Α.Ι. Τεχνητή Νοημοσύνη (αγγλικά: A.I. Artificial Intelligence) είναι ο τίτλος αμερικανικήςδραματικήςταινίαςεπιστημονικής φαντασίας, παραγωγής 2001 σε σκηνοθεσία, παραγωγή και σενάριο του Στίβεν Σπίλμπεργκ. Η ταινία είναι βασισμένη στο διήγημα «Super-Toys Last All Summer Long» του Μπράιαν Άλντις.[8] Τοποθετημένη κάπου στο μέλλον, η ταινία διηγείται την ιστορία του Ντέιβιντ, ενός ανδροειδούς (ανθρωπόμορφου ρομπότ) με τη μορφή μικρού παιδιού προγραμματισμένου με την ικανότητα να αγαπάει.
Η ανάπτυξη της ταινίας ξεκίνησε αρχικά με τον σκηνοθέτη Στάνλεϊ Κιούμπρικ στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Ο Κιούμπρικ προσέλαβε αρκετούς σεναριογράφους μέχρι και τη δεκαετία του 1990, συμπεριλαμβανομένων των Μπράιαν Άλντις, Μπομπ Σο, Ίαν Γουάτσον και Σάρα Μέιτλαντ. Το πρότζεκτ παρέμεινε στο στάδιο της ανάπτυξης για χρόνια, εν μέρει επειδή ο Κιούμπρικ πίστευε ότι η τεχνολογία δημιουργίας εικόνων με τη χρήση υπολογιστή δεν ήταν αρκετά προηγμένη για να δημιουργήσει τον χαρακτήρα του Ντέιβιντ, τον οποίο θεωρούσε ότι κανένα παιδί-ηθοποιός δεν θα μπορούσε πειστικά να υποδυθεί. Το 1995, ο Κιούμπρικ παρέδωσε το πρότζεκτ στον Σπίλμπεργκ, αλλά η ταινία δεν προχώρησε προς υλοποίηση παρά μέχρι τον θάνατο του Κιούμπρικ το 1999. Ο Σπίλμπεργκ παρέμεινε πιστός στο σεναριακό προσχέδιο του Ίαν Γουάτσον για να γράψει το σενάριο.
Η ταινία έλαβε θερμής υποδοχής από τους κριτικούς[9] και έγινε εισπρακτική επιτυχία αποφέροντας συνολικά 235,9 εκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως.[10] Έλαβε δύο υποψηφιότητες για Όσκαρ[11] και τρεις για Χρυσή Σφαίρα.[12]
Μετά τους τίτλους τέλους εμφανίζεται η αφιέρωση «Για τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ».[8]
Πλοκή
Στα τέλη του 21ου αιώνα, μια σοβαρή υπερθέρμανση του πλανήτη έχει πλημμυρίσει τις ακτές και μια δραστική μείωση του ανθρώπινου πληθυσμού έχει συμβεί. Υπάρχει μια νέα κατηγορία ρομπότ που ονομάζονται Μέκα, προηγμένα ανθρωποειδή ικανά να μιμηθούν σκέψεις και συναισθήματα. Ο Ντέιβιντ, ένα πρωτότυπο μοντέλο που δημιουργήθηκε από τη Cybertronics του Νιου Τζέρσεϊ, σχεδιάστηκε να μοιάζει με ένα πραγματικό αγόρι και να αγαπάει τους ιδιοκτήτες του. Η εταιρία δοκιμάζει το δημιούργημά τους με έναν από τους υπαλλήλους του, τον Χένρι Σουίντον και τη σύζυγό του Μόνικα. Ο γιος τους, Μάρτιν, τέθηκε σε αναστολή μέχρι να βρεθεί θεραπεία για τη σπάνια ασθένεια που έχει. Παρά το γεγονός ότι η Μόνικα στην αρχή φοβάται τον Ντέιβιντ, αρχίζει να τον αγαπά αφού του ενεργοποιήσει το αποτυπωμένο του πρωτόκολλο, το οποίο τον προκαλεί ανεπανόρθωτα να προβάλει την αγάπη του γι' αυτήν, όπως θα έκανε κάθε παιδί για τους γονείς του. Ο Ντέιβιντ γίνεται φίλος με τον Τέντι, ένα ρομποτικό αρκουδάκι με την ευθύνη να φροντίζει για την ευημερία του Ντέιβιντ.
Η ασθένεια του Μάρτιν θεραπεύεται και επιστρέφει σπίτι. Μια αντιπαλότητα μεταξύ των δύο αγοριών αρχίζει να αναπτύσσεται. Ο Μάρτιν πείθει τον Ντέιβιντ να πάει στη Μόνικα μέσα στη νύχτα και να της κόψει μια τούφα από τα μαλλιά. Οι γονείς όμως ξυπνάνε και αναστατώνονται. Σε ένα πάρτι στην πισίνα, ένας από τους φίλους του Μάρτιν ενεργοποιεί το πρόγραμμα αυτοπροστασίας του Ντέιβιντ πιέζοντάς τον με ένα μαχαίρι. Ο Ντέιβιντ γαντζώνεται από τον Μάρτιν και πέφτουν στην πισίνα, όπου ο βαρύς Ντέιβιντ βυθίζει στον πάτο τον Μάρτιν. Ο Μάρτιν σώζεται αλλά ο Χένρι είναι ιδιαίτερα σοκαρισμένος με την πράξη του Ντέιβιντ και ανησυχεί ότι η ικανότητά του να αγαπά του έδωσε και την ικανότητα να μισεί. Ο Χένρι πείθει τη Μόνικα να επιστρέψουν τον Ντέιβιντ στη Cybertronics, όπου και θα καταστραφεί. Ωστόσο, η Μόνικα δεν μπορεί να το κάνει αυτό και προτιμά να εγκαταλείψει τον Ντέιβιντ στο δάσος, μαζί με τον Τέντι, για να παραμείνει κρυμμένος ως μη καταχωρημένο ρομπότ Μέκα. Ο Ντέιβιντ συλλαμβάνεται και καταλήγει στο Πανηγύρι Σάρκας αντί-Μέκα, μια εκδήλωση όπου παλιάς τεχνολογίας και μη καταχωρημένα Μέκα καταστρέφονται μπροστά σε πλήθη που ζητωκραυγάζουν. Ο Ντέιβιντ σχεδόν καταστρέφεται αλλά το πλήθος μένει άναυδο με τη ρεαλιστική του μορφή και καταφέρνει να αποδράσει, μαζί με τον Ζιγκολό Τζο, μια αρσενική πόρνη Μέκα που καταζητείται για φόνο, αφού τον ενοχοποίησαν.
Οι δυο τους ξεκινάνε να βρουν τη Μπλε Νεράιδα, την οποία ο Ντέιβιντ θυμάται από το παραμύθι Οι Περιπέτειες του Πινόκιο. Πιστεύει ότι η Μπλε Νεράιδα θα τον μεταμορφώσει σε αληθινό αγόρι, επιτρέποντας στη Μόνικα να τον αγαπήσει και να τον πάρει πάλι μαζί της στο σπίτι. Ο Τζο και ο Ντέιβιντ φτάνουν στην Κόκκινη Πόλη. Πληροφορίες που παίρνουν από μια ολογραφική μηχανή με το όνομα "Δόκτωρ Γνώση" τους οδηγεί στο Rockefeller Center στο μερικώς υποβρύχιο Μανχάταν. Πηγαίνουν στη Νέα Υόρκη με ένα ιπτάμενο υποβρύχιο που έκλεψαν από την αστυνομία. Εκεί ο Ντέιβιντ συναντά τον δημιουργό του, τον Καθηγητή Άλεν Χόμπι, ο οποίος με ενθουσιασμό λέει στον Ντέιβιντ ότι το να τον βρει ήταν ένα τεστ, το οποίο απέδειξε την αληθινή αγάπη του και επιθυμία. Γίνεται ξεκάθαρο ότι πολλά αντίγραφα του Ντέιβιντ έχουν ήδη κατασκευαστεί, μαζί με θηλυκές εκδοχές. Ο Ντέιβιντ συνειδητοποιεί ότι δεν είναι μοναδικός και γεμάτος θλίψη και απογοήτευση κάνει απόπειρα αυτοκτονίας, πέφτοντας στον ωκεανό, αλλά ο Τζο τον σώζει με το υποβρύχιο. Ο Ντέιβιντ λέει στον Τζο ότι είδε τη Μπλε Νεράιδα και θέλει να ξαναβουτήξει στο νερό. Τη στιγμή εκείνη ο Τζο συλλαμβάνεται αλλά προλαβαίνει να βάλει μπροστά το υποβρύχιο. Ο Ντέιβιντ μαζί με τον Τέντι πηγαίνουν στη Νεράιδα, η οποία αποδεικνύεται ότι είναι ένα άγαλμα. Παγιδεύονται όταν ένας μεγάλος τροχός πέφτει πάνω στο υποβρύχιο. Πιστεύοντας ότι η Μπλε Νεράιδα είναι αληθινή, ο Ντέιβιντ ζητά να μετατραπεί σε αληθινό αγόρι, επαναλαμβάνοντας την επιθυμία του χωρίς σταματημό, μέχρι που ο ωκεανός μετά από μια άλλη εποχή των παγετώνων αρχίζει να παγώνει και η πηγή ενέργειάς του αρχίζει να τελειώνει.
Δύο χιλιάδες χρόνια αργότερα, το ανθρώπινο είδος έχει εξαφανιστεί και το Μανχάταν έχει θαφτεί μέσα στον πάγο. Τα ρομπότ Μέκα έχουν εξελιχθεί σε μια υψηλά προηγμένη ανθρωποειδής μορφή που μοιάζει εξωγήινη. Βρίσκουν τον Ντέιβιντ και τον Τέντι και ανακαλύπτουν ότι είναι Μέκα που γνώριζαν ανθρώπους, κάτι που τους κάνει ιδιαίτερους και μοναδικούς. Ο Ντέιβιντ επανέρχεται στη ζωή και πηγαίνει στο παγωμένο άγαλμα της Μπλε Νεράιδας, το οποίο σπάει και διαλύεται μόλις το ακουμπά. Έχοντας λάβει και κατανοήσει τις αναμνήσεις του Ντέιβιντ, τα προηγμένα ρομπότ Μέκα τις χρησιμοποιούν για να ανακατασκευάσουν το σπίτι των Σουίντον και του εξηγούν μέσω μιας διαδραστικής εικόνας της Μπλε Νεράιδας ότι είναι αδύνατον να τον κάνει αληθινό. Ωστόσο, με επιμονή του Ντέιβιντ, αναδημιουργούν τη Μόνικα από το DNA μιας τρίχας των μαλλιών της που είχε στην κατοχή του ο Τέντι. Δυστυχώς, ο κλώνος της μπορεί να ζήσει μόνο για μία μέρα και η διαδικασία δεν μπορεί να επαναληφθεί. Ο Ντέιβιντ περνά την πιο ευτυχισμένη μέρα της ζωής του μαζί με τη Μόνικα και τον Τέντι και η Μόνικα λέει στον Ντέιβιντ ότι τον αγαπά και ότι πάντα τον αγαπούσε καθώς πέφτει για ύπνο για τελευταία φορά. Ο Ντέιβιντ ξαπλώνει δίπλα της, κλείνει τα μάτια του και πηγαίνει "σε εκείνο το μέρος όπου γεννιούνται τα όνειρα". Ο Τέντι, σκαρφαλώνει στο κρεβάτι και παρακολουθεί καθώς ο Ντέιβιντ και η Μόνικα είναι ξαπλωμένοι μαζί.
Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ ξεκίνησε την κινηματογραφική προσαρμογή του διηγήματος "Super-Toys Last All Summer Long" στις αρχές της δεκαετίας του '70, προσλαμβάνοντας το συγγραφέα του διηγήματος, Μπράιαν Άλντις, να γράψει ένα σεναριακό προσχέδιο. Το 1985, ο Κιούμπρικ ζήτησε από τον Στίβεν Σπίλμπεργκ να αναλάβει την παραγωγή της ταινίας[13] μαζί με τη Τζαν Χάρλαν. Συμφώνησε με τη Warner Bros. να συνχρηματοδοτήσει το πρότζεκτ και να αναλάβει τη διανομή.[14] Η ταινία παρέμεινε στο στάδιο της ανάπτυξης και ο Κιούμπρικ απέλυσε τον Άλντις εξαιτίας δημιουργικών διαφορών το 1989.[15] Ο Μπομπ Σο ανέλαβε χρέη σεναριογράφου για λίγο, αποχωρώντας μετά από έξι εβδομάδες εξαιτίας του απαιτητικού εργασιακού προγράμματος του Κιούμπρικ και προσελήφθη ο Ίαν Γουάτσον το Μάρτιο του 1990. Ο Άλντις αργότερα δήλωσε: "Όχι μόνο ο μπάσταρδος με απέλυσε, αλλά προσέλαβε τον εχθρό μου [Γουάτσον] αντ' αυτού". Ο Κιούμπρικ έδωσε στον Γουάτσον το παραμύθι Οι Περιπέτειες του Πινόκιο ως πηγή έμπνευσης, αποκαλώντας το Α.Ι. ως μια ρομποτική εκδοχή του Πινόκιο.[14][16]
Τρεις εβδομάδες αργότερα, ο Γουάτσον παρέδωσε στον Κιούμπρικ το πρώτο του προσχέδιο και ολοκλήρωσε το σενάριο το Μάιο του 1991. Ο χαρακτήρας του Ζιγκολό Τζο αρχικά ήταν ένα στρατιωτικό ρομπότ Μέκα αλλά ο Γουάτσον πρότεινε να τον αλλάξουν σε αρσενική πόρνη. Ο Κιούμπρικ αστειεύτηκε "Μάλλον χάσαμε την παιδική αγορά"."[14] Εν τω μεταξύ, ο Κιούμπρικ παράτησε το πρότζεκτ για να δουλέψει στην κινηματογραφική μεταφορά του Wartime Lies, για το λόγο ότι το computer animation δεν ήταν αρκετά προηγμένο για να δημιουργήσει το χαρακτήρα του Ντέιβιντ. Ωστόσο, μετά την κυκλοφορία του Τζουράσικ Παρκ (Jurassic Park, 1993), ανακοινώθηκε το Νοέμβριο του 1993 ότι η παραγωγή του Α.Ι. θα ξεκινούσε το 1994.[17] Οι Ντένις Μούρεν και Νεντ Γκόρμαν που εργάστηκαν στο Τζουράσικ Παρκ έγιναν υπεύθυνοι των ειδικών εφέ[15], αλλά ο Κιούμπρικ δεν έμεινε ευχαριστημένος με τα πρώτα δείγματα της δουλειάς τους.[18]
Pre-production
Ο Στάνλεϊ [Κιούμπρικ] έδειξε στον Στίβεν [Σπίλμπεργκ] 650 σχέδια που είχε και το σενάριο και το στόρι, τα πάντα. Ο Στάνλεϊ είπε "Γιατί δεν το σκηνοθετείς εσύ και εγώ θα αναλάβω την παραγωγή". Ο Στίβεν είχε σχεδόν σοκαριστεί.
Η παραγωγός Τζαν Χάρλαν για την πρώτη συνάντηση του Σπίλμπεργκ με τον Κιούμπρικ.[19]
Στις αρχές του 1994, η ταινία βρισκόταν στο στάδιο του pre-production με τους Κρίστοφερ "Φάνγκορν" Μπέικερ ως σχεδιαστή του κόνσεπτ και Σάρα Μέιτλαντ ως βοηθός σεναριογράφου, η οποία έδωσε στο σενάριο μια φεμινιστική προσέγγιση του παραμυθιού.[14] Η Μέιτλαντ είπε ότι ο Κιούμπρικ ποτέ δεν αναφερόταν στην ταινία με τον τίτλο Α.Ι. αλλά ως Πινόκιο.[18] Ο Κρις Κάνινγκχαμ έγινε ο νέος υπεύθυνος των ειδικών εφέ. Κάποιο δείγμα της δουλειάς του για το Α.Ι. μπορεί να δει κανείς στο DVD The Work of Director Chris Cunningham.[20] Ο Κιούμπρικ πέρασε από δοκιμαστικό τον ηθοποιό Τζόσεφ Ματζέλο για τον πρωταγωνιστικό ρόλο.[18] Ο Κάνινγκχαμ βοήθησε να συγκεντρωθούν μια σειρά από "μικρούς ανθρώπους τύπου-ρομπότ" για το χαρακτήρα του Ντέιβιντ. "Προσπαθήσαμε να κατασκευάσουμε ένα μικρό αγόρι με κινούμενο πλαστικό πρόσωπο για να δούμε αν μπορούσαμε να το κάνουμε να φαίνεται ελκυστικό", είπε η παραγωγός Τζαν Χάρλαν. "Αλλά αποδείχτηκε σκέτη αποτυχία, έμοιαζε απαίσιο". Εν τω μεταξύ, ο Κιούμπρικ και η Χαράν πίστευαν ότι το Α.Ι. θα ήταν πιο κοντά στις ευαισθησίες του Σπίλμπεργκ ως σκηνοθέτη.[21] Ο Κιούμπρικ παρέδωσε τη θέση του σκηνοθέτη στον Σπίλμπεργκ το 1995, αλλά ο Σπίλμπεργκ προτίμησε να σκηνοθετήσει άλλα πρότζεκτ και έπεισε τον Κιούμπρικ να παραμείνει ως σκηνοθέτης.[19] Η ταινία τέθηκε σε αναμονή μέχρι ο Κιούμπρικ να ολοκληρώσει την ταινία Μάτια Ερμητικά Κλειστά (Eyes Wide Shut, 1999). Μετά το θάνατό του το Μάρτιο του 1999, η Χάρλαν και ο Κρίστιαν Κιούμπρικ προσέγγισαν τον Σπίλμπεργκ να αναλάβει τη σκηνοθεσία.[22][23] Μέχρι το Νοέμβριο του 1999, ο Σπίλμπεργκ έγραφε το σενάριο βασιζόμενος στο προσχέδιο 90 σελίδων του Γουάτσον. Ήταν το πρώτο σενάριο που έγραφε μόνος από το 1977 και την ταινία Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου (Close Encounters of the Third Kind).[24] Ο Σπίλμπεργκ έμεινε πιστός στο προσχέδιο του Γουάτσον αλλά αφαίρεσε αρκετές σκηνές σεξ με τον Ζιγκολό Τζο, που είχε στο μυαλό του ο Κιούμπρικ. Η παραγωγή σταμάτησε για λίγο διάστημα το Φεβρουάριο του 2000, επειδή ο Σπίλμπεργκ μελέτησε τη σκηνοθεσία άλλων πρότζεκτ, τα οποία ήταν Ο Χάρι Πότερ και η Φιλοσοφική Λίθος (Harry Potter and the Philosopher's Stone, 2001), Minority Report (2002) και Αναμνήσεις μιας Γκέισας (Memoirs of a Geisha, 2005).[25][26]
Box office
Με προϋπολογισμό 100.000.000 δολάρια[10], η ταινία Α.Ι. Τεχνητή Νοημοσύνη έκανε άνοιγμα τριημέρου στην 1η θέση με 29,3 εκατομμύρια δολάρια.[10] Οι συνολικές εισπράξεις στο αμερικανικό box office έφτασαν τα 78,6 εκατομμύρια δολάρια και στον υπόλοιπο κόσμο συγκέντρωσε 157,3 εκατομμύρια δολάρια.[10] Παγκοσμίως απέφερε 235,9 εκατομμύρια δολάρια.[10]
