Samia Yaba Christina Nkrumah nyɛla bɛ ni dɔɣi so silimin gɔli 23rd,June,1960.[1] O nyɛla siyaasa nira Ghana tiŋgbani ni, ka lan nyɛ daanbolo n zaŋ ti "Convention People's Party" (CPP). Bɛ ni daa yɛn niŋ yuuni 2008 jintɔriba piibu, piibu la, o daa nyɛla Jomoro yaɣili la (Jomoro constituency). Lala kuɣu ŋɔ n daa nyɛ tuuli kuɣu shɛli o ni daa kpaɣiri bo o siyaasa tali ni. O nyɛla Dr.Kwame Nkrumah ŋun daa nyɛ Ghana gɔmnanti tuuli la bipuɣinbila
O piligu (EARLY LIFE)
Bɛ daa dɔɣi o la tiŋa yuli booni Aburi, yuuni 1960. Di bela Eastern Region,Ghana.[1] Muɣisigu daa nyɛla din daa zaŋ o mini o ma,ni o biɛya nima yihi Ghana tiŋgbani ni, dahinshɛli 1966 "military coup" din daa yiɣisi Kwame Nkrumah ma ni daa niŋ la. [2]Egypty gɔmnanti daa nyɛla ŋun chɛ ka o.mini o daŋ ʒini Egypty tiŋgbani ni.[3] Yuuni 1975, o mini o daŋ daa lan nyɛla ban lab'na Ghana, di.ni daa niŋ ka "General Acheampong's National Redemption Council government" boli ba. O ni daa kuna Ghana, O daa chaŋla "Achimota school". Amaa, o daa lan nyɛla ŋun yi Ghana dini daa niŋ ka o ma lan kpuɣi napɔŋ labi Egypt yuma din gbaai 1980's piligu polo. Samia daa nyɛla ŋun kpuɣi napɔŋ chaŋ London. Ni ka o daa tuɣi o shikuru baŋsim bohimbu shikuru din yuli booni "the School of Oriental and African Studies",University of London, din be United Kingdom la. Shikuru ŋɔ ni ka o daa deei shɛhira gbaŋ shɛli bɛ ni bɔli, "Degree of Bachelor Arabic Studies" yuuni 1991. Lala shikuru ŋɔ ni ka o daa lan deei o Master's degree, yuuni 1993.[4]
O tuma
Samia Nkrumah daa pili la o Karachi tali banki ni (bank clerk). O daa pili la lala tuma Bank of India bɔɣu din be London la, yuuni 1984. Din nyaaŋa o mini Al-Ahram daa lan tum lahabaya sabbu polo,yuuni 1989.[5][6]
Siyaasa tali
Sabbu shɛli din sabi yɛrio o yɛltɔɣa ka di zuɣu nyɛ, "the new.Mandela is a woman",Huffington post, buɣisi o ka wuhi o kpaŋ maŋa zaŋ chaŋ Ghana ni gbansabila siyaasa tali polo. O nyɛla ban kpa "African must unite" kpamba puuni yino.[7] Lala "African must unite" ŋɔ niya nyɛla di zaŋ di zaŋ Jilima lan Kwame Nkrumah ni daa mali tiɛhi wɔɣili shɛli zaŋ tabili siyaasa tali biɛhigu chaŋ katiŋa.[8] O ni daa pahi lala kpamba ŋɔ ni la zuɣu daa chɛ ka o kpuɣi niya kpe Ghana siyaasa tali ni, ni nimmohi.[9]
Jintɔritali
Silimin gɔli December, 2008, o daa nyɛla ŋun yina ti kpaɣiri Jomoro yaɣili, Western Region, Ghana jintɔrotali kuɣu la. O daa nyɛla ŋun di nasara Lee Ocran zuɣu, ŋun daa nyɛ lɛm (National Democratic Congress (NDC)) yaɣili ŋun daa su lala kuɣu pɔi ka bɛ naan niŋ lala piibu,piibu la zuɣu. O daa nyɛla dihibu din kalinli daa yiɣisi tuhi kob'si yɔbu,ni kɔbigu ni pisopɔin ni yini (6,571). Kob'gu puuni, vaabu pihi nu polo ka o daa di maa.[10][11] O ko n daa nyɛ CPP jintɔra ,di zuɣu di daa ʒila o zaŋ o maŋa pahi NDC nima zuɣu (Ban daa galisi jina duu bee NPP (ban daa pɔri jina duu).[12][13] Ka o daa bohi o suhi zaŋ o maŋ pahi wɔbigu paati zuɣu "House of 5th Parliament of the 4th Republic of Ghana".[14]
O daanbolo tali zaŋti CPP
Ŋuni n nyɛ Ghana paɣa tuuli ŋun lee paati, paati kpɛma. O nasara ŋɔ dibu, n ti pahi paɣaba ata shɛba daa yihi CPP paati nineesim polo. Di daa lan nyɛla din wuhi CPP yɛlimaŋ ti bo zaŋ chaŋ di ni niŋ kamaata niŋ paɣaba ku bukaata shɛŋa biɛhigu ni. Samia n daa nyɛ tuuli paɣa so Convention People's Party (CPP) ni pii so tuuli ni lee paati daanbolo ka o nyɛ paɣa. Bɛ daa piigi o la daabolo tali silimin gɔli 10th, September, 2011. O daa nyɛla nuu dihibu din kalinli daa yiɣisi tuhili ni kobigu ni pihiwɔi ni yini (1,191),ka ŋun daa pun ʒi lala kuɣu ŋɔ zuɣu ka o kpaɣiro bɔli maa nyɛ nuu dihibu kobisita ni pihinu ni ata (353). Ŋuni n nyɛ paɣa so ŋun tooi yiɣisi zani o naba ayi zuɣu piligi n gari tooni lee paati paati kpɛma Ghana.[15] O daa biɛla lala kpamli ŋɔ hali ni yuuni 2015.
O maŋa maŋa biɛhigu
Samia Nkrumah n nyɛ Kwame Nkrumah, bia ŋun pahiri ayi,Ghana gɔmnanti tuuli. Ŋuni n daa nyɛ Ghana "Prime Minister" tuuli,Ghana zuɣulan tuuli. Kwame Nkrumah n daa nyɛ ŋun gari tooni ka Gold Coast dee maŋ sulinsi Britain nima sani,yuuni 1957. Kmame Nkrumah n daa lan nyɛ ŋun yɛri sɔŋdi "Pan Africanism", ka daa lan nyɛ ŋun pahi gari tooni ka "organazation of African unity" kpa. Kwame Nkrumah daa lan nyɛla ŋun di Kpaŋ maŋa pini shɛli bɛ ni boli "Lenin Peace Prize", Soviet Union nima n daa ti o li,yuuni 1962.[16][17] Samia Nkrumah mali la biɛya bɛ baa ayi,Gamal Nkrumah mini Sekou Nkrumah. Amaa, o lan mali tizɔdoo ŋun ma be o ko, ka o yuli booni Professor Francis Nkrumah, o nyɛla karimba kurɔ,ka lan nyɛ bibihi doɣite, o daa lan nyɛla "director" n ti "Noguchi Memorial Institute for Medical Research" din be Lagon,Ghana la.[18][19] bɛ ni daa zaŋ sooja gɔmnati tali ŋme n yiɣisi o ba Ghana zuɣulan tali ni,silimin gɔli,24 February 1966,[20] Egypt gɔmnanti daa chɛ mi ka aleepile kpuɣi Samia,o ma,ni o tizɔdabba la chaŋ Egypt tiŋgbani ni. Gamal Abdel Nasser ko n daa kpalim Ghana,ka bɛ ba mi chaŋ exile,Guinea tiŋgbani ni.[21] Samia yidana n nyɛ Michele Melega,Italian Danish. Bɛ mali la bidib'ga ka o yuli booni,Kwame Thomas Melega.[22][23] Samia nyɛla ŋun ni tooi tɔɣisi Larigu,Italian, Danish, ni Silimiinsili. Samia lan nyɛla ŋun kpaŋ o maŋa yuun gbaliŋ zaŋ chaŋ lahabaya sabbu polo, hali ti tabili Egypty lahabali churi polo.[24][25][26] Samia lan nyɛla ŋun lan kpaŋdi o maŋa tuhiri sɔŋdi bibihi doo yiya kundi,paɣaba tuunbaŋsim bohambu,n ti tabili paɣaba biɛhigu polo.[27]
↑"Nkrumah, Kwame (1909–1972)", Encyclopedia of Leadership, 2455 Teller Road, Thousand Oaks California 91320 United States: SAGE Publications, Inc., 2004, retrieved 2022-08-28no-break space character in |place= at position 18 (help)CS1 maint: location (link)