1767

17g - 18g - 19g
1710au 1720au 1730au 1740au 1750au - 1760au - 1770au 1780au 1790au 1800au 1810au
1762 1763 1764 1765 1766 - 1767 - 1768 1769 1770 1771 1772

---

Digwyddiadau

• 3 Gorffennaf - Darganfaddiad yr Ynysoedd Pitcairn.
• Jean-Jacques Rousseau ym Mhrydain.

Llyfrau

• Evan Thomas (Ieuan Fardd Ddu) - Traethawd ar Fywyd Ffydd^[1]
• Laurence Sterne - Tristram Shandy
• Voltaire - L'Ingénu

Cerddoriaeth

• Thomas Arne - Pedwar symffoniau
• Josef Haydn - Symffoni rhif 35

Tywydd

Gaeaf caled

Eira 1767 Yng nghyfrol F G Payne^[2] ceir cofnod am farwolaeth tri bugail o'r un teulu yn eira mawr 1767. Mae Payne yn cofnodi pennill am eu marwolaeth i fyny ar Fforest Clud, ond mae'r bedd yn Llanfihangel Rhyd Ieithon.^[3] Cyfeiria Payne at eira mawr ym mis Chwefror y flwyddyn dan sylw. Ond fe ymddengys mai mis Ionawr ydoedd:

• Prydain 1767: Cold winter...* [= digwyddiad eithriadol] Early January: severe storm...heavy snowfall, 60 cm. 21 January: start of thaw....^[4]
• Dinbych: ”Mis lonawr 1767 a ddechreuodd yn rhewunt oer a ffyrnig iawn hud yr 8d, a'r diwrnod hwnnw yr oedd hi yn bwrw eira trwu r dudd, ac hi a barhaodd i lichio yr hen ac i fwrw peth newudd dros wuthnos gyfa. Yr oedd hi yn llichfudd mawr a llawer o ffurdd wedi cau i fynu gan eira fel nad ellid mo r trafaelio a rhewi yn ffyrnig hud y 19d.”^[5]
• Dinbych 20 Ionawr 1767 toddi a rhesymol deg hud y diwedd. Roedd y farchnad yn bur drud ar yr eira. Fe aeth peth gwenith yn Nhre ffynon i 22s. yr hob, ond erbun diwedd y mis yr oedd pob ud ynghulch yr un fath a mis Rhagfur^[5]
• Dyma ddywedodd Owen Thomas, Dinbych am dywydd Chwefror 1767. “Mis Chwefrol a ddechreuodd yn deg ac yn rhowiog iawn yr haner cynta, a'r haner ola yn wyntog ac yn wlub iawn...’

Genedigaethau

• 5 Ionawr - Jean-Baptiste Say, economegydd (m. 1832)
• 15 Mawrth - Andrew Jackson, Arlywydd yr Unol Daleithiau (m. 1845)
• 11 Gorffennaf - John Quincy Adams, Arlywydd yr Unol Daleithiau (m. 1848)
• 25 Hydref - Benjamin Constant, nofelydd a llenor gwleidyddol (m. 1830)

Marwolaethau

• 25 Mehefin - Georg Philipp Telemann, cyfansoddwr, 86
• 11 Medi - Theophilus Evans, awdur, 74^[6]

Cyfeiriadau

1. Thomas Isfryn Jones. "Thomas, Evan (Ieuan Fardd Ddu; 1733-1814), argraffydd a chyfieithydd". Y Bywgraffiadur Cymreig. Llyfrgell Genedlaethol Cymru. Cyrchwyd 18 Hydref 2021.
2. 'Crwydro Sir Faesyfed' (Yr ail ran), Llyfrau'r Dryw, 1968, t26-27
3. Dai Thorne ym Mwletin Llên Natur
4. John Kington Climate and Weather Collins NN
5. Owen Thomas: Llyfrau atgofion a chyfrifon (CLlGC XVI 1970)
6. Enid Pierce Roberts. "Evans, Theophilus (1693-1767), hanesydd a llenor". Y Bywgraffiadur Cymreig. Llyfrgell Genedlaethol Cymru. Cyrchwyd 18 Hydref 2021.