Prokariotska ćelija (desno) ima nukleoid umjesto jedra kod eukariota (lijevo).
Definicija
Nukleoid (u značenju: slično nukleusu) je nepravilno oblikovani region u ćelijiprokariota. Sadrži sve ili većinu genetičkog materijala, pod nazivom genofora. Za razliku od jedraeukariotskih ćelija, nije okružen nuklearnom membranom. Genom prokariotskih organizama uglavnom je kružni, dvostruko usukani lanac DNK, od kojeg, u bilo koje vrijeme, može nastati više kopija. Dužina tog genom široko varira, ali uglavnom sadrži najmanje nekoliko miliona parova baza. Kao i u svim ćelijskim organizmima, dužina DNK molekulabakterija i archaea u hromosomima je vrlo velika u odnosu na dimenzije ćelije, a genomske molekule DNK se moraju konenzirati da bi se uklopile u njenu cjelinu.[1][2][3][4]
Vizuelizacija
Nukleid se jasno može vizualizirati na velikim uvećanjima elektronskog mikrografa, gdje je, iako se njegova pojava može prepoznati, jasno vidljiv u citosolu. Ponekad su vidljive čak i niti onoga što se smatra da je DNK. Pri bojenju Feulgenom, koji je specifično prijemčiv za DNK, nukleoidi se mogu vidjeti i pod svjetlosnimmikroskopom.
Interaktivne boje DNK, kao što su DAPI i Etidium bromid također se naširoko koriste za fluorescentnu mikroskopiju nukleoida.
Struktura
Eksperimentalni podaci ukazuju na to da se nukleid u velikoj mjeri sastoji od DNK (oko 60%), uz manju količinu RNK i proteina. Posljednja dva sastojka su vjerovatno uglavnom iRNK i transkripcijski faktor proteina za koje se zna da reguliraju bakterijski genom. Proteini, koje čine dinamičnu prostornu organizaciju nukleinske kiseline, poznati su kao nukleidni proteini ili nukleoidn-asocirani protein (NAP) i razlikuju se od histonaeukariotskihjedara. Za razliku od histona, DNK-vezujući proteini nukleoida ne formiraju nukleosome, u kojima se DNK omotava oko proteinskog jezgra. Umjesto toga, ovi proteini često koriste druge mehanizme za postizanje zbijanja, kao što su DNK lupinzi. Najviše proučavni NAP-ovi su HU, H-NS, Fis, CbpA i Dps, koji organizuju genom putem savijanja, premoštavanja i agregacije DNK.
Ovi proteini mogu formirati klastere (kao što čine H-NS), gradeći lokalno kompaktne specifične genomske regije ili su rasuti širom hromosoma (HU, Fis). Izgleda da se uključeni u koordinaciju transkripcijskih procesa, prostorno predstavljaju specifične gene i učestvuju u njihovoj regulaciji.
Reference
^Bajrović K, Jevrić-Čaušević A., Hadžiselimović R., Ed. (2005): Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN9958-9344-1-8.
^Sofradžija A., Šoljan D., Hadžiselimović R. (2004): Biologija 1, Svjetlost, Sarajevo, ISBN9958-10-686-8.
^Ibrulj S., Haverić S., Haverić A. (2008): Citogenetičke metode – Primjena u medicini . Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo,ISBN978-9958-9344-5-2.
^Berberović LJ., Hadžiselimović R. (1986): Rječnik genetike. Svjetlost, Sarajevo, ISBN86-01-00723-6.
