Γρηγόριος Νεοκαισαρείας

Άγιος Γρηγόριος Νεοκαισαρείας
Θαυματουργός, Επίσκοπος Νεοκαισαρείας
Γέννηση	περ. 213 Νεοκαισάρεια, Πόντος
Κοίμηση	περ. 270 Πόντος
Τιμάται από	Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία Ανατολική Ορθοδοξία
Μείζον ιερό	Καλαβρία
Εορτασμός	17 Νοεμβρίου
Σύμβολα	άμφια επισκόπου, ευαγγέλιο, δεξί χέρι σε ευλογία. Επίσκοπος που διώχνει δαίμονες από το ναό.
Προστάτης	εναντίον σεισμών, πλημμυρών, προστάτης των χαμένων, απίθανων, ξεχασμένων υποθέσεων[1]
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Γρηγόριος Νεοκαισαρείας, γνωστός και ως Γρηγόριος ο Θαυματουργός (περ. 213 – περ. 270 μ.Χ.) ήταν Χριστιανός επίσκοπος του 3ου αιώνα. Θεωρείται Πατέρας της Εκκλησίας και άγιος από την Ορθόδοξη και την Καθολική Εκκλησία.

Βιογραφία

Ο Θεόδωρος, όπως ονομαζόταν αρχικά ο Γρηγόριος, γεννήθηκε στη Νεοκαισάρεια του Πόντου (γνωστή στην αρχαιότητα και ως Καβηρία, Διάσπολις και Σεβαστή, το σημερινό Νικσάρ) και προερχόταν από εύπορη και εξέχουσα οικογένεια παγανιστών. Ο πατέρας του πέθανε όταν ήταν 14 χρονών, ενώ ο γαμπρός του ήταν Ρωμαίος κυβερνήτης της Παλαιστίνης.

Αρχικά σκόπευε να σπουδάσει στην περίφημη νομική σχολή της Βηρυτού αλλά όταν γνώρισε τον Ωριγένη αποφάσισε, όπως και ο αδελφός του Αθηνόδωρος, να εγκαταλείψει την ιδέα της νομικής σχολής, να μεταστραφεί στον Χριστιανισμό και να γίνει μαθητής του στην Κατηχητική Σχολή της Αλεξάνδρειας. Τότε ο Θεόδωρος άλλαξε το όνομά του σε Γρηγόριος, καθώς το «Θεόδωρος» δεν θεωρούνταν αποκλειστικά χριστιανικό όνομα. Σπούδασε αρχικά φιλοσοφία και αργότερα θεολογία, πάντοτε όμως έκλινε προς τις φιλοσοφικές μελέτες τόσο πολύ ώστε είχε την διακαή επιθυμία να αποδείξει ότι η χριστιανική θρησκεία ήταν η μόνη αληθινή και καλή φιλοσοφία. Οι σπουδές του κοντά στον Ωριγένη διήρκεσαν εφτά χρόνια.

Κατόπιν επέστρεψε στον Πόντο γύρω στο 238, όπου και χειροτονήθηκε ως επίσκοπος. Αν και λέγεται ότι το εκκλησίασμά του αποτελείτο από μόνο 17 Χριστιανούς αρχικά, ο ιεραποστολικός του ζήλος είχε ως αποτέλεσμα τη μεταστροφή της πλειονότητας των παγανιστών της πόλης στον Χριστιανισμό, σε βαθμό που παρέμειναν μόνο 17 παγανιστές όταν πέθανε. Θεωρείται ότι εκτέλεσε πολλά θαύματα και για αυτό το λόγο του δόθηκε η προσωνυμία «Θαυματουργός»^[2]. Σύμφωνα με τον Γρηγόριο Νύσσης, ο οποίος αποτελεί την πιο αξιόπιστη βιογραφική πηγή εν μέσω ασαφειών και θρύλων, θεωρείται ότι ήταν το πρώτο άτομο που είναι γνωστό ότι έλαβε όραμα της Παναγίας (μαζί με τον Ιωάννη τον Βαπτιστή), βάσει του οποίου κατέγραψε μια ομολογία σχετικά με το δόγμα της Αγίας Τριάδας. Ο Βασίλειος Καισαρείας καταγράφει σε έναν λόγο του ότι για τα πνευματικά του χαρίσματα και τη χάρη των θαυμάτων του Γρηγορίου «δεύτερος Μωϋσῆς παρ΄ αὐτῶν τῶν ἐχθρῶν τῆς Ἐκκλησίας ἀνηγορεύετο»^[3]. Αναφέρεται ότι η αγία Μακρίνα η Πρεσβυτέρα άκουσε πολλά από τα κηρύγματα του Γρηγορίου όταν ήταν νέα, με συνέπεια να τα μεταδώσει στους εγγονούς της Βασίλειο Καισαρείας και Γρηγόριο Νύσσης.

Η στήλη του Αγίου Γρηγορίου του Θαυματουργού στο ναό της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη: Η καλυμμένη με χαλκό οπή που υπάρχει πιστεύεται ότι έχει θαυματουργικές δυνάμεις για όσους θα βάλουν το δάχτυλο τους, κάνουν μια πλήρη δεξιόστροφη περιστροφή της παλάμης τους και στη συνέχεια κάνουν μια ευχή.

Στον Γρηγόριο αποδίδεται η καθιέρωση εορτασμών προς τιμήν των μαρτύρων, των διδασκαλιών σχετικά με τους αγίους και η τήρηση εορτών για τους αγίους, που αποτέλεσε επίσης μέσο για να προσελκύσει παγανιστές στην Εκκλησία. Κατά τη διάρκεια των διωγμών του αυτοκράτορα Δέκιου, διέφυγε μαζί με τους άλλους Χριστιανούς στην έρημο.

Πέθανε από φυσικά αίτια, σε ηλικία 57 ετών περίπου. Τα λείψανά του έχουν μεταφερθεί στην Καλαβρία. Η μνήμη του εορτάζεται και τιμάται από την Ορθόδοξη και την Καθολική εκκλησία στις 17 Νοεμβρίου.

Έργα

Τα έργα του Γρηγόριου έχουν διασωθεί σε ιδιαίτερα αποσπασματική κατάσταση. Ονομαστός παραμένει ο αποχαιρετιστήριος λόγος του Εις Ωριγένην Προσφωνητικός μετά το πέρας των σπουδών του, όπου εξυμνείται η διδακτική δεινότητα του Ωριγένη. Άλλα έργα του που σώζονται είναι η Επιστολή Κανονική Περί των εν τη Καταδρομή των Βαρβάρων Ειδωλόθυτα Φαγόντων ή και Έτερα τινά Πλημμελησάντων, Προς Τατιανόν Περί Ψυχής Λόγος Κεφαλαιώδης, Λόγοι Εις τον Ευαγγελισμόν της Παναγίας Θεοτόκου και Αεί Παρθένου της Μαρίας, Λόγος εις τους Αγίους Πάντας, Ομιλία Εις τον Εκκλησιαστήν, αποσπάσματα από σχολιολόγια στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου, στον Ιερεμία και στον Ιώβ. Ο Γρηγόριος μετέφρασε σε απλούστερα ελληνικά το βιβλίο του Εκκλησιαστή με βάση τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα.

Υμνολογία & Ιερά Λείψανα

Ἀπολυτίκιον

Ἦχος πλ. δ’.

Ἐν προσευχαῖς γρηγορῶν, ταῖς τῶν θαυμάτων ἐργασίαις ἐγκαρτερῶν, ἐπωνυμίαν ἐκτήσω τὰ κατορθώματα, ἀλλὰ πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, Πάτερ Γρηγόριε, φωτίσαι τὰς ψυχὰς ἡμῶν, μὴ ποτὲ ὑπνώσωμεν, ἐν ἁμαρτίαις εἰς θάνατον.

Κοντάκιον

Ἦχος β’. Τὰ ἄνω ζητῶν.

Θαυμάτων πολλῶν, δεξάμενος ἐνέργειαν, σημείοις φρικτοῖς, τοὺς δαίμονας ἐπτόησας, καὶ τὰς νόσους ἤλασας τῶν ἀνθρώπων, πάνσοφε Γρηγόριε· διὸ καλῇ θαυματουργός, τὴν κλῆσιν ἐξ ἔργων κομισάμενος.

Ἕτερον Κοντάκιον

Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.

Ὡς εὐσεβείας ὑποφήτην καὶ διδάσκαλον καὶ τῶν θαυμάτων ποταμόν σε ἀνεξάντλητον μακαρίζομεν οἱ δοῦλοί σου Ἱεράρχα. Ἀλλ’ ὡς ἔχων παρρησίαν πρὸς τὸν Κύριον Ἐκ παντοίων ἀπολύτρωσαι κακώσεων τοὺς βοῶντάς σοι, χαίροις Πάτερ Γρηγόριε.

Κάθισμα

Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.

Νέος γέγονας Μωσῆς τοῖς ἔργοις, πλάκας πίστεως ἐπὶ τοῦ ὄρους, τῆς μυστικῆς θεοφανείας δεξάμενος, νομοθετήσας λαοῖς τὴν εὐσέβειαν, τοῦ τῆς Τριάδος μυστηρίου Γρηγόριε· ὅθεν ἅπαντες, τιμῶμεν πιστοὶ τὴν μνήμην σου, αἰτοῦντες διὰ σοῦ τὸ μέγα ἔλεος.

Ὁ Οἶκος

Πόθεν ἀπάρξομαι τοὺς ἐπαίνους ἐξυφαίνειν ὁ τάλας, καθορῶν τὰ πολλὰ καὶ ὑπερθαύμαστα πράγματα; Ἐὰν ἀπὸ τοῦ βίου τοῦ Ὁσίου ἐγχειρήσω, τὸ σύνολον οὐκ ἰσχύω· πάντα γὰρ νοῦν ὑπερβαίνει ὁ ἔνθεος βίος αὐτοῦ. Ἐὰν ἀπὸ τῶν θαυμάτων, καὶ ἐν τούτῳ λοιπὸν αἰσχυνθήσομαι, ὑπὲρ τὴν ψάμμον γὰρ ὑπάρχουσι· διὰ τοῦτο ἀκούει θαυματουργός, τὴν κλῆσιν ἐξ ἔργων κομισάμενος.

Μεγαλυνάριον

Τῇ φιλοσοφίᾳ πρὸς ἀληθῆ, γνῶσιν κεχρημένος, οἷα κλίμακι νοητῇ, πρὸς θεολογίας, ἀνέδραμες τὸ ὕψος, Γρηγόριε θαυμάτων, καινῶν διάκονε.

Ιερά Λείψανα

Μέρος της Κάρας του Αγίου βρίσκεται στη Μονή Οσίου Διονυσίου Λιτοχώρου Πιερίας.

Μέρος χειρός του Αγίου βρίσκεται στη Μονή Μεγάλου Μετεώρου.

Αποτμήματα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου βρίσκονται στις Μονές Παναγίας Σουμελά Βερμίου και Καστρίτσης Ιωαννίνων.^[4]

Παραπομπές

1. Gregory Thaumaturgus Αρχειοθετήθηκε 2007-07-05 στο Wayback Machine. Catholic-forum.com
2. «Ἐν προσευχαῖς γρηγορῶν, ταῖς τῶν θαυμάτων ἐργασίαις ἐγκαρτερῶν, ἐπωνυμίαν ἐκτήσω τὰ κατορθώματα, ἀλλὰ πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, Πάτερ Γρηγόριε, φωτίσαι τὰς ψυχὰς ἡμῶν, μὴ ποτὲ ὑπνώσωμεν, ἐν ἁμαρτίαις εἰς θάνατον». (Απολυτίκιον, Ήχος πλ. δ') «Θαυμάτων πολλῶν, δεξάμενος ἐνέργειαν, σημείοις φρικτοῖς, τοὺς δαίμονας ἐπτόησας, καὶ τὰς νόσους ἤλασας τῶν ἀνθρώπων, πάνσοφε Γρηγόριε· διὸ καλῇ θαυματουργός, τὴν κλῆσιν ἐξ ἔργων κομισάμενος». (Κοντάκιον, Ήχος β', «Τα άνω ζητών»)
3. «Οἷόν τινα λαμπτῆρα περιφανῆ μέγαν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τοῦ Θεοῦ διαλάμψαντα· ὃς φοβερὸν μὲν εἶχεν ἐκ τῆς τοῦ Πνεύματος συνεργίας κατὰ δαιμόνων τὸ κράτος· τοσαύτην δὲ ἔλαβε τοῦ λόγου τὴν χάριν εἰς ὑπακοὴν πίστεως ἐν τοῖς ἔθνεσιν͵ ὥστε ἑπτακαίδεκα μόνους Χριστιανοὺς παραλαβών͵ ὅλον τὸν λαὸν τόν τε ἀστικὸν καὶ τὸν χωριτικὸν διὰ τῆς ἐπιγνώσεως προσήγαγε τῷ Θεῷ. Ἐκεῖνος καὶ ποταμῶν ῥεῖθρα μετέστησεν͵ ἐπιτάξας αὐτοῖς ἐν τῷ ὀνόματι τῷ μεγάλῳ τοῦ Χριστοῦ· καὶ λίμνην ἐξήρανεν ὑπόθεσιν πολέμου φέρουσαν ἀδελφοῖς πλεονέκταις. Αἱ δὲ τῶν μελλόν των προαγορεύσεις τοιαῦται͵ ὡς μηδὲν τῶν μεγάλων προφητῶν ἀποδεῖν. Καὶ ὅλως μακρὸν ἂν εἴη τοῦ ἀνδρὸς διηγεῖσθαι τὰ θαύματα͵ ὃς τῇ ὑπερβολῇ τῶν ἐν αὐτῷ χαρισμάτων͵ τῶν ἐνεργουμένων ὑπὸ τοῦ Πνεύματος ἐν πάσῃ δυνάμει καὶ σημείοις καὶ τέρασι͵ δεύτερος Μωϋσῆς παρ΄ αὐτῶν τῶν ἐχθρῶν τῆς Ἐκκλησίας ἀνηγορεύετο. Οὕτως αὐτῷ ἐν παντὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ τῶν ἐπιτελουμένων διὰ τῆς χάριτος οἷόν τι φῶς ἐπέλαμπε͵ μήνυμα τῆς οὐρανίου δυνάμεως͵ τῆς ἐκ τοῦ ἀφανοῦς παρεπομένης αὐτῷ». (Βασίλειος Καισαρείας, Περί του Αγίου Πνεύματος, κεφ. ΚΘ' [29.74.8-26])
4. «Εορτολόγιο 2020 | 17 Νοεμβρίου σήμερα γιορτάζει ο Άγιος Γρηγόριος Νεοκαισαρείας ο Θαυματουργός | Εορτολόγιο 2020». Ορθοδοξία | orthodoxia.online. Ανακτήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2020. 

Πηγές και βιβλιογραφία

• Καθολική Εγκυκλοπαίδεια, λήμμα St. Gregory of Neocaesarea (Αγγλικά).
• Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης: 17 Νοεμβρίου, άγιος Γρηγόριος, Επίσκοπος Νεοκαισαρείας ο θαυματουργός.
• Butler's Lives of the Saints: "Άγ. Γρηγόριος ο Θαυματουργός, Επίσκοπος Νεοκαισαρείας" (Αγγλικά).
• Vita, opere e storia del culto di San Gregorio Taumaturgo, Padre della Chiesa d'Oriente e d'Occidente

Έργα του

• Έργα του Γρηγορίου, στον ιστότοπο patrologia.ct.aegean.gr (pdf).
• Αναγνωρισμένα έργα Αρχειοθετήθηκε 2008-07-06 στο Wayback Machine. του Γρηγόριου Θαυματουργού σε αγγλική μετάφραση των Αιδ. Alexander Roberts και James Donaldson (Πρώτη έκδ. T&T Clark, Εδιμβούργο, 1867/1886), στον ιστότοπο mb-soft.com Αρχειοθετήθηκε 2007-12-21 στο Wayback Machine. (Αγγλικά).
• Αμφιλεγόμενα και Νόθα έργα Αρχειοθετήθηκε 2008-07-06 στο Wayback Machine. του Γρηγόριου Θαυματουργού σε αγγλική μετάφραση των Αιδ. Alexander Roberts και James Donaldson (Πρώτη έκδ. T&T Clark, Εδιμβούργο, 1867/1886), στον ιστότοπο mb-soft.com Αρχειοθετήθηκε 2007-12-21 στο Wayback Machine. (Αγγλικά).