Ανθρώπινη δουλεία (μυθιστόρημα)

Ανθρώπινη δουλεία

Ο Ουίλιαμ Σόμερσετ Μομ (1874-1965)
Συγγραφέας	Ουίλιαμ Σόμερσετ Μομ
Τίτλος	Of Human Bondage
Γλώσσα	Αγγλικά
Ημερομηνία δημιουργίας	1915
Ημερομηνία δημοσίευσης	1915
Μορφή	μυθιστόρημα
Τόπος	Παρίσι Λονδίνο Κεντ
LC Class	OL505947W[1]
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ανθρώπινη δουλεία (αγγλικός τίτλος: Of Human Bondage) είναι ένα  από τα πιο διάσημα μυθιστορήματα του Άγγλου συγγραφέα Ουίλιαμ Σόμερσετ Μομ, που γράφτηκε το 1915. Το έργο έχει έντονα αυτοβιογραφικό χαρακτήρα, αν και ο συγγραφέας δήλωσε ότι «Αυτό είναι ένα μυθιστόρημα, όχι μια αυτοβιογραφία, και αν και πολλά στοιχεία είναι αυτοβιογραφικά, τα περισσότερα είναι καθαρή μυθοπλασία».Το έργο σκιαγραφεί τον αγώνα ενός ατόμου ενάντια στις αντιξοότητες, το ταξίδι αυτοανακάλυψης και την αναζήτηση της εσωτερικής ελευθερίας. ^[2]

Είναι μυθιστόρημα ενηλικίωσης που ακολουθεί τη ζωή ενός ορφανού παιδιού από τη δυστυχισμένη παιδική ηλικία μέχρι την ενηλικίωση. Μετά από μια αυστηρή θρησκευτική ανατροφή στην Αγγλία οδηγείται σε μια περιπετειώδη ζωή στο Παρίσι, όπου προσπαθεί να γίνει καλλιτέχνης πριν τελικά επιστρέψει στη χώρα του για σπουδές στην ιατρική. Βιώνει έναν παθιασμένο και ανεκπλήρωτο έρωτα για μια καταστροφική γυναίκα και μετά από πολλές απογοητεύσεις καταφέρνει να απαλλαγεί από τις ψευδαισθήσεις του και να βρει την απάντηση στην αναζήτησή του για το νόημα της ζωής.^[3]

Ο τίτλος του μυθιστορήματος προέρχεται από την Ηθική του Σπινόζα. Η Σύγχρονη Βιβλιοθήκη το έχει κατατάξει 66ο στη λίστα με τα 100 καλύτερα αγγλόφωνα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα.^[4]

Υπόθεση

Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται από το 1885 έως το 1906. Αρχίζει με τον θάνατο της αγαπημένης μητέρας του 9χρονου Φίλιπ Κάρεϊ, λίγους μήνες μετά τον θάνατο του πατέρα του, που ήταν γιατρός. Ο Φίλιπ έχει μια αναπηρία στο αριστερό πόδι του και κουτσαίνει ελαφρά. Την ανατροφή του αναλαμβάνουν η θεία και ο θείος του - αδερφός του πατέρα του - Ουίλιαμ Κάρεϊ. Ο Φίλιπ μένει στο πρεσβυτέριο του θείου του στο αγροτικό χωριό Μπλάκσταμπλ και μεγαλώνει σε ένα συντηρητικό, απόμακρο και πολύ θρησκευτικό περιβάλλον. Ο θείος του έχει μια τεράστια συλλογή βιβλίων και ο Φίλιπ απολαμβάνει να διαβάζει για να ξεφύγει από την μοναξιά και την απομόνωση. Ένα χρόνο αργότερα, τον στέλνουν σε ιδιωτικό σχολείο-οικοτροφείο. Η αναπηρία και η ευαίσθητη φύση του Φίλιπ τον δυσκολεύουν να δημιουργήσει φιλίες με άλλους μαθητές. Οι θείοι του σχεδιάζουν να σπουδάσει στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και να γίνει κληρικός αλλά ο Φίλιπ επιμένει να πάει στη Γερμανία.^[5]

Στη Χαϊδελβέργη, ο 18χρονος πλέον Φίλιπ ζει σε μια πανσιόν με άλλους ξένους, απολαμβάνει τη ζωή και σπουδάζει λατινικά, γερμανικά και γαλλικά. Οι κηδεμόνες του τον πείθουν να επιστρέψει στο Λονδίνο για να μαθητεύσει κοντά στον Λονδρέζο λογιστή Χέρμπερτ Κάρτερ. Αποδεικνύεται ακατάλληλος για λογιστής, αντί για θλιβερό γραφείο προτιμά να επισκέπτεται την Εθνική Πινακοθήκη. Ο κύριος Κάρτερ έχει δουλειές στο Παρίσι και παίρνει τον μαθητευόμενο μαζί του. Ο Φίλιπ εμπνέεται από το Παρίσι και αποφασίζει να σπουδάσει τέχνη στη Γαλλία.

Στο Παρίσι, ο Φίλιππος παρακολουθεί μαθήματα ζωγραφικής και παρά την επιθυμία του θείου του, μένει σε ένα φτωχικό ξενοδοχείο στο Καρτιέ Λατέν. Κάνει νέους φίλους, μεταξύ των οποίων και την 26χρονη φοιτήτρια τέχνης Φάνι Πράις, η οποία τον ερωτεύεται, αλλά εκείνος δεν ανταποκρίνεται. Απολαμβάνει μια μποέμ φοιτητική ζωή για ενάμιση χρόνο στο Παρίσι, συναναστρέφεται με ζωγράφους και ποιητές αλλά συνειδητοποιεί τη μετριότητά του ως ζωγράφος και επιστρέφει στην Αγγλία για να σπουδάσει ιατρική. Ο θείος Ουίλιαμ, ηλικιωμένος πλέον, υποστηρίζει αυτή την απόφαση.

Ο Φίλιπ ακολουθεί τα βήματα του πατέρα του. Όπως εκείνος, πηγαίνει για πρακτική σε ένα νοσοκομείο του Λονδίνου όπου οι ασθενείς προέρχονται «από την εργατική τάξη: λιμενεργάτες, αμαξάδες, εργάτες εργοστασίων, σερβιτόροι…». Γνωρίζει τη Μίλντρεντ, η οποία εργάζεται ως σερβιτόρα σε μια τσαγιερία. Συνειδητοποιεί ότι η Μίλντρεντ δεν είναι έξυπνη, είναι αμόρφωτη και χυδαία. Παρόλα αυτά, την ερωτεύεται απελπισμένα, την αγαπά και τη μισεί και ταυτόχρονα περιφρονεί τον εαυτό του για αυτό. Βγαίνουν τακτικά μαζί αλλά η Μίλντρεντ φεύγει για να παντρευτεί άλλον, αφήνοντάς τον πληγωμένο. Ο Φίλιπ στη συνέχεια δημιουργεί σχέση με τη Νόρα Νέσμπιτ, μια ευγενική και ευαίσθητη συγγραφέα ρομαντικών μυθιστορημάτων. Με την υποστήριξή της περνά επιτέλους κάποια μαθήματα στην Ιατρική σχολή. Η φαινομενική ευτυχία όμως δεν κρατάει πολύ, γιατί κατά τύχη συναντά ξανά τη Μίλντρεντ. Είναι έγκυος και ομολογεί ότι ο άντρας για τον οποίο είχε εγκαταλείψει τον Φίλιπ δεν την παντρεύτηκε, καθώς ήταν ήδη παντρεμένος με τρία παιδιά.^[6]

Ο Φίλιπ διακόπτει τη σχέση του με τη Νόρα και υποστηρίζει οικονομικά τη Μίλντρεντ, κάτι που καταφέρνει δύσκολα. Προς απογοήτευσή του, αφού η Μίλντρεντ αποκτά το μωρό της, ερωτεύεται τον καλό φίλο του Φίλιπ, Χάρι Γκρίφιθς και φεύγει μαζί του. Περίπου ένα χρόνο αργότερα, ο Φίλιπ την συναντά, έχει γίνει πόρνη, και από συμπόνια αποφασίζει να την βοηθήσει. Αν και δεν την αγαπά πια, δένεται με το μωρό της. Όταν απορρίπτει σθεναρά τις προτάσεις της, εκείνη θυμώνει, καταστρέφει τα περισσότερα υπάρχοντά του και φεύγει για πάντα.

Ο Φίλιππος επενδύει τις υπόλοιπες μερικές εκατοντάδες λίρες του σε ένα χρυσωρυχείο της Ροδεσίας, αλλά χάνει όλες τις οικονομίες του λόγω των γεγονότων γύρω από τον πόλεμο των Μπόερς. Αναγκάζεται να εγκαταλείψει τις ιατρικές του σπουδές και μη μπορώντας να πληρώσει το νοίκι του, περιπλανιέται στους δρόμους για αρκετές μέρες, περνάει το καλοκαίρι πεινασμένος σε ένα παγκάκι στο πάρκο του Λονδίνου.

Τελικά βρίσκει καταφύγιο στο σπίτι του 48χρονου Θορπ Άθενλι, έναν πρώην ασθενή του, ο οποίος έχει μια πολυμελή οικογένεια. Ο Άθενλι του βρίσκει δουλειά στη βιοτεχνία ρούχων που εργάζεται ο ίδιος. Ο Φίλιπ θυμάται τις καλλιτεχνικές του προσπάθειες από την εποχή του στο Παρίσι και εργάζεται ως σχεδιαστής μόδας για γυναικεία ρούχα. Παίρνει προαγωγή και αύξηση μισθού, αλλά απεχθάνεται τη δουλειά του. Συναντά τη Μίλντρεντ για άλλη μια φορά, όταν εκείνη τον καλεί για ιατρική γνωμάτευση. Την εξετάζει στο άθλιο δωμάτιό της και μαθαίνει ότι το κοριτσάκι της έχει πεθάνει. Εργάζεται ξανά ως ιερόδουλη και υποφέρει από συμπτώματα σύφιλης. Ο Φίλιπ τη συμβουλεύει να εγκαταλείψει αυτή τη ζωή, αλλά εκείνη αρνείται και εξαφανίζεται, αυτή τη φορά για πάντα.^[7]

Μετά τον θάνατο του θείου του Ουίλιαμ, ο Φίλιπ κληρονομεί αρκετά χρήματα που του επιτρέπουν να τελειώσει τις ιατρικές του σπουδές και τοποθετείται προσωρινά ως βοηθός του Δρ. Σάουθ, γενικό ιατρό στο Ντόρσετσαϊρ. Ο ηλικιωμένος Δρ. Σάουθ εκτιμά την ευγενική φύση του Φίλιπ και του προσφέρει συνεργασία στο ιατρείο του. Αν και κολακευμένος, ο Φίλιπ αρνείται γιατί σχεδιάζει να ταξιδέψει στην Ισπανία.

Κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών, ο Φίλιππος συνοδεύει την οικογένεια Άθενλι στην εξοχή του Κεντ. Εκεί διαπιστώνει ότι μια από τις κόρες του Άθενλι, η Σάλι, τον συμπαθεί. Σε μια στιγμή ρομαντικής εγκατάλειψης μια ζεστή καλοκαιρινή νύχτα ολοκληρώνουν τη σχέση τους και όταν εκείνη τον ενημερώνει αργότερα ότι φοβάται ότι είναι έγκυος, ο Φίλιπ αποφασίζει να την παντρευτεί και να αποδεχτεί τη γενναιόδωρη προσφορά του Δρ. Σάουθ, αντί να ταξιδέψει στον κόσμο όπως είχε σχεδιάσει. Αν και σύντομα η Σάλι καταλαβαίνει ότι δεν είναι έγκυος, ο Φίλιπ επιμένει στην απόφασή του και αρραβωνιάζεται τη Σάλι, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι «το πιο απλό μοτίβο - σύμφωνα με το οποίο ένας άντρας γεννιέται, εργάζεται, παντρεύεται, κάνει παιδιά και πεθαίνει– είναι το πιο τέλειο». Σταματάει το κυνήγι της ευτυχίας και αποφασίζει να είναι ικανοποιημένος με την τύχη του.^[8]

Αυτοβιογραφικά στοιχεία

Σύμφωνα με τον Μομ, το έργο είναι «ένα μυθιστόρημα, όχι μια αυτοβιογραφία : αν και υπάρχουν πολλές αυτοβιογραφικές αναφορές σε αυτό, πολύ περισσότερα είναι φανταστικά». Και όμως πρέπει να σημειωθεί ότι, όπως ο ήρωάς του, ο Μομ έχασε τους γονείς του σε νεαρή ηλικία, μεγάλωσε από έναν ιερέα θείο, μεγάλωσε στην πόλη Γουάιτσταμπλ (στο μυθιστόρημα Μπλάκσταμπλ), σπούδασε στο σχολείο στο Καντέρμπερι ( στο μυθιστόρημα Τέρκενμπερι), σπούδασε λογοτεχνία και φιλοσοφία στη Χαϊδελβέργη και ιατρική στο Λονδίνο. Σε αντίθεση με τον Φίλιπ, ο Μομ δεν ήταν κουτσός, αλλά τραύλιζε.^[2]

Διασκευές

• 1934: Ανθρώπινη δουλεία με τον Λέσλι Χάουαρντ και τη Μπέτι Ντέιβις ^[9]
• 1946: κινηματογραφική ταινία με τον Πολ Χένριντ και την Έλινορ Πάρκερ
• 1964: κινηματογραφική ταινία με τον Λόρενς Χάρβεϊ και την Κιμ Νόβακ.

Μεταφράσεις στα ελληνικά

Ανθρώπινη δουλεία

• μτφ. Γεώργιος Μαρίνος ως Από κούκλα άνθρωπος, εκδ. "Χαραυγή", 1935
• μτφ. Γιάννης Λάμψας, εκδ. Οι Φίλοι Του Βιβλίου, 1946 ^[10]
• μτφ. Σωτήρης Πατατζής, εκδ. Διεθνείς Εκδόσεις
• μτφ. Νίκος Μαντής, εκδ. Μεταίχμιο, 2021^[11]

Παραπομπές

1. «Of human bondage by W. Somerset Maugham | Open Library». Ανακτήθηκε στις 24  Αυγούστου 2023.
2. . «blinkist.com/en/books/of-human-bondage-en». 
3. . «bookpress.gr/kritikes/xeni-pezografia/«Ανθρώπινη δουλεία» του Σόμερσετ Μομ (κριτική)». 
4. . «thegreatestbooks.org/list». 
5. . «study.com/learn/lesson/of-human-bondage-somerset-maugham-summary-themes-author». 
6. . «supersummary.com/of-human-bondage/summary/». 
7. . «gradesaver.com/of-human-bondage/study-guide/summary». 
8. . «blinkist.com/en/books/of-human-bondage-en». 
9. . «imdb.com/title/Of Human Bondage/plotsummary/». 
10. . «eratobooks.gr/Ανθρώπινη Δουλεία». 
11. . «politeianet.gr/books/maugham-somerset-william-metaichmio-anthropini-douleia».