Iskonske bukove šume Karpata i drugih regiona Evrope je najveće serijsko dobro Svjetske baštine na 94 lokaliteta u 18 zemalja. To zahtijeva prekograničnu saradnju i oslikava bliski odnos bukove šume s evropskom kulturom.[1]
Od kraja posljednjeg ledenog doba evropska se bukva proširila iz nekoliko izoliranih utočišta u Alpama, Karpatima, Dinaridima, Mediteranu i Pirenejima u kratkom periodu od nekoliko hiljada godina u procesu koji još uvijek traje. Uspješna ekspanzija na cijelom kontinentu povezana je s prilagodljivošću stabla i tolerancijom na različite klimatske, geografske i fizičke uvjete.
Prašuma Janj
Bukove šume su sjenovite i ljeti izgledaju mračno, a mogu se čak činiti i siromašnima vrstama u poređenju sa nekim mješovitim listopadnim šumama. To se ne odnosi na bukovu šumu u njenom prirodnom stanju. Bukove šume sa visokim udjelom starog rasta i stajaćeg i ležećeg mrtvog drveta pružaju idealno stanište mnogim vrstama flore i faune. Procjenjuje se da u bukovim šumama ima do 10 000 vrsta životinja.
Bukove šume su neophodne za razumijevanje historije i evolucije roda Fagus koji je, s obzirom na široku rasprostranjenost na sjevernoj hemisferi i ekološki značaj, globalno značajan. Ove uglavnom neporemećene, složene umjerene šume pokazuju sveobuhvatne ekološke obrasce i procese čistih i mješovitih sastojina evropske bukve u različitim ekološkim gradijentima, uključujući klimatske i geološke uslove, pokrivajući gotovo sve evropske regije bukovih šuma. Šume su obuhvaćene iz svih visinskih zona od obalnih područja do drvoreda i uključuju najbolje preostale primjere iz granica raspona europske bukove šume.
Komitet za svjetsku baštinu UNESCO-a , u okviru svog 44. zasjedanja, donio je u julu 2021. godine odluku kojom je Prašuma Јanj kod Šipova proglašena Svjetskom baštinom u okviru proširenja lokaliteta svjetske baštine UNESCO-a Iskonske bukove šume Karpata i drugih regiona Evrope.[4] Upis prašume Janj, kao dodatnog elementa već postojećeg serijskog dobra svjetske baštine, od izuzetnog je značaja za Bosnu i Hercegovinu, jer je to prvi lokalitet prirodne baštine koji je upisan na Listu svjetske baštine UNESCO-a.[4][5][6]
