Nacionalni spomenik se sastoji od objekta crkve sa pokretnom imovinom koju sačinjavaju ikonostas od dvadeset tri ikone i carskih dveri, te četiri ikone koje se nalaze u naosu crkve, i to:
Sabor dvanaest apostola, nepoznati autor, prije 1868. godine;
Sveti jevanđelist Luka, nepoznati autor, početak XX vijeka;
Molitva u Gestimanskom vrtu, nepoznati ruski majstor, prije 1924. godine;
Jerusalim, nepoznati autor, prije 1864. godine.
Historija
Ova jednostavna crkva izgrađena u neobaroknom stilskom izrazu izgrađena u periodu od 1891. do 1894. Godine. Jedna je od novih crkava sagrađenih u posljednjim godinama XIX vijeka, u periodu prosperiteta naselja koji je uvjetovala izgradnja talionice 1891. godine. Imala manja oštećenja tokom ratnih dejstava u periodu od 1992-95 godine. Zbirka ikona nalazi se u dobrom stanju. Ikone su prekrivene slojem prašine i čađi. Ikona sa predstavom sv. jevanđeliste Luke je oštećena namjernim uništenjem.
Crkva se danas namjenski koristi povremeno, s obzirom da nije ustoličeno svešteno lice sa stalnim angažmanom u Varešu, tu funkciju obavlja sveštenik iz Ilijaša.
Opis
Prema konceptu prostorne organizacije crkva sastoji se od priprate, naosa i oltarskog prostora. Pravougaone je osnove čije vanjske dimenzija iznose cca 7,85X13,75 m (dužina mjerena sa apsidom).
Literatura
Hamdija Kreševljaković, Vareš kao glavno središte gvozdenog obrta u BiH, Glasnik Zemaljskog muzeja BiH 54, 1942.
Alija Bejtić, Historijsko-građevni razvoj Vareša, Sarajevo, 1958.
Svetlana Rakić, Ikone Bosne i Hercegovine (16-19 vijek), Beograd 1989.
