Άψαλος Πέλλας

Συντεταγμένες: 40°53′33″N 22°3′26″E

Άψαλος
Άποψη της Αψάλου από ψηλά
Άψαλος Άψαλος
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Κεντρικής Μακεδονίας
Περιφερειακή Ενότητα	Πέλλας
Δήμος	Αλμωπίας
Δημοτική Ενότητα	Αριδαίας
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Μακεδονία
Νομός	Πέλλας
Υψόμετρο	165 μέτρα
Έκταση	27,872 (η κοινότητα)
Πληθυσμός
Μόνιμος	919
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Δραγομανίτσα, Δραγουμάνιτσα, Δραγομάντσι
Ταχ. κώδικας	584 00
Τηλ. κωδικός	2384
Σχετικά πολυμέσα

Η Άψαλος είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά του Δήμου Αλμωπίας και της επαρχίας Αλμωπίας, στον Νομό Πέλλας. Κτισμένο σε υψόμετρο 165 μέτρων, απέχει απόσταση 11 χλμ. από την Αριδαία, 15 χλμ. από την Έδεσσα και 90 χλμ. από το κέντρο της Θεσσαλονίκης. Μέχρι το 1926, ήταν γνωστό ως Δραγομανίτσα ή Δραγουμάνιτσα ή Δραγομάντσι.^[1] Είναι έδρα ομώνυμης τοπικής κοινότητας, η οποία είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός πεδινός οικισμός, με έκταση 27,872 χμ² (2011).^[2]

Πληθυσμός

Μόνιμος ^[3]^[4]^[5]

Έτος	Πληθυσμός
1991	1.223
2001	1.134
2011	1.121

Πραγματικός (de facto) ^[6]^[7]^[2]

Έτος	Πληθυσμός
1961	1.491
1971	1.320
1981	1.277
1991	1.254
2001	1.178
2011	1.114

Ιστορία

Προϊστορική εποχή

Στην περιοχή έχουν ανακαλυφθεί δύο προϊστορικοί οικισμοί και ταφικός τύμβος της Εποχής του Χαλκού, που ανασκάφθηκαν το 1997 και 2000-2001 αντίστοιχα. Το 2009, κατά τη διάρκεια έρευνας που διενεργήθηκε από αρχαιολόγους της ΙΖ' ΕΠΚΑ, εντοπίστηκε ένα στρώμα πάχους 40-60 εκ., από το οποίο περισυλλέχθηκε μεγάλος αριθμός λίθινων εργαλείων, όπως φολίδες από πυριτόλιθο, κρουστήρες και κροκάλες με αποτυπώματα επίκρουσης. Πρόκειται για ευρήματα της Μεσολιθικής Εποχής (10000-7000 π.Χ.), εποχή κατά την οποία ο άνθρωπος ήταν ακόμη κυνηγός και τροφοσυλλέκτης και ζούσε σε εποχικούς καταυλισμούς, που βρίσκονταν κατά κανόνα κοντά σε ρέματα, ποτάμια ή λίμνες. Με τα ευρήματα αυτά τεκμηριώνεται η αδιάκοπη κατοίκηση της Αψάλου από τη Μεσολιθική έως και την Εποχή Χαλκού από ντόπιο πληθυσμό.^[8]

Αρχαία πόλη

Το σημερινό όνομα του χωριού προέρχεται από τη σύνθεση των λέξεων «άπτομαι» και «αλς», διότι ήταν παράκτια περιοχή κατά την αρχαιότητα, σχηματίζοντας λιμνοθάλασσα.^[9]

Λίγο πιο έξω από το χωριό βρίσκεται η αρχαία πόλη της Αψάλου, τα ευρήματα της οποίας χρονολογούνται κατά τους ελληνιστικούς χρόνους.

20ός αιώνας

Οι χριστιανοί κάτοικοι του χωριού εγκαταστάθηκαν στην Άψαλο με την Μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών, οπότε και υπήρχε πληθυσμός 1.210 κατοίκων^[10]: Μικρασιάτες από τη Νικομήδεια, Πόντιοι από την Τραπεζούντα και Θράκες, ενώ το 1945 εγκαταστάθηκαν και οικογένειες Βλάχων.^[9]

Έχει πραγματικό πληθυσμό 1.121 κατοίκων, οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Στο χωριό υπάρχει μεγάλο δημοτικό και ολοήμερο σχολείο, νηπιαγωγείο, γήπεδο ποδοσφαίρου με σκεπασμένες κερκίδες, αγροτικό ιατρείο, φαρμακείο και πολλά καταστήματα. Ο κεντρικός δρόμος του χωριού (Σκύδρας-Αψάλου-Όρμας, επαρχιακή οδός 2 του Ν. Πέλλης) πλαισιώνεται από πολλές καφετέριες, καφενεία, ταβέρνες και χώρους συνεστίασης. Επίσης, στην Άψαλο λειτουργεί Λαογραφικός σύλλογος Ποντίων που προσπαθεί να διασώσει παλιά ήθη και έθιμα των Ποντίων Αψαλιωτών.^[11]

Υπάρχει επίσης η καινούργια εκκλησία του Αγίου Αθανασίου καθώς και η παλιά εκκλησία του Αγίου Αθανασίου που είναι του 18ο αιώνα στα κοιμητήρια του χωριού επίσης υπάρχει και το εκκλησάκι Προφήτη Ηλία όπου κάθε χρόνο γίνεται πανηγυρικός εσπερινός με αρτοκλασία και πανηγυρική θεία λειτουργία.

Παλιά λειτουργούσε στο χωριό και οικοκυρική σχολή, όπου οι γυναίκες διδασκόταν επεξεργασία και μεταποίηση γάλακτος.

Μεταφορές

Σε κοντινή απόσταση από την Άψαλο βρίσκεται η Επαρχιακή οδός 1 του Νομού Πέλλας, η οποία την συνδέει με την Αριδαία και την Έδεσσα. Με αυτήν, η Άψαλος συνδέεται με τρεις ισόπεδους κόμβους.

Υπάρχει επίσης και η επαρχιακή οδός 2, η οποία την συνδέει με τη Σκύδρα και την Όρμα, η οποία διέρχεται εντός του οικισμού.

Παραπομπές

1. Πανδέκτης
2. https://www.statistics.gr/2011-census-pop-hous
3. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2011_monimos.pdf
4. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2001_monimos.pdf
5. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1991_monimos.pdf
6. ΠΛ 3:967
7. ΠΛΜ 13:102
8. «Μεσολιθικός καταυλισμός στην Άψαλο του Δήμου Αριδαίας». Ιστότοπος Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων. Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού. 3 Σεπτεμβρίου 2010. 
9. «DIMOTIKO SHOLEIO APSALOU». dim-apsal.pel.sch.gr. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020. 
10. «Κατάλογος των προσφυγικών συνοικισμών της Μακεδονίας σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ), έτος 1928». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2012. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2012. 
11. «Άψαλος: Το πεδινό κεφαλοχώρι της Πέλλας». Μαρία Ηλιάκη. 7 Απριλίου 2019. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Δεκεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020. 

Πηγές

• Δήμος Αλμωπίας - Άψαλος
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1996, 2006 (ΠΛΜ)
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ)