτικούς, στην πρώτη μεταπολεμική γενιά μεταϋπερρεαλιστών ποιητών, μαζί με τους ομοτέχνους της Μίλτο Σαχτούρη, Νάνο Βαλαωρίτη, Μαντώ Αραβαντινού, Τάκη Σινόπουλο, Έκτορα Kακναβάτο, Τάκη Bαρβιτσιώτη, Αριστοτέλη Nικολαΐδη και Ν. Δ. Kαρούζο. Συγκεκριμένα η Νόρα Αναγνωστάκη σημειώνει: «Η Βακαλό πέρασε από τον παθητικό υπερρεαλισμό στην ενεργητική δημιουργία με μεγάλα έμφρονα βήματα, κρατώντας μόνον τα διδάγματά του.» Το ποιητικό της έργο χωρισμένο σε τέσσερις περιόδους, από το 1944 έως το 1997, αποτελεί ουσιαστικά ένα κειμενικό συνεχές, αρθρωμένο μέσα από τις επιμέρους συνθέσεις του.

Το 1944 παντρεύτηκε τον ζωγράφο και σκηνογράφο Γιώργο Βακαλό ^[6].

Βραβεύσεις

• Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης 1991 για το έργο 'Γεγονότα και Ιστορίες της Κυρά - Ροδαλίνας (Αθήνα, Ύψιλον, 1990)
• Βραβείο Δοκιμίου Ακαδημίας Αθηνών 1997
• Επίτιμη διδάκτωρ του τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης 1998
• Επίτιμη διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Derby 2000

Εργογραφία

Ποιητικές Συλλογές

• Θέμα και Παραλλαγές. Αθήνα, Ίκαρος, 1945.
• Αναμνήσεις από μια εφιαλτική πολιτεία. Αθήνα, 1948.
• Στη μορφή των θεωρημάτων. Αθήνα, 1951.
• Το Δάσος. Αθήνα, Καραβία, 1954.
• Τοιχογραφία. Αθήνα, Οι Φίλοι της Λογοτεχνίας, 1956.
• Ημερολόγιο της ηλικίας. Αθήνα, Δίφρος, 1958.
• Περιγραφή του σώματος. Αθήνα, Δίφρος, 1959.
• Η Έννοια των τυφλών. Αθήνα 1966.
• Ο Τρόπος να Κινδυνεύομε. Αθήνα 1966.
• Γενεαλογία/ Genealogy. [Δίγλωσση έκδοση] Απόδοση στα αγγλικά, Paul Merchant, The Rougemont Press, 1971.
• Του Κόσμου. Αθήνα, Κέδρος, 1978.
• Οι παλάβρες της Κυρά Ροδαλίνας(Ακολουθεί τις Παλάβρες της κυρα-Ροδαλίνας και επανέρχονται τα ίδια πρόσωπα), Αθήνα, Ύψιλον βιβλία, 1984.
• Οι παλάβρες της Κυρά Ροδαλίνας(Ακολουθεί τις Παλάβρες της κυρα-Ροδαλίνας και επανέρχονται τα ίδια πρόσωπα), Αθήνα, επαναδημοσίευση Ύψιλον βιβλία, 1990.
• Γενεαλογία του κόσμου, επαναδημοσίευση Ύψιλον βιβλία, Αθήνα, 1990.
• Γεγονότα και Ιστορίες της Κυρά - Ροδαλίνας. Αθήνα, Ύψιλον, 1990.
• Το Άλλο του Πράγματος. Ποίηση 1954-1994. Αθήνα, Νεφέλη, 1995.
• Επιλεγόμενα. Αθήνα, Νεφέλη, 1997

Συγκεντρωτικά Έργα

• Όταν οί άγγελοι περπατούν(Ανθολογία πεζού ποιήματος), Μεταίχμιο, Αθήνα, 2007.
• Ή εγγύτητα, Principia, Αθήνα, 2011.
• Ανθολογία ελληνικής ποίησης 20ος αιώνας, Τρίτομο, Κότινος, Αθήνα, 2012.
• Ποιητικές συνομιλίες(ελληνικά ποιήματα για ξένους ποιητές), Οδός Πάνου-Σιγαρέτα, Αθήνα, 2012.
• Ξένων αιμάτων τρύγος(Ανθολογία ελληνικών ποιημάτων), Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2014.

Δοκίμια-Θεωρία της Τέχνης

• Εισαγωγή σε Θέματα Ζωγραφικής. Αθήνα: ΑΣΚΤ, 1960.
• 12 Μαθήματα για τη Σύγχρονη Τέχνη. Αθήνα, Καλλιτεχνικό Πνευματικό Κέντρο "Ώρα", 1973.
• Η Έννοια των Μορφών. Ανάγνωση της Τέχνης. Αθήνα, Καλλιτεχνικό Πνευματικό Κέντρο "Ωρα", 1975.
• Ρυθμοί και όροι της ευρωπαϊκής τέχνης, Κέδρος, Αθήνα, 1980.
• Σημείον του Αιμίλιου Χουρμούζιου(δέκα χρόνια πό τον θανατό του), Ευθύνη, Αθήνα, 1983.
• Η Φυσιογνωμία της Μεταπολεμικής Τέχνης στην Ελλάδα. Τόμος Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄. Αφαίρεση. Αθήνα, Κέδρος, 1981-1984.
• Η Φυσιογνωμία της Μεταπολεμικής Τέχνης στην Ελλάδα. επαναδημοσίευση Τόμοι Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄. Αφαίρεση. Αθήνα, Κέδρος, 1985.
• Από την Πλευρά του Θεατή. Δοκίμια. Αθήνα, Κέδρος, 1989.
• Από την Πλευρά του Θεατή. Δοκίμια. επαναδημοσίευση Αθήνα, Κέδρος, 1990.
• Γιώργος Βακαλό. Το θέλγητρο της γραφής. Αθήνα, έκδ. Γκαλερί Νέες Μορφές, 1994.
• Κριτική Εικαστικών Τεχνών (1950-1974)-Επισκέψεις στα ατελιέ, ατομικές εκθέσεις, πανελλήνιες εκθέσεις, τόμοι Α΄& Β' , Αθήνα, Κέδρος, 1996.
• Κριτική Εικαστικών Τεχνών (1950-1974)-Γενικά θέματα, δοκιμιακά, μετά τη σιωπή, επίλογος, τόμος ΄Γ, Αθήνα, Κέδρος, 1996.
• Ρυθμοί και όροι της ευρωπαϊκής τέχνης, επαναδημοσίευση Κέδρος, Αθήνα, 2005.

Μελέτες Έργων-Κρητικά Άρθρα Έργων

• Κρητικές για το έργο του Γιώργου Σιγγελιώτη 1950.1975, Ερμής, θήνα, 1975.
• Ή απώλεια της σιωπής μέσα στον χώρο(Πρόλογο από τους Μάκης Θεοφυλακτόπουλος, Γιάννης Αδαμάκος, Μαριγώ Κάσση, Μιχάλης Μανουσάκης, Τάσος Μαντζαβίνος, Γιάννης Τζερμιάς), Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1994.

• Παναγιώτης Τέτσης, γκαλερί Νέες Μορφές, Αθήνα, 1999.
• 57 κείμενα για την Νίκη Καραγάτση, Άγρα, Αθήνα, 2002.
• Βαλέριος Καλούτσης 1954-2004:Ανατροπές, Δημοτική πινακοθήκη Χανίων, Χανιά Κρήτης, 2004.
• Σωτήρης Σόρογκας(προσεγγίσεις στην ζωγραφική του), Καστανιώτη, Αθήνα, 2007.
• Παναγιώτης Τέτσης, επαναδημοσίευση Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2007.

• Νίκος Εγγονόπουλος 1907-1985.. Ή αγάπη είναι ό μόνος τρόπος...(εκατό χρόνια από τον θανατό του), Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, Αθήνα, 2007.
• Βασίλης Κελαΐδης 22 Σεπτεμβρίου 2008 - 9 Ιανουαρίου 2009, Δημοτική πινακοθήκη χανίων, Χανιά Κρήτης, 2009.

Παραπομπές

1. (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. vakalo-eleni. Ανακτήθηκε στις 14  Σεπτεμβρίου 2021.
2. BiblioNet. 935. Ανακτήθηκε στις 12  Μαΐου 2020.
3. www.nationalgallery.gr/el/zographikh-monimi-ekthesi/painter/bakalo-georgios.html. Ανακτήθηκε στις 12  Μαΐου 2020.
4. Λεξικό νεοελληνικής λογοτεχνίας: Πρόσωπα - Έργα - Ρεύματα - Όροι, Αθήνα : Πατάκης, 2007
5. «Η Ελένη Βακαλό έσβησε ήρεμα». Η Καθημερινή. 10 Οκτωβρίου 2001. https://www.kathimerini.gr/culture/102383/i-eleni-vakalo-esvise-irema/. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2022. 
6. Βακαλό, Ελένη, 1921-2001, biblionet

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ελένη Βακαλό (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Ελένη Βακαλό (Νυχτερινός Επισκέπτης) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)