Castell Pen-rhys

Castell Pen-rhys

Math	castell, adfeilion castell
Daearyddiaeth
Lleoliad	Pen-rhys
Sir	Sir Abertawe
Gwlad	Cymru
Uwch y môr	60.2 metr
Cyfesurynnau	51.5752°N 4.17078°W
Perchnogaeth	teulu Mansel
Statws treftadaeth	adeilad rhestredig Gradd II*, heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion
Dynodwr Cadw	GM047
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Lleolir Castell Pen-rhys ym Mhen-rhys ar Benrhyn Gŵyr. Priodolir y castell canoloesol i Robert de Penrice, a fu farw ym 1283.^[1] Roedd y castell ym meddiant y teulu Mansel erbyn y 15g.^[2] Yn hwyr yn yr oesoedd canol symudodd y teulu i Gastell Oxwich gan roi'r gorau i Ben-rhys, ac aeth yr adeilad yn sarn.^[3] Yn nyddiau hwyr preswyliaeth y teulu adeiladwyd colomendy, sydd bellach yn adeilad rhestredig Gradd II*.^[4] Difrodwyd y castell yn bellach gan Oliver Cromwell yn y Rhyfel Cartref, ac efallai eto yn y 18g er mwyn creu effaith pictiwrésg.^[3]

Adeiladwyd plasty Sioraidd islaw yr adfeilion canolesol ar gyfer Thomas Mansel Talbot ym 1773–7; Anthony Keck oedd y pensaer. Prynwyd dau o'r mentyll tân gan Talbot yn ystod ei deithiau yn yr Eidal. Cynlluniwyd y parc gan William Emes ym 1776.^[1]

Cyfeiriadau

1. Newman, John (1995). Glamorgan, The Buildings of Wales. Llundain: Penguin, tud. 508–9
2. (Saesneg) Thomas, Jeffrey L. Penrice Castle. Castles of Wales. Adalwyd ar 6 Gorffennaf 2015.
3. (Saesneg) Penrice Castle (Ruins). British Listed Buildings. Adalwyd ar 6 Gorffennaf 2015.
4. (Saesneg) Penrice Castle Dovecote. British Listed Buildings. Adalwyd ar 6 Gorffennaf 2015.