Ο Γκριγκόρι Εβσέιεβιτς Ζινόβιεφ (ρωσικά: Григо́рий Евсе́евич Зино́вьев, γεννηθείς Οβσέι-Γκέρσον Αρόνοβιτς Ραντομίσλσκι, ρωσικά: Овсей-Гершон Аронович Радомысльский, 23 Σεπτεμβρίου1883 – 25 Αυγούστου1936) ήταν Μπολσεβίκος επαναστάτης και Σοβιετικός κομμουνιστής πολιτικός. Ήταν ένας από τα επτά μέλη του πρώτου Πολιτμπιρό, που ιδρύθηκε το 1917 για να διευθύνει την Μπολσεβίκικη Επανάσταση: Λένιν, Ζινόβιεφ, Κάμενεφ, Τρότσκι, Στάλιν, Σοκόλνικοφ και Μπουμπνόφ.[7] Ο Ζινόβιεφ έχει μείνει στην Ιστορία ως επί μακρών επικεφαλής της Κομμουνιστικής Διεθνούς και ο αρχιτέκτονας πολλών αποτυχημένων προσπαθειών να μετατρέψει τη Γερμανία σε κομμουνιστική χώρα στις αρχές του 1920. Ήταν σε ανταγωνισμό κατά του Ιωσήφ Στάλιν, ο οποίος τον εξάλειψε από τη Σοβιετική πολιτική ηγεσία το 1926. Ήταν ο επικεφαλής κατηγορούμενος στη δίκη του 1936, τη Δίκη των Δεκάξι, που σηματοδότησε την έναρξη της λεγόμενης Μεγάλης Τρομοκρατίας στην ΕΣΣΔ και είχε αποτέλεσμα την εκτέλεσή του την επόμενη ημέρα της καταδίκης του τον Αύγουστο του 1936.
Τον Οχτώβρη του 1917 μαζί με τον Κάμενεφ έκανε προδοσία, γράφοντας ενάντια στην απόφαση της ΚΕ για την εξέγερση, στη μενσεβικική εφημερίδα Νέα Ζωή και αποκαλύπτοντας έτσι το σχέδιο της εξέγερσης στους εχθρούς. Ο Λένιν σε γράμμα προς τα μέλη του κόμματος των μπολσεβίκων [8] στιγμάτισε αυτή την πράξη του Ζινόβιεφ και του Κάμενεφ σαν απεργοσπαστισμό και απαίτησε τη διαγραφή τους από το κόμμα.
Ο Ζινόβιεφ ήταν ο υποτιθέμενος συγγραφέας της επιστολής Ζινόβιεφ προς τους Βρετανούς κομμουνιστές, προτρέποντας για επανάσταση, και δημοσιεύθηκε λίγο πριν τις γενικές εκλογές του 1924 στη Βρετανία, προφανώς για να προκαλέσει μια αντίδραση της δεξιάς. Η επιστολή έχει ευρέως απορριφθεί ως πλαστή.
Ο Ζινόβιεφ το 1908
Βιογραφία
Πριν την Επανάσταση του 1917 (1901 – 1917)
Ο Γκριγκόρι Ζινόβιεφ γεννήθηκε στην Ελισάβετγκραντ της Ρωσικής Αυτοκρατορίας (τώρα Κιροβοχράντ της Ουκρανίας), από Εβραίους γαλακτοκόμους αγρότες, οι οποίοι τον μόρφωσαν στο σπίτι. Μεταξύ 1923 και 1935 η πόλη ήταν γνωστή ως Ζινόφγιεφσκ. Ο Γκριγκόρι Ζινόβιεφ ήταν γνωστός στα πρώτα χρόνια με τα ονόματα Απφελμπάουμ ή Ραντομισλόφσκι και αργότερα υιοθέτησε αρκετά ονόματα, όπως Σάτσκι, Γκριγκόριεφ, Γκριγκόρι και Ζινόβιεφ, από τα οποία με τα δύο τελευταία αποκαλείται πιο συχνά.[9] Σπούδασε φιλοσοφία, λογοτεχνία και Ιστορία. Ενδιαφέρθηκε για την πολιτική και εντάχθηκε στο Ρωσικό Σοσιαλ-Δημοκρατικό Εργατικό Κόμμα (ΡΣΔΕΚ) το 1901. Ήταν μέλος της Μπολσεβίκικης φράξιας από την ώρα της δημιουργίας της το 1903. Μεταξύ του 1903 και της πτώσης της Ρωσικής Αυτοκρατορίας τον Φεβρουάριο του 1917, ήταν κορυφαίος Μπολσεβίκος και ένας από τους στενότερους συνεργάτες του Βλαντιμίρ Λένιν, δουλεύοντας τόσο μέσα στη Ρωσία όσο και στο εξωτερικό, όπως το επέτρεπαν οι περιστάσεις. Εξελέγη την Κεντρική Επιτροπή του ΡΣΔΕΚ το 1907 και τάχθηκε με το μέρος του Λένιν το 1908 όταν η Μπολσεβίκικη φράξια διασπάστηκε σε υποστηρικτές του Λένιν και οπαδούς του Μπογντάνοφ. Ο Ζινόβιεφ παρέμεινε πιστός υπασπιστής και εκπρόσωπος σε διάφορες σοσιαλιστικές οργανώσεις μέχρι το 1917.
1917
Ο Ζινόβιεφ πέρασε τα τρία πρώτα χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελβετία. Μετά την ανατροπή της Ρωσικής μοναρχίας κατά τη Φεβρουαριανή Επανάσταση, επέστρεψε στη Ρωσία τον Απρίλιο του 1917 στο σφραγισμένο τρένο με τον Λένιν και άλλους επαναστάτες, αντίθετους στον πόλεμο. Παρέμεινε στην Μπολσεβίκικη ηγεσία στο μεγαλύτερο μέρος αυτής της χρονιάς και πέρασε χρόνο με τον Λένιν, όταν αναγκάστηκαν να κρυφτούν την περίοδο μετά τις Ημέρες του Ιουλίου. Ωστόσο, ο Ζινόβιεφ και ο Λένιν σύντομα διαφώνησαν για την αντίθεση του Ζινόβιεφ στο κάλεσμα του Λένιν για ανοικτή εξέγερση κατά της Προσωρινής Κυβέρνησης. Στις 10 Οκτωβρίου 1917 (Ιουλιανό ημερολόγιο), αυτός και ο Λεβ Κάμενεφ ήταν τα μόνα δύο μέλη της Κεντρικής Επιτροπής που ψήφισαν κατά της ένοπλης εξέγερσης. Η δημοσίευση μιας ανοικτής επιστολής τους αντίθετη στη χρήση βίας εξόργισε τον Λένιν, ο οποίος απαίτησε τη διαγραφή τους από το κόμμα.[10]
Στις 29 Οκτωβρίου 1917 (Ιουλιανό ημερολόγιο), αμέσως μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση, η εκτελεστική επιτροπή του εργατικού σωματείου εθνικών σιδηροδρόμων, η Βίκζελ, απείλησε πανεθνική απεργία εκτός εάν οι Μπολσεβίκοι μοιράζονταν την εξουσία με άλλα σοσιαλιστικά κόμματα και έδιωχναν τον Λένιν και τον Τρότσκι από την κυβέρνηση. Οι Ζινόβιεφ, Κάμενεφ και οι σύμμαχοί τους στην Κεντρική Επιτροπή των Μπολσεβίκων υποστήριξαν ότι οι Μπολσεβίκοι δεν είχαν άλλη επιλογή από το να αρχίσουν διαπραγματεύσεις, αφού μια απεργία στους σιδηροδρόμους θα παρέλυε τη δυνατότητα της κυβέρνησής τους να πολεμήσει τις δυνάμεις που ήταν ακόμη πιστές στην Προσωρινή Κυβέρνηση που είχε ανατραπεί. Αν και οι Ζινόβιεφ και Κάμενεφ είχαν για λίγο τη στήριξη της πλειοψηφίας της Κεντρικής Επιτροπής και είχαν αρχίσει οι διαπραγματεύσεις, η γρήγορη κατάρρευση των αντι-Μπολσεβίκικων δυνάμεων έξω από την Πετρούπολη επέτρεψε στους Λένιν και Τρότσκι να πείσουν την Κεντρική Επιτροπή να εγκαταλείψει τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων. Σε απάντηση, οι Ζινόβιεφ, Κάμενεφ, Αλεξέι Ρίκοφ, Βλαντιμίρ Μιλιούτιν και Βίκτορ Νογκίν παραιτήθηκαν από την Κεντρική Επιτροπή στις 4 Νοεμβρίου 1917 (Ιουλιανό ημερολόγιο). Την επόμενη ημέρα, ο Λένιν έγραψε μια προκήρυξη αποκαλώντας τους Ζινόβιεφ και Κάμενεφ “λιποτάκτες”.[11] Δεν ξέχασε ποτέ τη συμπεριφορά τους, κάνοντας τελικά μια διφορούμενη αναφορά στο “επεισόδιο του Οκτώβρη” στη Διαθήκη του.[12]
Ο Ζινόβιεφ σε κάποια ομιλία του
Ο Εμφύλιος Πόλεμος (1918 – 20)
Ο Ζινόβιεφ σύντομα επέστρεψε και εξελέγη ακόμη μια φορά στην Κεντρική Επιτροπή στο 7ο Συνέδριο του Κόμματος στις 8 Μαρτίου 1918. Τοποθετήθηκε υπεύθυνος της Πετρούπολης (Αγία Πετρούπολη πριν το 1914, Λένινγκραντ 1924-91) και της περιφερειακής κυβέρνησης.
Κάποια στιγμή το 1918, ενώ η Ουκρανία ήταν υπό Γερμανική κατοχή, οι ραβίνοι της Οδησσού αναθεμάτισαν τελετουργικά (απαγγέλθηκε χερέμ – μομφή – κατά) των Τρότσκι, Ζινόβιεφ και άλλων Εβραίων Μπολσεβίκων ηγετών στη συναγωγή.[13]
Έγινε μέλος του Πολιτικού Γραφείου (Πολιτμπιρό) χωρίς ψήφο όταν δημιουργήθηκε μετά το 8ο Συνέδριο στις 25 Μαρτίου 1919. Επίσης έγινε Πρόεδρος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομιντέρν όταν δημιουργήθηκε το Μάρτιο του 1919. Με την ιδιότητα αυτή προήδρευσε του Συνεδρίου των λαών της Ανατολής στο Μπακού τον Σεπτέμβριο του 1920[14] και εκφώνησε την περίφημη τετράωρη ομιλία του στο συνέδριο του Χάλε του Ανεξάρτητου Σοσιαλ-Δημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας τον Οκτώβριο του 1920.[15]
Ο Ζινόβιεφ ήταν υπεύθυνος για την άμυνα της Πετρούπολης κατά τη διάρκεια δύο περιόδων έντονων συγκρούσεων με Λευκά στρατεύματα το 1919. Ο Τρότσκι, ο οποίος είχε τη συνολική ευθύνη του Ερυθρού Στρατού κατά τον Ρωσικό Εμφύλιο Πόλεμο, εκτιμούσε ελάχιστα την ηγεσία του Ζινόβιεφ, πράγμα που επιδείνωσε τις τεταμένες σχέσεις τους.
Άνοδος στην κορυφή (1921 – 23)
Στις αρχές του 1921, όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα διασπάστηκε σε αρκετές φράξιες και οι διαφωνίες για την ακολουθούμενη πολιτική απειλούσαν την ενότητα του Κόμματος, ο Ζινόβιεφ υποστήριξε τη φράξια του Λένιν. Σαν αποτέλεσμα, ο Ζινόβιεφ έγινε τακτικό μέλος του Πολιτμπιρό μετά το 10ο Συνέδριο του Κόμματος στις 6 Μαρτίου 1921, ενώ μέλη άλλων φραξιών, όπως ο Νικολάι Κρεστίνσκι εκδιώχθηκαν από το Πολιτμπιρό και τη Γραμματεία.
Ο Ζινόβιεφ ήταν μια από τις πιο ισχυρές προσωπικότητες στη Σοβιετική ηγεσία κατά τη διάρκεια της τελικής ασθένειας του Λένιν το 1922 – 23 και αμέσως μετά τον θάνατό του τον Ιανουάριο του 1924. Εκφώνησε τις εκθέσεις της Κεντρικής Επιτροπής στο 12ο και 13ο Συνέδριο του Κόμματος, κάτι που είχε προηγούμενα κάνει ο Λένιν. Θεωρείτο επίσης ένας από τους κορυφαίους θεωρητικούς του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ως επικεφαλής της Κομιντέρν, ο Ζινόβιεφ άξιζε το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για τις αποτυχίες αρκετών Κομμουνιστικών προσπαθειών κατάληψης της εξουσίας στη Γερμανία στις αρχές της δεκαετίας του 1920, αλλά κατάφερε να τις στρέψει στον Καρλ Ράντεκ, τον εκπρόσωπο της Κομιντέρν στη Γερμανία εκείνη την εποχή.
Ο Ζινόβιεφ εκφωνεί λόγο
Με τον Στάλιν και τον Κάμενεφ κατά του Τρότσκι
Στη διάρκεια της τελικής ασθένειας του Λένιν, ο Ζινόβιεφ, ο στενός του συνεργάτης Κάμενεφ και ο Ιωσήφ Στάλιν διαμόρφωσαν την κυρίαρχη “τριανδρία” (ή “τρόικα”) στο Κομμουνιστικό Κόμμα, παίζοντας καθοριστικό ρόλο στην περιθωριοποίηση του Λέοντος Τρότσκι. Η τριανδρία διαχειρίστηκε προσεκτικά την εσωκομματική συζήτηση και τη διαδικασία επιλογής συνέδρων το φθινόπωρο του 1923, κατά την προετοιμασία του 13ης Συνδιάσκεψης του Κόμματος και εξασφάλισαν μεγάλη πλειοψηφία εδρών. Η Συνδιάσκεψη, που έγινε τον Ιανουάριο του 1924, λίγο πριν τον θάνατο του Λένιν, κατήγγειλε τον Τρότσκι και τον Τροτσκισμό. Μερικοί οπαδοί του Τρότσκι υποβιβάστηκαν ή ανέλαβαν νέα καθήκοντα στον απόηχο της ήττας του, και η ισχύς του Ζινόβιεφ και η επιρροή του φαίνονταν να είναι στο ζενίθ τους. Ωστόσο, όπως έδειξαν τα μετέπειτα γεγονότα, η πραγματική βάση της ισχύς του ήταν περιορισμένη στην κομματική οργάνωση Πετρούπολης/Λένινγκραντ, ενώ ο υπόλοιπος μηχανισμός του Κομμουνιστικού Κόμματος ερχόταν όλο και περισσότερο κάτω από τον έλεγχο του Στάλιν.
Μετά την ήττα του Τρότσκι στην 13η Συνδιάσκεψη, οι εντάσεις μεταξύ Ζινόβιεφ και Κάμενεφ από τη μια και Στάλιν με τους άλλους έγιναν πιο έντονες και απειλούσαν να βάλουν τέλος στη συμμαχία τους. Παρ’ όλα αυτά, οι Ζινόβιεφ και Κάμενεφ βοήθησαν τον Στάλιν να διατηρήσει τη θέση του ως Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής στο 13ο Συνέδριο του Κόμματος τον Μάιο – Ιούνιο 1924 κατά τη διάρκεια της πρώτης διαμάχης σχετικά με τη Διαθήκη του Λένιν.[16]
Μετά από μια σύντομη ανάπαυλα το καλοκαίρι του 1924, ο Τρότσκι δημοσίευσε τα Μαθήματα του Οκτώβρη,[17] μια εκτενή περίληψη των γεγονότων του 1917. Στο άρθρο, ο Τρότσκι περιέγραψε την αντίθεση των Ζινόβιεφ και Κάμενεφ στην κατάληψη της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους το 1917, κάτι που οι δύο θα προτιμούσαν να μην αναφερθεί. Αυτό άρχισε ένα νέο γύρο εσωκομματικής πάλης, με τους Ζινόβιεφ και Κάμενεφ ακόμη μια φορά να συμμαχούν με τον Στάλιν κατά του Τρότσκι. Αυτοί και οι οπαδοί τους κατηγόρησαν τον Τρότσκι για διάφορα λάθη και χειρότερα κατά τη διάρκεια του Ρωσικού Εμφυλίου Πολέμου, και κατέστρεψαν το καλό του στρατιωτικό όνομα τόσο πολύ που αναγκάστηκε να παραιτηθεί από Λαϊκός Επίτροπος Στρατού και Πολεμικού Στόλου και Πρόεδρος της Επαναστατικού Στρατιωτικού Συμβουλίου τον Ιανουάριο του 1925. Ο Ζινόβιεφ ζήτησε τη διαγραφή του Τρότσκι από το Κομμουνιστικό Κόμμα, αλλά ο Στάλιν αρνήθηκε να πάει μαζί τους εκείνη τη στιγμή και επιδέξια έπαιξε τον ρόλο του μετριοπαθούς.
Ρήξη με τον Στάλιν (1925)
Με το Τρότσκι τελικά στο περιθώριο, η τριανδρία Ζινόβιεφ-Κάμενεφ-Στάλιν άρχισε να διαλύεται στις αρχές του 1925. Οι δύο πλευρές πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου στοιχίζοντας υποστήριξη στα παρασκήνια. Ο Στάλιν έκανε συμμαχία με τον θεωρητικό του Κομμουνιστικού Κόμματος και εκδότη της Πράβδα, Νικολάι Μπουχάριν και τον Πρωθυπουργό Αλεξέι Ρίκοφ. Οι Ζινόβιεφ και Κάμενεφ συμμάχησαν με τη χήρα του Λένιν, Ναντέζντα Κρούπσκαγια, και τον Γκριγκόρι Σοκόλνικοφ, Επίτροπο Οικονομικών και μέλος του Πολιτμπιρό χωρίς ψήφο. Η πάλη έγινε ανοικτή στη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής τον Σεπτέμβριο του 1925, και έφθασε σε αποφασιστικό στάδιο στο 14ο Συνέδριο του Κόμματος τον Δεκέμβριο του 1925. Με μόνο την αντιπροσωπεία του Λένινγκραντ πίσω τους, οι Ζινόβιεφ και Κάμενεφ βρέθηκαν μικρή μειοψηφία και ηττήθηκαν καθ’ ολοκληρία. Ο Ζινόβιεφ επανεξελέγη στο Πολιτμπιρό, αλλά ο σύμμαχός του Κάμενεφ υποβιβάστηκε από τακτικό μέλος, σε μέλος χωρίς ψήφο και ο Σοκόλνικοφ έμεινε έξω εντελώς, ενώ ο Στάλιν εξέλεξε τους περισσότερους από τους συμμάχους του στο Πολιτμπιρό. Μέσα σε λίγες εβδομάδες από το Συνέδριο, ο Στάλιν πήρε τον έλεγχο της κομματικής οργάνωσης και της τοπικής κυβέρνησης του Λένινγκραντ από τον Ζινόβιεφ και τον απομάκρυνε από όλες τις περιφερειακές θέσεις, αφήνοντας μόνο την Κομιντέρν ως ενδεχόμενο υπόβαθρο ισχύος για τον Ζινόβιεφ.
Με τον Τρότσκι κατά του Στάλιν (1926 – 27)
Κατά την ανάπαυλα της εσωκομματικής μάχης την άνοιξη του 1926, οι Ζινόβιεφ, Κάμενεφ και οι υποστηρικτές τους βρέθηκαν πιο κοντά στους υποστηρικτές του Τρότσκι και οι δύο ομάδες σύντομα σχημάτισαν συμμαχία, η οποία επίσης ενσωμάτωσε κάποιες μικρότερες αντιπολιτευτικές ομάδες μέσα στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Η συμμαχία έγινε γνωστή ως Ενωμένη Αντιπολίτευση. Τον Μάιο του 1926, ο Στάλιν, σταθμίζοντας τις επιλογές του σε μια επιστολή του προς Βιατσεσλάβ Μολότοφ, κατηύθυνε τους υποστηρικτές του να συγκεντρώσουν τις επιθέσεις τους στον Ζινόβιεφ δεδομένου ότι αυτός γνώριζε καλά τις μεθόδους του Στάλιν από την εποχή της τριανδρίας μαζί του. Μετά τις εντολές του Στάλιν, οι υποστηρικτές του κατηγόρησαν τον Ζινόβιεφ για χρησιμοποίηση του μηχανισμού της Κομιντέρν για τη στήριξη φραξιονιστικών δραστηριοτήτων (Υπόθεση Λάσεβιτς) και ο Ζινόβιεφ εκδιώχθηκε από το Πολιτμπιρό μετά από θυελλώδη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής τον Ιούλιο του 1926. Σύντομα, μετά απ’ αυτό, η θέση του Προέδρου της Κομιντέρν καταργήθηκε και ο Ζινόβιεφ έχασε το τελευταίο σημαντικό αξίωμά του.
Ο Ζινόβιεφ παρέμεινε σε αντίθεση με τον Στάλιν όλο το 1926 και 1927, με αποτέλεσμα την αποπομπή του από την Κεντρική Επιτροπή τον Οκτώβριο του 1927. Όταν η Ενωμένη Αντιπολίτευση προσπάθησε να διοργανώσει ανεξάρτητες διαδηλώσεις στον εορτασμό της 10ης επετείου την κατάληψης της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους τον Νοέμβριο του 1927, οι διαδηλωτές διαλύθηκαν με τη βία και ο Ζινόβιεφ με τον Τρότσκι διαγράφηκαν από το Κομμουνιστικό Κόμμα στις 12 Νοεμβρίου. Οι κορυφαίοι υποστηρικτές τους, από τον Κάμενεφ και κάτω, διαγράφηκαν τον Δεκέμβριο του 1927 στο 15ο Συνέδριο του Κόμματος, το οποίο άνοιξε τον δρόμο για μαζικές διαγραφές απλών μελών των αντιπολιτευομένων, όπως και για εσωτερικές εξορίες των ηγετών της αντιπολίτευσης στις αρχές του 1928.
Υποταγή στον Στάλιν (1928 – 34)
Ενώ ο Τρότσκι παρέμενε σταθερός στην αντίθεσή του με τον Στάλιν μετά τη διαγραφή του από το Κόμμα και τη συνεπακόλουθη εξορία, οι Ζινόβιεφ και Κάμενεφ συνθηκολόγησαν σχεδόν αμέσως και ζήτησαν οι οπαδοί τους να κάνουν το ίδιο. Έγραψαν ανοικτά γράμματα αναγνωρίζοντας τα λάθη τους και επέστρεψαν στο Κομμουνιστικό Κόμμα μετά από μια εξάμηνη περίοδο ησυχίας. Δεν ανέκτησαν ποτέ τις θέσεις τους στην Κεντρική Επιτροπή, αλλά τους δόθηκαν μεσαίου επιπέδου αξιώματα στο πλαίσιο της Σοβιετικής γραφειοκρατίας. Ο Μπουχάριν, στην αρχή τότε της σύντομης και ατυχούς πάλης με τον Στάλιν, πλησίασε τον Κάμενεφ και, έμμεσα, τον Ζινόβιεφ το καλοκαίρι του 1928. Αυτό αναφέρθηκε γρήγορα στον Στάλιν και χρησίμευσε κατά του Μπουχάριν σαν απόδειξη του φραξιονισμού του.
Ζινόβιεφ και Κάμενεφ παρέμειναν πολιτικά ανενεργοί μέχρι τον Οκτώβριο του 1932, όταν διαγράφηκαν από το Κομμουνιστικό Κόμμα γιατί δεν έδωσαν πληροφορίες για τα αντιπολιτευτικά μέλη του κόμματος στη διάρκεια της Υπόθεσης Ριούτιν. Αφού και πάλι παραδέχθηκαν τα υποτιθέμενα λάθη τους, έγιναν και πάλι δεκτοί στο κόμμα τον Δεκέμβριο του 1933. Αναγκάστηκαν να κάνουν αυτό-μαστιγωτικές ομιλίες στο 17ο Συνέδριο του Κόμματος τον Ιανουάριο του 1934, με τον Στάλιν να κάνει επίδειξη των πρώην πολιτικών του αντιπάλων, τώρα ηττημένων και φαινομενικά μεταμελημένων.
Φωτογραφίες του Ζινόβιεφ της Αστυνομίας, που έβγαλε η NKVD, μετά τη σύλληψή του το 1936.
Δίκες της Μόσχας (1936)
Μετά τη δολοφονία του Σεργκέι Κίροφ την 1η Δεκεμβρίου 1934 (η οποία χρησίμευσε σαν μοχλός για τις Μεγάλες Εκκαθαρίσεις του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος), οι Ζινόβιεφ, Κάμενεφ και οι στενότεροι συνεργάτες τους διαγράφηκαν ακόμη μια φορά από το κόμμα και συνελήφθησαν τον Δεκέμβριο του 1934. Δικάστηκαν τον Ιανουάριο του 1935 και αναγκάστηκαν να παραδεχθούν “ηθική συνυπαιτιότητα” στη δολοφονία του Κίροφ. Ο Ζινόβιεφ καταδικάστηκε σε δέκα χρόνια φυλακή και οι οπαδοί του σε διάφορες ποινές φυλάκισης.
Τον Αύγουστο 1936, μετά από μήνες προσεκτικής προετοιμασίας και πρόβας σε μυστικές φυλακές της αστυνομίας, οι Ζινόβιεφ, Κάμενεφ και 14 άλλοι, κυρίως Παλιοί Μπολσεβίκοι, οδηγήθηκαν πάλι σε δίκη. Τη φορά αυτή, οι κατηγορίες περιλάμβαναν τη συγκρότηση τρομοκρατικής οργάνωσης, που υποτίθεται δολοφόνησε τον Κίροφ και αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον Στάλιν και άλλους ηγέτες της Σοβιετικής κυβέρνησης. Αυτή η δίκη των Δεκαέξι (ή του “Τροτσκιστικού-Ζινοβιεφικού Τρομοκρατικού Κέντρου”) ήταν η πρώτη Δίκη Παρωδία της Μόσχας και έφτιαξε το σκηνικό για τις επόμενες δίκες παρωδία, όπου Παλιοί Μπολσεβίκοι ομολογούσαν όλο και πιο πολύπλοκα και σκανδαλώδη εγκλήματα, περιλαμβανομένης της κατασκοπίας, δηλητηρίασης, σαμποτάζ και ούτω καθεξής. Ο Ζινόβιεφ και οι άλλοι κατηγορούμενοι κρίθηκαν ένοχοι στις 24 Αυγούστου 1936 και εκτελέστηκαν.
Οι αφηγήσεις για την εκτέλεση του Ζινόβιεφ ποικίλουν, με κάποιες να τον θέλουν να παρακαλάει και να κάνει έκκληση για τη ζωή του, κάνοντας τον περισσότερο στωικό Κάμενεφ να πει στον Ζινόβιεφ να ησυχάσει και να πεθάνει με αξιοπρέπεια. Αδιαφορώντας, ο Ζινόβιεφ αντιστάθηκε στους φρουρούς ώστε, αντί να τον πάρουν στον ορισμένο χώρο εκτελέσεων, οι φρουροί τον πήγαν σε ένα κοντινό κελί και τον πυροβόλησαν εκεί.[18]
Η εκτέλεση του Ζινόβιεφ, του Κάμενεφ και των συνεργατών τους ήταν μια συγκλονιστική είδηση στην ΕΣΣΔ και σε όλο τον κόσμο, ανοίγοντας τον δρόμο για μαζικές συλλήψεις και εκτελέσεις της τρομοκρατίας του 1937 – 1938. Το 1988, στη διάρκεια της περεστρόικα, η Σοβιετική κυβέρνηση απάλλαξε επίσημα τον Ζινόβιεφ και τους συγκατηγορουμένους του από τις πλαστές κατηγορίες, οι οποίες οδήγησαν στον θάνατό τους.
Ο Αμερικανός διπλωμάτης Joseph E. Davies που παρακολούθησε - όπως και όλοι οι ξένοι διπλωμάτες που το επιθυμούσαν - τις δίκες της Μόσχας δημοσίευσε το 1943 στη Ζυρίχη βιβλίο με τον τίτλο: «Σαν πρέσβης των ΗΠΑ στη Μόσχα». Αυθεντικές και εμπιστευτικές εκθέσεις για τη Σοβιετική Ένωση έως τον Οκτώβρη του 1941.[19]
Ας δούμε τι γράφει για τη δίκη του Ν. Μπουχάριν και άλλων, το 1938, σε τηλεγράφημά του, που απέστειλε στις 17 του Μάρτη 1938 στο υπουργείο Εξωτερικών στην Ουάσιγκτον, όπου αναφέρει (αυτολεξεί απόσπασμα από το βιβλίο του, σελ. 209):
«Παρά την προκατάληψη... μετά την καθημερινή παρακολούθηση των μαρτύρων και του τρόπου που κάνουν τις καταθέσεις, με βάση την αθέλητη επιβεβαίωση που προέκυψε, κατέληξα στην αντίληψη, όσον αφορά τους πολιτικούς κατηγορούμενους, ότι ένας αρκετός αριθμός από τα απαριθμούμενα στο κατηγορητήριο αδικήματα κατά των σοβιετικών νόμων αποδείχτηκε και για λογική σκέψη τέθηκαν εκτός αμφισβήτησης, ώστε να δικαιολογήσουν την κήρυξη της ενοχής για εσχάτη προδοσία και των προβλεπόμενων από το σοβιετικό ποινικό νόμο ποινών. Η γνώμη εκείνων των διπλωματών που παραβρέθηκαν τακτικότατα στην ακροαματική διαδικασία ήταν γενικά ότι η δίκη αποκάλυψε το γεγονός μιας σφοδρής πολιτικής αντιπολίτευσης και μιας σοβαρότατης συνωμοσίας, που εξήγησε στους διπλωμάτες πολλά έως τώρα ακατανόητα συμβάντα των περασμένων έξι μηνών στη Σοβιετική Ένωση».[19]
Η «Επιστολή Ζινόβιεφ»
Τον Ζινόβιεφ τον θυμούνται στη Βρετανία σαν τον υποτιθέμενο συγγραφέα της «επιστολής Ζινόβιεφ», η οποία προκάλεσε αίσθηση όταν δημοσιεύθηκε στις 25 Οκτωβρίου 1924, τέσσερις ημέρες πριν τις γενικές εκλογές. Η επιστολή καλούσε τους Βρετανούς Κομμουνιστές να προετοιμάσουν την επανάσταση. Το έγγραφο αυτό είναι πλέον γενικά δεκτό ότι ήταν χάλκευμα, επιβεβαιώνοντας τη δήλωση που έκανε ο Ζινόβιεφ σε μια επιστολή του, στις 27 Οκτωβρίου 1924.
“Η επιστολή της 15ης Σεπτεμβρίου 1924, η οποία μου έχει αποδοθεί, είναι από την πρώτη μέχρι την τελευταία λέξη, μια πλαστογραφία. Ας πάρομε τον τίτλο. Η οργάνωση της οποίας είμαι πρόεδρος δεν αναφέρει ποτέ επίσημα τον εαυτό της ως Εκτελεστική Επιτροπή της Τρίτης Κομμουνιστικής Διεθνούς. Το επίσημο όνομα είναι Εκτελεστική Επιτροπή της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Εξίσου εσφαλμένη είναι η υπογραφή, Ο Πρόεδρος του Προεδρείου. Ο πλαστογράφος έχει φανεί πολύ βλάκας με την επιλογή της ημερομηνίας. Στις 15 Σεπτεμβρίου 1924, ήμουν σε διακοπές στο Κισλοβόντσκ, και, επομένως, δεν θα μπορούσα να έχω υπογράψει οποιαδήποτε επίσημη επιστολή…
Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί κάποιοι από τους ηγέτες του μπλοκ Φιλελεύθερων-Συντηρητικών προσέφυγαν σε τέτοιες μεθόδους, όπως η πλαστογράφηση εγγράφων. Προφανώς σκέφθηκαν σοβαρά ότι θα μπορέσουν, την τελευταία στιγμή πριν τις εκλογές, να δημιουργήσουν σύγχυση στις γραμμές αυτών των εκλογέων που συμπαθούν ειλικρινά τη Συνθήκη μεταξύ Αγγλίας και Σοβιετικής Ένωσης. Είναι πολύ πιο δύσκολο να κατανοήσουμε γιατί το Αγγλικό Υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο είναι ακόμα υπό τον έλεγχο του Πρωθυπουργού Μακντόλαντ, δεν απέχει από το να κάνει χρήση τέτοιας λευκο-φρουρίτικης πλαστογραφίας”.[20]
↑Zinoviev cynically referred to this in his eulogy of Moisei Uritsky (the chief of the Petrograd Cheka, assassinated on August 30, 1918): "When we read that in Odessa, under Skoropadsky, the rabbis assembled in special council, and there these representatives of the rich Jews, officially, before the entire world, excommunicated from the Jewish community such Jews as Trotsky and me, your obedient servant, and others - no single hair of any of us has turned gray because of grief"; Zinoviev, Sochineniia, 16:224, quoted in Bezbozhnik [The godless], no. 20 (12 September 1938).
Leon Trotsky (Αύγουστος 1941) [1937]. Zinoviev And Kamenev. 2, No. 7. Μετάφραση από: The Fourth International. Leon Trotsky Internet Archive (www.marxists.org) 2008. σελίδες 222–223. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2016.
Ζινόβιεφ, Γκριγκόρι. «Κείμενα». marxists.org. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2016.
