1 Gdje god je moguće korištene su SI jedinice. Ako nije drugačije naznačeno, dati podaci vrijede pri standardnim uslovima.
Boraks (od perzijskog - burah[1]) ili natrij-borat, natrij-tetraborat ili dinatrij-tetraborat je mineral i soborne kiseline. Na sobnoj temperaturi je bijeli kristalni prah koji je sastavljen od bezbojnih kristala koji se lahko rastvaraju u vodi.
Boraks ima vrlo široku primjenu. Najčešće se upotrebljava kao sastojak u industriji deterdženata, kozmetike i slično.
Pod pojmom boraks može se podrazumijevati i mnogobrojni hidrati boraksa, ali većinom se misli na tetrahidrat. U prodaji se obično distribuira dijelimično dehidriran.
Naziv
Naziv boraks potiče od latinskogborat koje je nastalo iz arapskogburak. Arapski korijen tog pojma se vjerovatno vuče iz perzijskogburah ili srednjeperzijskog burak.
Upotreba
Puferi
Boraks je u širokoj upotrebi u biohemijskim i hemijskim laboratorijama zbog pravljenja puferskih rastvora, tj. radi gel elektroforezeDNK. Ima slabu provodljivost, pri elektroforezi proizvodi oštrije vrhove te se može upotrebljavati za veće brzine elektroforeze od gelova napravljenih od TBE bafera ili TAE bafera (5-35 V/cm naspram 5-10 V/cm).
Fluks
Smjesa boraksa i amonijum hlorida se koristi kao fluks pri proizvodnji željeza i čelika. On smanjuje tačku topljenja neželjenih željeznih oksida te na taj način olakšavajući njihovo odstranjivanje.
Dodatak hrani
U nekim zemljama, boraks se upotrebljava kao dodatak hrani pod oznakom E285 ali je zabranjen u SAD. Upotrebljava se slično kao kuhinjska so. Kao dodatak nalazi se u francuskom i iranskom kavijaru.
Ostala upotreba
sastojak deterdženata
sastojak kozmetičkih preparata
sastojak u staklu, grnčariji i keramici
antifugalno sredstvo za fiberglas
insekticid za mrave i buhe
sastojak za proizvodnju natrijum perborata monohidrata i borne kiseline kao i drugih borata
Prirodni izvori
Grumen boraksa
Boraks se obično može pronaći u poroznim depozitima u koritima povremenih rijeka i jezera. Najznačajniji depoziti se mogu pronaći u Turskoj i Kaliforniji te na drugim mjestima u SAD, zatim u Atakama pustinji u Čileu i Tibetu. Boraks je također moguće sintetizirati iz drugih spojeva bora.
Otrovnost
Prikaz aniona B4O5(OH)42- u molekuli boraksa
Borna kiselina, natrijum borat i natrijum perborat imaju približno istu smrtnu dozu za ljude od 0,1 do 0,5 g/kg tjelesne težine.[2] Ove supstance su otrovne za sve ljudske ćelije te se veoma sporo izlučuju iz organizma putem bubrega. Trovanje bubrega boraksom je veoma opasno zbog degeneracije masnoća iz jetre, cerebralnog edema i gastroenteritisa. Naročito je opasna upotreba otopina borne kiseline za ispiranje očiju kod dojenčadi, pogotovo ako se često koristi, a sve zbog spore brzine eliminacije iz organizma.[3]
