Δικαίωμα στην υγεία

Πανό υπέρ του δικαιώματος στην υγεία στο Άργος.

Το δικαίωμα στην υγεία είναι το οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό ανθρώπινο δικαίωμα σε καθολικό ελάχιστο επίπεδο υγείας στο οποίο έχουν δικαίωμα όλα τα άτομα.Η έννοια του δικαιώματος στην υγεία έχει απαριθμηθεί σε διεθνείς συμφωνίες που περιλαμβάνουν την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα και τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες. Υπάρχει συζήτηση σχετικά με την ερμηνεία και την εφαρμογή του δικαιώματος στην υγεία λόγω προβληματισμών όπως ο καθορισμός της υγείας, ποια ελάχιστα δικαιώματα εμπίπτουν στο δικαίωμα στην υγεία και ποια είναι τα όργανα που είναι υπεύθυνα για την εξασφάλιση του δικαιώματος στην υγεία.

Ορισμός

Το προοίμιο του Συντάγματος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) του 1946 ορίζει την υγεία σε γενικές γραμμές ως «κατάσταση πλήρους σωματικής, πνευματικής και κοινωνικής ευημερίας και όχι απλώς απουσίας ασθενείας ή αναπηρίας».^[1] Το Σύνταγμα ορίζει το δικαίωμα στην υγεία ως «απόλαυση του υψηλότερου δυνατού επιπέδου υγείας», και απαριθμεί ορισμένες αρχές αυτού του δικαιώματος όπως υγιή ανάπτυξη παιδιών, δίκαιη διάδοση των ιατρικών γνώσεων και των πλεονεκτημάτων τους και κοινωνικά μέτρα που παρέχονται από την κυβέρνηση για την εξασφάλιση επαρκούς υγείας.

Ο Frank P. Grad πιστώνει το Σύνταγμα του ΠΟΥ ως «διεκδίκηση... ολόκληρου του χώρου της σύγχρονης διεθνούς δημόσιας υγείας», το οποίο καθιερώνει το δικαίωμα στην υγεία ως «θεμελιώδες, αναπαλλοτρίωτο ανθρώπινο δικαίωμα» που οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να μειώσουν και είναι μάλλον υποχρεωμένες να προστατεύσουν^[2] και το Σύνταγμα του ΠΟΥ, συγκεκριμένα, σηματοδοτεί την πρώτη επίσημη οριοθέτηση του δικαιώματος στην υγεία στο διεθνές δίκαιο.

Οικουμενική διακήρυξη για τα ανθρώπινα δικαιώματα

Το άρθρο 25 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών του 1948 αναφέρει ότι «Ο καθένας έχει δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο κατάλληλο για την υγεία και την ευημερία του ίδιου και της οικογένειάς του, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων, της ένδυσης, της στέγασης και της ιατρικής περίθαλψης, και τις αναγκαίες κοινωνικές υπηρεσίες.» Η Οικουμενική Διακήρυξη παρέχει πρόσθετες ρυθμίσεις για την ασφάλεια σε περίπτωση σωματικής εξασθένησης ή αναπηρίας, και κάνει ειδική μνεία για την περίθαλψη που παρέχεται στη μητρότητα και στην παιδική ηλικία.^[3]

Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αναφέρεται ως η πρώτη διεθνής δήλωση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τόσο των ελευθεριών όσο και των δικαιωμάτων. Ο Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Navanethem Pillay, γράφει ότι η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου «κατοχυρώνει ένα όραμα που απαιτεί να ληφθούν όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα - ατομικά, πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά ή πολιτιστικά - ως αδιαίρετα και οργανικά σύνολα, αδιαχώριστα και αλληλεξαρτώμενα».^[4] Ομοίως, οι Gruskin και άλλοι ισχυρίζονται ότι ο αλληλένδετος χαρακτήρας των δικαιωμάτων που εκφράζονται στην Οικουμενική Διακήρυξη καθιερώνει μια «ευθύνη που εκτείνεται πέρα από την παροχή βασικών υπηρεσιών υγείας για την αντιμετώπιση των καθοριστικών παραγόντων της υγείας όπως η παροχή επαρκούς εκπαίδευσης, τρόφιμα και ευνοϊκές συνθήκες εργασίας», δηλώνοντας περαιτέρω ότι αυτές οι διατάξεις είναι «τα ίδια τα ανθρώπινα δικαιώματα και είναι απαραίτητα για την υγεία».^[5]

Παραπομπές

1. Constitution of the World Health Organization (PDF). Geneva: World Health Organization. 1948. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 21 Μαρτίου 2014. Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2013. 
2. Grad, Frank P. (Jan 2002). «The Preamble of the Constitution of the World Health Organization». Bulletin of the World Health Organization 80 (12): 981–4. PMID 12571728. PMC 2567708. http://www.scielosp.org/pdf/bwho/v80n12/8012a13.pdf. Ανακτήθηκε στις 14 October 2013. 
3. Universal Declaration of Human Rights, United Nations, 1948, https://www.un.org/en/documents/udhr/, ανακτήθηκε στις 29 June 2017 
4. Pillai, Navanethem (Dec 2008). «Right to Health and the Universal Declaration of Human Rights». The Lancet 372 (9655): 2005–2006. doi:10.1016/S0140-6736(08)61783-3. PMID 19097276. 
5. Gruskin, Sofia; Edward J. Mills; Daniel Tarantola (August 2007). «History, Principles, and Practice of Health and Human Rights». The Lancet 370 (9585): 449–455. doi:10.1016/S0140-6736(07)61200-8. PMID 17679022.