Sauna din be Finland nyɛla kali kurili ka din pili saha shɛli ni niŋ tom pam ni niri baŋ amaa lahabali shɛli nyɛla din wuhi ni di daa piligi la yuuni 7000 BC.[citation needed] Yiya nyɛla din daa pun be Europe lala saha ŋɔ amaa Finnish kom subu sabi niŋ taarihi ni daa bɛ niŋ viɛnyɛla.
Reformation in Scandinavia saha, saunas nyɛla bɛn daa kpaŋsi shɛli tiŋgbana pam ni dama European kom subu yiya nim ni nyɛla bɛn daa kpihim shɛli.
Daliri shɛli din lahi che ka sauna kali ŋɔ mali yaa Finland nyɛla sauna ni mali anfaani shɛm. Niriba daa yi chana, tuuli binshɛli bɛ ni daa niŋdi nyɛla sauna miɛbu. Finns nyɛla ban zaŋ sauna lee bɛ biɛhigu shee, dibu shee, kashii niŋbu kpaŋsibu shee ka daa lahi nyɛ bɛn duɣiri bɛ bihi luɣ'shɛli. Daliri shɛli din lahi che ka niriba yu sauna nyɛla di tiri la luɣ'shɛŋa din maai pam tulim.
Finnish sauna customs
Saunas nyɛla din be Finland nim biɛhigu puuni. Di nyɛla din be "shores" zaŋ n-ti Finland's lake nim pam, yiya ni, tuma du'zuɣuri ni, jinaduu n-ti pahi hali 1,400 metres (4,600 ft) din be Pyhäsalmi Mine. Sauna nyɛla talahi binshɛli din pahi bɛ kaya binyɛra ni [8] ka ninvuɣ shɛba ban mali yiko nyɛla ban niŋdi sauna kamani yim bakoyi pulini. Kali dabisili zaŋ n-ti sauna nyɛ asibiri dali.[9]
Sauna niŋbu nyɛla din mali yaa hali ka Finns ninvuɣ so ŋun be sambani kunna niŋdi sauna: hali Finnish dolodolo jama duu din be Rotherhithe, London, nyɛla din mali di maŋmaŋ sauna. Finnish sooja nim ban be zabili goobu soli nyɛla ban gba niŋdi bɛ saunas;hali UNMEE mission din be Eritrea, gba nyɛla din daa pahi tuuli sauna shɛŋa bɛn daa miɛ maa ni.[10]Second World War-era Finnish sooja nim nyɛla ban daa yɛli ni vuhim awa nim anii nyɛ battalion ni tooi zaŋ shɛli miɛ saunas.[citation needed]
Sauna niŋbu nyɛla din piligiri ni niŋgbuna kom paɣabu, sauna duu puuni ʒinibu nyɛ din paya ka duu ŋɔ tulim nyɛ kamani 80–110 °C (176–230 °F). Din bɔŋɔ nyɛla din yɛn tahi "wet steam" na ka bɛ booni li löyly, ka di nyɛ din yɛn pahiri kom ŋɔ miniapparent temperature din be sauna.[11] Bachi ŋɔ löyly koŋko nyɛ bɛn mali shɛli niŋdi n-tiri lala "type of steam" ŋɔ; Finnish bachi ŋɔ höyry ('steam, vapour') palla bɛn niŋdi shɛli gbaai yihi tabibi shee. Kamani löyly din be Finnic languages kamani Karelianlöyly, Estonianleil, Voticleülü, Vepsl'öl' n-ti pahi Livonianlöul. Ka di zaa gbunni nyɛ 'spirit, breath, soul' ka di zaa nyɛ din niŋdi Uralic languages--ŋmahinli Udmurtlul, Komilol, Mansiläl ('life'), Khantylil n-ti pahi Hungarianlélek.[12]