Έξωση του Όθωνα

Ο βασιλιάς Όθων και η βασίλισσα Αμαλία επιβιβάζονται στο HMS Scylla

Η Έξωση του Όθωνα ήταν ο εξαναγκασμός από τον επαναστατημένο ελληνικό λαό του πρώτου βασιλιά της Ελλάδας, του Βαυαρού Όθωνα, να εγκαταλείψει τον θρόνο του στην Ελλάδα. Συντελέστηκε στις 12 Οκτωβρίου 1862, οπότε ο Όθων και η Αμαλία εγκατέλειψαν οριστικά την χώρα. Αποτέλεσε την κορυφαία πράξη του αντιδυναστικού αγώνα, που εκδηλώθηκε με τη Ναυπλιακή Επανάσταση ^[1] του Φεβρουαρίου του 1862 και συνεχίστηκε με τις επαναστάσεις της υπόλοιπης Πελοποννήσου, των Κυκλάδων και της Ακαρνανίας.^[2]

Ιστορικό

Το αντιδυναστικό ρεύμα στην Αθήνα άρχισε να μεγαλώνει, ήδη, από το 1859, όταν ένας νέος βουλευτής, ο Επαμεινώνδας Δεληγιώργης από το Μεσολόγγι (1829 - 1879), μπήκε στην πολιτική σκηνή. Διακήρυσσε πως για όλα τα δεινά του τόπου έφταιγε το στέμμα. Ξεκίνησε ανοιχτή αντιμοναρχική εκστρατεία και γρήγορα έγινε ίνδαλμα των φοιτητών. Τον Μάιο του 1859 συνέβησαν τα γεγονότα που έμειναν γνωστά ως Σκιαδικά, τα οποία δυνάμωσαν το αντικαθεστωτικό φρόνημα και εντελώς απρόσμενα αποτέλεσαν τον καταλύτη στις σχέσεις λαού – παλατιού.^[3] Από τα Σκιαδικά έως τη Ναυπλιακή Επανάσταση μεσολάβησαν δυο εκλογικές αναμετρήσεις, με αποκορύφωμα τις εκλογές του Δεκεμβρίου του 1860 που διήρκεσαν έως τον Μάρτιο του 1861, καθώς διεξάγονταν με βίαιο και ανελεύθερο τρόπο από την κυβέρνηση του Αθανάσιου Μιαούλη, ώστε να διασφαλίζεται η «νίκη», όπως υποστήριζε η αντιπολίτευση. Στον εορτασμό της 25ης Μαρτίου 1861 οργανώθηκαν σε όλες τις μεγάλες πόλεις (Αθήνα, Πάτρα, Άργος, Ναύπλιο) συνωμοτικά συμπόσια με εθνικό και αντικαθεστωτικό περιεχόμενο. Η αστυνομία παρακολουθούσε και τρομοκρατούσε τους πολίτες πραγματοποιώντας συλλήψεις, φυλακίσεις και εκτοπίσεις.^[4]

Αντιδυναστικό ρεύμα και Ναυπλιακή Επανάσταση

Η κατάσταση ήταν εκρηκτική σ’ ολόκληρη τη χώρα και καθώς το αντιβασιλικό ρεύμα διογκωνόταν ο Δημήτριος Βούλγαρης και άλλοι πολιτικοί προσχώρησαν σ’ αυτό απαιτώντας «να φύγουν οι Βαυαροί». Στην κυβέρνηση έφτασε καταγγελία για συνωμοσία τον Μάιο, για την οποία καταγγέλθηκαν και αξιωματικοί, οι οποίοι φυλακίστηκαν. Μετά την αποφυλάκισή τους ορίστηκε ως τόπος διαμονής τους το Ναύπλιο, που εξελίχθηκε σε επαναστατικό κέντρο. Κάτω απ’αυτές τις συνθήκες ξέσπασε η Ναυπλιακή Επανάσταση, την 1η Φεβρουαρίου του 1862, η οποία αντιμετωπίστηκε από την κυβέρνηση και τον βασιλιά με οργάνωση στρατοπέδου στην Κόρινθο, υπό την αρχηγία του υποστράτηγου Χαν. Την 1η Μαρτίου οι κυβερνητικές δυνάμεις με οργανωμένη επίθεση κατάφεραν να καταλάβουν τις θέσεις των επαναστατών και τελικά στις 24 Μαρτίου έγινε συνθηκολόγηση με χορήγηση γενικής αμνηστίας από την οποία, όμως, εξαιρούνταν 19 άτομα, τα οποία έπειτα από αίτηση στην κυβέρνηση έφυγαν από την Ελλάδα με δύο ξένα πλοία.^[5] Δυναμικά αντιμετωπίστηκε από τις κυβερνητικές δυνάμεις και η επανάσταση που ξέσπασε την ίδια περίοδο στη Σύρο, όπου, επίσης, είχαν οξυνθεί τα αντιδυναστικά αισθήματα. Τελικά, στις 30 Απριλίου, ο βασιλιάς έδωσε γενική αμνηστία στους επαναστάτες με εξαίρεση τρεις.

Νέα κυβέρνηση και περιοδεία βασιλικής ακολουθίας

Μετά την καταστολή της επανάστασης ο Όθων έδωσε εντολή για σχηματισμό νέας κυβέρνησης και τελικά σχηματίστηκε η τελευταία επί της βασιλείας του υπό τον Γενναίο Κολοκοτρώνη. Η αντιπολίτευση, όμως, θεωρούσε ότι καμιά αλλαγή δεν προμήνυε η νέα κυβέρνηση. Στις αρχές Οκτωβρίου, παρόλο που το αντικαθεστωτικό κλίμα συνέχισε να βρίσκεται σε έξαρση σ’ όλη τη χώρα καθώς αναμοχλεύονταν τα πάθη από την ανάμνηση των θυμάτων της Ναυπλιακής Επανάστασης, το βασιλικό ζεύγος αποφάσισε να κάνει μια μεγάλη περιοδεία στα νησιά του Σαρωνικού, τη νοτιοανατολική Πελοπόννησο, την Ακαρνανία, το Μεσολόγγι, τη Ναύπακτο, την Ιτέα και την Άμφισσα, για να εξάψει τα φιλοβασιλικά αισθήματα του λαού.^[6]

Ενώ, λοιπόν, ο πληθυσμός της Μάνης υποδεχόταν με ενθουσιασμό τη μεγάλη συνοδεία μια νέα επανάσταση είχε σχεδιαστεί να ξεσπάσει στη Βόνιτσα της Ακαρνανίας. Ο Θεόδωρος Γρίβας (1797 - 1862), γνωστός αντιμοναρχικός, με σκοπό να αιχμαλωτίσει τον βασιλιά όταν θα έφθανε στη Βόνιτσα, ύψωσε σημαία επανάστασης στην ακαρνανική πόλη στις 4 Οκτωβρίου του 1862.^[7] Τις επόμενες μέρες ακολούθησαν διαδοχικοί ξεσηκωμοί στο Μεσολόγγι, το Αγρίνιο, την Πάτρα, τη Ναύπακτο, την Κόρινθο και τα Μέγαρα. Τα νέα της επανάστασης στη Βόνιτσα άλλαξαν άρδην το πρόγραμμα της περιοδείας του βασιλιά, η οποία ματαιώθηκε, και αποφασίστηκε επιστροφή στην Αθήνα.

Η Επανάσταση στην Αθήνα και η κατάργηση της βασιλείας του Όθωνα

Το τραπέζι που υπογράφηκε η έξωση του Όθωνα και σπάραγμα στέμματος που καταστράφηκε κατά την επανάσταση του 1862. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Στην Αθήνα, που είχε απογυμνωθεί από μεγάλο μέρος της στρατιωτικής της δύναμης λόγω της επανάστασης του Γρίβα, το βράδυ της 10ης Οκτωβρίου ξέσπασαν ταραχές και το παλάτι καταλήφθηκε από στρατιωτικούς. Στις 11 Οκτωβρίου η πρωτεύουσα βρισκόταν υπό τον έλεγχο της στρατιωτικής κυβέρνησης του Βούλγαρη, ο οποίος είχε αναλάβει τα ηνία του αντιδυναστικού αγώνα, που κήρυξε την κατάργηση της βασιλείας του Όθωνα και τη σύσταση προσωρινής κυβέρνησης υπό τους Βούλγαρη, Κανάρη και Ρούφο, μέχρι να συγκληθεί η Εθνοσυνέλευση.^[8]

Το μεσημέρι της ίδιας μέρας η βασιλική θαλαμηγός ''Αμαλία'' κατέπλευσε στο λιμάνι του Πειραιά. Ο Γάλλος αντιναύαρχος Τουσάρ ανέβηκε στη φρεγάτα και μετέφερε τις ειδήσεις, ενώ πλήθη από Αθηναίους και Πειραιώτες εκδήλωναν τα αντιβασιλικά τους αισθήματα στην ακτή. Τελικά, τη νύχτα, η ''Αμαλία'' συνοδευόμενη από το αγγλικό πλοίο ''Σκύλλα'' και το γαλλικό ''Έλαφος'' προσορμίστηκε στη Σαλαμίνα. Την επόμενη μέρα ο Όθων είχε, ήδη, πάρει την απόφαση να φύγει, παρά τη συμβουλή της Αμαλίας να επιστρέψουν αμέσως στη Μάνη και να συσπειρωθούν γύρω από τις φιλοβασιλικές δυνάμεις. Ζήτησε να ταξιδέψει με τη ''Σκύλλα'' στη Βενετία, δηλώνοντας πως πηγαίνει στο εξωτερικό για να αποφευχθεί ένας εμφύλιος πόλεμος, χωρίς να κάνει λόγο για παραίτηση.^[9][10]

Η έξωση του Όθωνα πανηγυρίστηκε έξαλλα από τους Έλληνες, ενώ η χώρα αυτόματα ειρήνευσε. Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις και οι Έλληνες αποφάσιζαν από δω και πέρα. Η προσωρινή κυβέρνηση προκήρυξε δημοψήφισμα τον Δεκέμβριο με το οποίο εκλέχτηκε με συντριπτική πλειοψηφία νέος βασιλιάς ο Άγγλος πρίγκιπας Άλφρεντ, δευτερότοκος γιος της βασίλισσας Βικτωρίας.^[11] Η υποψηφιότητα αυτή, όμως, δεν υποστηρίχθηκε από τη Γαλλία και τη Ρωσία. Οι επίπονες διαπραγματεύσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών Δυνάμεων που επακολούθησαν κατέληξαν στην εκλογή του πρίγκιπα Γουλιέλμου Γεώργιου της Δανίας του Οίκου των Γκλύξμπουργκ, που επικυρώθηκε από την ελληνική Εθνοσυνέλευση το καλοκαίρι του 1863. Ο Όθων πέθανε το 1867 στο Μόναχο, ενώ επτά χρόνια αργότερα πέθανε και η Αμαλία.^[12]

Παραπομπές

1. «Η έξωση του Όθωνα». 
2. Ιστορία Ελληνικού Έθνους. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών ΑΕ. σελίδες 188–194.  |first1= missing |last1= in Authors list (βοήθεια)
3. Ιστορία Ελληνικού Έθνους. Εκδοτική Αθηνών ΑΕ. σελ. 187. 
4. «150 χρόνια από τη Ναυπλιακή Επανάσταση». 
5. Ιστορία Ελληνικού Έθνους. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών ΑΕ. 1977. σελίδες 192–193.  |first1= missing |last1= in Authors list (βοήθεια)
6. Ζάϊντλ, Βόλφ (1984). Βαυαροί στην Ελλάδα. Αθήνα: ελληνική ευρωεκδοτική. σελίδες 278–279. 
7. Ιστορία Ελληνικού Έθνους. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών. 1977. σελ. 196.  |first1= missing |last1= in Authors list (βοήθεια)
8. Ιστορία Ελληνικού Έθνους. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών ΑΕ. 1977. σελ. 196.  |first1= missing |last1= in Authors list (βοήθεια)
9. Ιστορία Ελληνικού Έθνους. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών ΑΕ. 1977. σελίδες 196–197.  |first1= missing |last1= in Authors list (βοήθεια)
10. «Η αναίμακτη επανάσταση του 1862». 
11. «Η έξωση του Όθωνα και η εκλογή νέου Βασιλιά». 
12. Ζάϊντλ, Βόλφ (1984). Βαυαροί στην Ελλάδα. Αθήνα: ελληνική ευρωεδοτική. σελίδες 287–288. 

Βιβλιογραφία

• Ιστορία Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών ΑΕ, τόμος ΙΓ ‘Νεώτερος Ελληνισμός’ από το 1833-1881, Αθήνα 1977, σελίδες 188-199
• Βόλφ Ζάϊντλ, Βαυαροί στην Ελλάδα, «Ελληνική Ευρωεκδοτική» ΕΠΕ, Αθήνα 1981