Islwyn oedd enw barddol y Parch William Thomas (1832-1878)[2]. Ganwyd Islwyn yn yr Ynys Ddu yn nyffryn Sirhywi, Sir Fynwy, (Bwrsdeisdref Sirol Caerffili bellach). Mae'r Ynys Ddu yn sefyll ar odre Mynydd Islwyn, o'r mynydd y daeth ei enw barddol. Ac eithrio cyfnod o dan hyfforddiant yn Abertawe treuliodd Islwyn y cyfan o'i oes yn ardal ei enedigaeth. Yn Abertawe cyfarfu Islwyn ag Ann Bowen a dyweddïwyd y pâr ifanc. Bu farw Ann yn sydyn ym mis Hydref 1853 ychydig cyn eu diwrnod priodas arfaethedig. Cafodd marwolaeth Ann effaith mawr ar Islwyn. Trodd at grefydd i gael cysur. Dechreuodd pregethu i'r Methodistiaid ym 1854 a chafodd ei ordeinio yn weinidog ym 1859. Mae ei alar hefyd i'w gweld fel thema gyson yn ei ganu, mae hynny'n amlwg iawn yn y gyfrol yma gan fod y cyfan o'r cerddi yn y gyfrol wedi eu cyfansoddi rhwng 1854 ac 1856.
Y gyfrol
Ym 1897 cyhoeddodd O M Edwards, yr hyn yr oedd yn tybied oedd casgliad cynhwysfawr o farddoniaeth Islwyn Gwaith Barddonol Islwyn 1832-1878. Casglodd deunydd o lyfrau, cylchgronau, trafodion eisteddfodau ac o lawysgrifau i greu llyfr 872 dudalen o hyd oedd yn cynnwys tua 300 o gerddi[3]. Ychydig wedi ysgrifennu ei lyfr cynhwysfawr
“
darganfuwyd ysgrif lyfr mawr, lle yr ysgrifenasai Islwyn y rhan fwyaf o'i fyfyrdodau yn ystod y blynyddoedd 1854 hyd 1856,-y blynyddoedd y bu'r ystorm yn curo yn erwin arno ef ei hun. O'r llyfr hwnnw, bron yn gyfan gwbl, y daw cynhwysiad y gyfrol hon.[4]
”
Felly atodiad i Gwaith barddonol Islwyn o tua 85 o gerddi ychwanegol sydd yn Gwaith Islwyn (Cyfres y Fil). Mae llawysgrif gwreiddiol bellach yn y Llyfrgell Genedlaethol[5]
Cynnwys
Mae'r llyfr wedi ei rannu i bedwar adran:
Mae gan Wicidestun destun sy'n berthnasol i'r erthygl hon:
Dyffryn Galar. Mae'r adran yn cynnwys cerddi lle mae'r bardd yn canu am ei drallod, ei alar a'i ing.
Y Storom ar y Bryniau. Yn yr adran hon mae'r bardd yn ceisio ymdopi gyda'r storm bersonol mae o'n byw drwyddo, gan chwilio am gysur o weld presenoldeb gras Duw yng nghanol ystormydd eraill megis Adda ac Efa yn colli paradwys Eden, Diluw Noah, Dioddefaint Crist a stormydd eraill.
Lloffion o Dywesennau. Casgliad o gerddi oedd ddim yn y llawysgrif sydd ddim yn rhan o'i brif thema. Rhai ohonynt yn ymddangos fel gweithiau anorffenedig neu bigion wedi eu rhoi o'r neilltu.
Nefol Wlad. Mae'r adran olaf yn dangos y bardd yn ceisio cymorth yn ei drallod o'i gariad at Grist, ei gariad am Gymru a'i gariad at natur.[6]
_NLW3365372.jpg)
