Ο Δήμος Διστόμου ήταν δήμος του νομού Βοιωτίας που λειτούργησε τις περιόδους 1835-1840, 1858-1912 και 1946-2010. Ο δήμος συστήθηκε αρχικά το 1835 με την ονομασία Δήμος Διστομίων, με τους οικισμούς Δίστομο, Στείρι, Ιερά Μονή Οσίου Λουκά και Κυριάκι. Ο δήμος καταργήθηκε το 1840 και συνενώθηκε με τον δήμο Χαιρώνειας με εξαίρεση το Κυριάκι που πήγε στον δήμο Λεβαδέων. Επανιδρύθηκε το 1858 με χειμερινή έδρα το Δίστομο και θερινή το Κυριάκι. Την περίοδο 1912-1946 ήταν κοινότητα.[1] Με το πρόγραμμα Καποδίστριας, το 1999, διευρύνθηκε με τη συνένωση στον δήμο της παλαιότερης κοινότητας Στειρίου. Ο νέος διευρυμένος δήμος λειτούργησε την περίοδο 1999-2010 οπότε και καταργήθηκε με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης και εντάχθηκε στον νέο δήμο Διστόμου - Αράχοβας - Αντίκυρας. Βρισκόταν βορειοδυτικά του νομού και συνόρευε με τους δήμους Λεβαδέων, Αράχωβας, Δαύλειας και με τις κοινότητες Αντίκυρας και Κυριακίου. Αποτελούταν από δύο δημοτικά διαμερίσματα, το δημοτικό διαμέρισμα Διστόμου και το δημοτικό διαμέρισμα Στειρίου. Ο πληθυσμός του δήμου ήταν 4.368 κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2001.
Διαίρεση
Αναλυτικότερα οι οικισμοί που αποτελούσαν τον δήμο Διστόμου είναι:
Ο δήμος Διστόμου (αργότερα αναφέρεται ως Δήμος Διστομίων) είχε λειτουργήσει και στο παρελθόν και συγκεκριμένα την περίοδο 1835-1912. Συστάθηκε αρχικά το 1835 και περιλάμβανε τους οικισμούς Δίστομο, Κυριάκι, Στείρι, Ζερίκι και την Μονή Οσίου Λουκά.[2] Με το βασιλικό διάταγμα της 1ης Σεπτεμβρίου 1840 (ΦΕΚ 22Α 18/12/1840) «περί συγχώνευσης δήμων της επαρχίας Λιβαδειάς» καταργήθηκε προσωρινά και συγχωνεύτηκε στον Δήμο Χαιρώνειας, εκτός από το Κυριάκι που συγχωνεύτηκε στον Δήμο Λεβαδέων.[3] Ο δήμος αποκαταστάθηκε σύντομα στην αρχική του μορφή και τα επόμενα χρόνια παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητος μέχρι την κατάργησή του με την Διοικητική διαίρεση του 1912, οπότε αντικαταστάθηκε από μικρότερες κοινότητες. Ο δήμος διέθετε θερινή και χειμερινή έδρα. Χειμερινή του έδρα ήταν το Δίστομο και θερινή το Κυριάκι.[4]
Κοινότητα Διστόμου
Η κοινότητα Διστόμου συστάθηκε με την εφαρμογή της Διοικητικής διαίρεσης του 1912 και λειτούργησε στο διάστημα 1912-1946. Περιλάμβανε μόνο το Δίστομο.
Δήμος Διστόμου 1946-1998
Ο Δήμος Διστόμου που συστάθηκε το 1946 προήλθε από αναγνώριση της πρώην κοινότητας Διστόμου σε δήμο. Περιλάμβανε αρχικά μόνο το Δίστομο. Το 1961 αναγνωρίστηκε μέσα στα όρια του, ο οικισμός Παραλία Διστόμου και το 1971 ο οικισμός Άγιος Νικόλαος. Ο Δήμος παρέμεινε στην συνέχεια αμετάβλητος μέχρι την εφαρμογή του προγράμματος Καποδίστριας το 1999, οπότε διευρύνθηκε με την ένταξη σ'αυτόν της κοινότητας Στειρίου.[5]
Δήμαρχοι Διστόμου
Ο δήμος Διστομίων (Αττικοβοιωτίας) συστάθηκε για πρώτη φορά στις 18 Οκτωβρίου 1835. Από το 1912 ως το 1946 λειτούργησε ως Κοινότητα. Μετά την επανασύστασή του τον Σεπτέμβριο του 1946, λειτούργησε ως δήμος μέχρι το 2010, οπότε καταργήθηκε.[6]
Δήμαρχοι διετέλεσαν τα εξής πρόσωπα[7]:
Διάρκεια
Εκλεγμένος ή διορισμένος δήμαρχος (γέννηση - θάνατος)
Βιομήχανος. Πρώτος αιρετός δήμαρχος μεταπολιτευτικά, εξελέγη το 1975 με ποσοστό 58,5%. Απεβίωσε σε ηλικία 100 ετών στις 18 Σεπτεμβρίου 1983.[10]
1979-1986
Γεώργιος Σφουντούρης
Εξελέγη το 1978 και επανεξελέγη το 1982.
1987-1994
Ιωάννης Καΐλης
1995-2006
Λουκάς Παπαχρήστου
2007-31 Δεκεμβρίου 2010
Αθανάσιος Πανουργιάς
Τελευταίος δήμαρχος πριν την κατάργηση του δήμου.
Μνημεία και αξιοθέατα της περιοχής
Όσιος Λουκάς
Η Μονή του Οσίου Λουκά . Το μοναστήρι του Οσίου Λουκά, ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία του ελλαδικού χώρου , βρίσκεται κοντά στο Στείρι στην τοποθεσία όπου βρισκόταν άλλοτε ο ναός της Στειρίτιδας Δήμητρας[11] Το μοναστήρι είναι γνωστό ως «Η Αγία Σοφία της Ρούμελης» και χτίστηκε τον 10ο αιώνα μ.Χ. σύμφωνα με την βυζαντινή αρχιτεκτονική της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Είναι εγγεγραμμένη στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Η Ακρόπολη της Αρχαίας Στείριδας. Η ακρόπολη της Στείριδας βρίσκεται στο κέντρο της κοιλάδας που σήμερα ονομάζεται Λάκκα, στην κορυφή του λόφου Μπούλιο ,περιοχή της Κοινότητας Κυριακίου. Η ακρόπολη στην βορειανατολική και δυτική πλευρά της είναι φυσικά οχυρωμένη από απότομα βράχια, ενώ στην ανατολική πλευρά υπάρχει τεχνητή οχύρωση κυκλικού τείχους από ακατέργαστες πέτρες. Στο εσωτερικό της ακρόπολης υπάρχουν: δεξαμενή, λίθινες γούρνες, λιοτρίβια και οικιστικά κατάλοιπα. Επίσης στην ανατολική πλευρά υπάρχουν δυο πύλες, διακρίνονται δυο πύργοι και το νεκροταφείο με τους λαξευτούς ταφικούς θαλάμους σε έναν από τους οποίους ασκήτεψε ο΄Οσιος Λουκάς και λέγεται ασκηταριό.
Τμήμα οχυρωματικού τείχους ακρόπολης Μεδεώνα
Η Ακρόπολη του Αρχαίoυ Μεδεώνα. Η ακρόπολη του Μεδεώνα είναι κτισμένη πάνω στον λόφο των Αγίων Θεοδώρων περιοχή του Στειρίου, μισό χιλιόμετρο δυτικά από την είσοδο του εργοστασίου του Αλουμινίου της Ελλάδος Β.Ε.Α.Ε.. Από το οχυρωματικό τείχος που περιέβαλε την ακρόπολη σώζεται στα δυτικά ένα μικρό μέρος, στα νότια δεν υπάρχει τείχος επειδή η πλαγιά είναι απόκρημνη και καταλήγει στη θάλασσα,στα βόρεια σώζεται ένα κομμάτι, με τρεις προβεβλημένους πύργους,ενώ στα ανατολικά δεν επεκτείνεται πολύ γατί ακουμπά σε απόκρημνο βράχο. Οι ανασκαφές που έγιναν στην περιοχή το 1962-63 για την εγκατάσταση του εργοστασίου Αλουμίνιον της Ελλάδος έφεραν στο φως πολλούς τάφους καθώς επίσης και ένα βασιλικό θολωτό τάφο στη κορυφή του λόφου των Αγίων Θεοδώρων.
Το φαράγγι της Κλεισούρας. Ένα φαράγγι βατό, το μήκος του είναι περίπου 6 χλμ. με απότομες βραχώδεις πλαγιές, αλλά σχετικά εύκολο και ευχάριστο για πεζοπορία που, από την αρχαιότητα μέχρι στην δεκαετία του 1950, ήταν ο κυριότερος δρόμος επικοινωνίας των Στειριωτών και της μονής του Οσίου Λουκά με τον Κορινθιακό κόλπο. Στην είσοδο του φαραγγιού της Κλεισούρας από την μεριά του Στειρίου υπάρχει το πέτρινο γεφύρι του Λεόντιου με δύο τόξα, πιθανώς βυζαντινής εποχής, κατασκευασμένο από κάποιον Λεόντιο, μοναχό του Οσίου Λουκά.
Το ασκηταριό
Η Αρχαιολογική συλλογή Διστόμου
Το Μουσείο Θυμάτων Ναζισμού. Το Μουσείο Θυμάτων Ναζισμού στεγάζεται από το 2005, στο χώρο του παλιού Δημοτικού Σχολείου Διστόμου
Το Μαυσωλείο. Το Μαυσωλείο των θυμάτων της 10ης Ιουνίου 1944 στο λόφο Κάναλες του Διστόμου.
